Nowe spojrzenie na postaci "Romea i Julii"

Nowe spojrzenie na postaci sceniczne Prezentacja wybranych, głównych postaci dramatu prowadzi do ogólnej refleksji o Szekspirowskim sposobie konstruowania charakterów. Jak już wspomnieliśmy, nie są to osoby jednoznaczne, monolityczne, nie zmieniające poglądów i stosunku otaczającej rzeczywistości. Wręcz przeciwnie, Szekspir zadbał o to, by bohaterowie zdarzeń nie podlegali stereotypom. Postaci są charakterologicznie złożone, skomplikowane wewnętrznie, nie można ich „zaszufladkować”. Główni bohaterowie (Romeo, Julia, Ojciec Laurenty, Kapulet, Monteki) podlegają prawom rozwoju, dojrzewają moralnie i emocjonalnie, pokonują schematy, w które byli dotąd wtłoczeni, przekraczają ramy konwencji (Romeo) i własnej małostkowości (głowy rodzin). Ożywienie postaci, jakiego dokonał Szekspir, stało się jednym z ważniejszych atutów dramatu elżbietańskiego. Rezygnacja z jednoznacznych typów pozytywnych czy negatywnych czyniła bohaterów bardziej wiarygodnymi, potwierdzającym własne doświadczenia i przeżycia widzów. Romeo i Julia – utwór powszechnie znany, ale stale budzący emocje – jest przykładem nowego spojrzenia na osoby dramatu. Bohaterowie zostali tu zestawieni z uwagi nas przynależność do zwaśnionych rodów, przeciwstawieni sobie lub współpracujący z sobą. Mieszają się w tych samych scenach wysoko i nisko urodzeni (arystokracja i służba). Można doszukać się tu również różnicy w pojmowaniu konfliktu pomiędzy starszym a młodszym pokoleniem rodzin Kapuletów i Montekich – bezwzględni, zatwardziali w swoim stanowisku seniorowie rodów nie czynią najmniejszych kroków, żeby naprawić zło, zmniejszyć nienawiść, przekroczyć własny egoizm i wyciągnąć rękę do zgody, tymczasem Romeo i Julia patrzą na waśń z innej perspektywy i gdyby tylko mogli, zmieniliby wzajemną agresję w szacunek oraz spokojną współegzystencję. W zestawieniu z rodzicami młodzi reprezentują o wiele większą wrażliwość oraz dojrzałość społeczną. Szekspir ukazuje tu również konflikt pokoleń, choć nie konfrontuje z sobą wprost opinii obu stron. Najbardziej wyraźnie te różnice widać w rodzinie Julii, gdzie panna przygotowywana do małżeństwa wyraża – co prawda – nieśmiało swój protest przeciwko ślubowi z Parysem, jednak jej zdanie w tej sprawie nie ma żadnego znaczenia. Ten przykład ujawnia, jak bardzo zakorzenione są tradycje bezwzględnego posłuszeństwa i jak mało interesuje rodziców szczęście córki. Owe arystokratyczne nawyki prowadzą do spisku młodych zakończonego ich śmiercią. Postaci tragedii Romeo i Julia, jak przystało na opozycyjny wobec antycznego dramat elżbietański, spotykają się w scenach zbiorowych. Pierwszoplanowe znaczenie ma tu bal w pałacu Kapuletów, podczas którego dochodzi do spotkania i wzajemnego oczarowania tytułowych bohaterów. Jest to jedyna scena z tak licznym udziałem postaci. Inne również wykraczają poza normy narzucone w antyku. Biorą w nich udział różne pod względem liczby grupy postaci, np. pięć, siedem. Osoby dramatu bywają z sobą konfrontowane w bezpośrednich pojedynkach – jako reprezentanci zwaśnionych stron (np. służba Kapuletów i Montekich) oraz rywale w staraniach o rękę Julii (Romeo i Parys). Są to sceny, w których mogą ujawnić swoją sprawność fizyczną, hart ducha, wierność poglądom i uczuciom, a przy tym, działając w taki sposób, nadają szybsze tempo akcji utworu. Komponowanie scen z udziałem różnych pod wieloma względami bohaterów jest podstawowym zabiegiem sprzyjającym ujawnieniu rządzących społeczeństwem Werony sprzeczności uczuć, interesów, poglądów, oczekiwań. Na przeciwnych stanowiskach sytuują się miłość i nienawiść, posłuszeństwo i samowola, radość i smutek, zgoda i waśń. Paradoksalnie – wraz ze śmiercią postaci reprezentujących wartości pozytywne zwyciężają one same. Właśnie wtedy związek z miłości eliminuje rodzicielskie polany względem dzieci, wieloletnie spory i walki ustępują miejsca zgodzie i chociaż smutek mąci myśli żywym, tragedia Romea i Julii przywraca zgodę w mieście. Szekspir wykazał wielkie mistrzostwo w opracowywaniu poszczególnych ról – bo tak należy pojmować bohaterów dramatu. Ich charakterystyki rozwijał w zależności od potrzeb konkretnego utworu, jednym nadając pełniejszy rysunek, innym odpowiednio wycieniowany, kierujący uwagę czytelnika na zespół specyficznych cech danej osoby. Romeo jest więc ukazany jako syn Montekich, zakochany w Rozalinie, ukochany Julii, walczący w pojedynkach, uciekinier z miasta itp., zaś Benwolio – jego przyjaciel, zatroskany o niego, skoro do pomocy. Widać więc, że stopień szczegółowości obu charakterystyk jest różny. Za każdym razem są one uzasadnione funkcją postaci w przebiegu zdarzeń. Autor zadbał również o psychologiczne prawdopodobieństwo bohaterów – stąd wynurzenia wewnętrzne w monologach (np. na cmentarzu). Każda postać – czy to z pierwszego, czy drugiego planu – ma określone zadania i służy konstruowaniu przesłania utworu. Autor ukazał ich rozwój, zaopatrzył je w zespół różnych cech, np. Julia jest dobrze wychowaną i posłuszną córką, ale siła uczuć do Romea czyni z niej osobę zbuntowaną, przedsiębiorczą i odważną, zaś skromny zakonnik, Ojciec Laurenty, staje się w imię troski o pogodzenie dwóch rodów przebiegłym strategiem skłonnym do intryg. Różnorodność i charakterologiczne skomplikowanie postaci sprawiają, że nie są one tylko reprezentantami określonych postaw, jak w antyku, ale ludźmi „z krwi i kości”.