Nurty renesansowe

Humanizm - dążenia do wszechstronnego rozwoju osobowości, badania własnych przeżyć poprzez poznanie kultury starożytnej i przejmowanie z niej wzorców postępowania i twórczo-ści. Humanizm podnosił godność człowieka. Odstępował od średniowiecznego teocentryzmu. Za podstawę nauki uznawał poszukiwanie praw rządzących jednostką; odpowiedzi na pytanie - kim jest człowiek? Prąd ten doprowadził do zainteresowania łaciną (wzorzec Platona, Cyce-rona). Zrodził się typ poeta doctus. Zaczęto przekładać Biblię na języki narodowe. Humanizm współistniał z nauką Kościoła na płaszczyźnie zgody - irenizmu. (J. Kochanowski „Fraszki", „Pieśni") Reformacja - ruch zapoczątkowany przez Marcina Lutra, który w 1517r. w Wittenberdze ogłosił 95 tez atakujących Kościół (udzielanie odpustów). Dążył do wprowadzenia zmian w Kościele, zakwestionowano dogmaty. Doprowadził do powstania niezależnych od papiestwa wyznań chrześcijańskich, niekatolickich. Reformacja stworzyła wizerunek człowieka zagrożo-nego samotnością, psychicznie rozdartego między Bogiem, a szatanem; duszą i ciałem. J. Kalwin dał początek teorii predestynacji - Bóg przeznacza człowieka do zbawienia, albo po-tępienia, niezależnie od jego starań. Ruch przyczynił się do przemian społecznych (A.F. Mo-drzewski „O poprawie Rzeczypospolitej", M. Rej „Krótka rozprawa ..."). Epikureizm - etyka hedonistyczna - szczęście polega na doznawaniu przyjemności. Epikur wyróżnia dwa rodzaje przyjemności - pozytywną, która zależy od okoliczności oraz negatywną, której istotą jest ataraksja - absolutny spokój i brak trosk. Szczęście można osiągnąć przez rozum i cnotę. Hasło epikurejczyków - korzystaj z chwili, „carpe diem". Celem filozofii jest uwolnienie człowieka od lęku przed bogami i śmiercią. Stoicyzm - Zenon z Kition opierał się na materializmie i racjonalizmie, uznawał jeden byt, materię oraz poznanie rozumowe. Stoicy przejęli od Sokratesa przekonanie o powiązaniu szczęścia, cnoty i rozumu. Dobro najwyższe - szczęście - stanowi cnota, która jest celem sama w sobie. Żyć cnotliwie znaczy uniezależnić się od okoliczności zewnętrznych, wyrzec się dóbr przemijających, zapanować nad słabościami, żyć zgodnie z naturą. Natura jest rozumna, har-monijna. Absolutnej wolności mógł dostąpić tylko mędrzec. Postawę stoicką cechuje powaga, rygoryzm. Społeczeństwo, stoicy traktują jako organizm, w którym każdy ma określone obo-wiązki. Celem filozofii jest rozwinięcie cnoty i osiągnięcie szczęścia. Antropocentryzm - łączy się z humanizmem, sztuka i nauka skupiała się na sprawach spo-łecznych gospodarczych, cywilizacyjnych. Istniała potrzeba poznania siebie, wewnętrznych przeżyć, zamanifestowania własnych możliwości. Zaciekawienie światem doprowadziło do odkryć geograficznych (M. Kopernik „De revolutionibus orbium caelestium"), rozwoju ana-tomii, tworzenia wynalazków. Epokę cechował kult rozumu.