Nobel dla Reymonta - co zadecydowało o przyznaniu

Co twoim zdaniem zadecydowało o przyznaniu Reymontowi Nagrody Nobla ? Nie jest chyba możliwe jednoznaczne odpowiedzenie na to pytanie, gdyż powodów, które przeważyły szalę zwycięstwa na stronę Reymonta i jego wspaniałej powieœci, możemy się jedynie domyœlać i nigdy do końca nie będziemy pewni, co tak naprawdę chcieli nagrodzić jurorzy. Ja jednak myœlę, że nie zadecydował o tym tylko jeden błyskotliwy element, lecz całokształt pracy i ostateczny efekt jaki osišgnšł pisarz. Pracę nad tym dziełem autor rozpoczšł w 1899 roku, a zakończył w 1909. Z poczštku drukowana była ona w "Tygodniku Ilustrowanym", a w roku 1904 ukazał się pierwszy tom tego utworu. Powieœć ta jest tetralogiš, tzn. składa się z czterech częœci opisujš- cych życie wsi w czasie różnych pór roku: jesieni, zimy, wiosny i lata. Akcja została umieszczona w autentycznym miejscu, we wsi Lipce (dziœ: Lipce Rejmontowskie), a czas obejmuje dziesięć miesięcy - od końca wrzeœnia do końca lipca ostatniego dzisięciolecia XIX wieku. Akcja jednak dzieje się w " bezczasie " co sprzyja sugestii nieprzerwanego trwania. Utwór jest szerokš panoramš życia wsi polskiej. Ukazuje chłopskš codziennoœć , ciężkš pracę, œwięta, zwyczaje, a także nieuniknione roz- warstwienie społeczne wsi , wzajemnš zależnoœć chłopów i stosunki panujšce między nimi. Cały rok jest usystematyzowany według obrzędów, obyczajów zwišzanych z życiem rodzinnym, towarzyskim, pracš na roli. Stanisław Reymont bardzo szczegółowo opisuje wszelkie tradycje połšczone z tak ważnymi dla wzorowych chrzeœcijan œwišt , jak Boże Narodzenie , Wielkanoc , Boże Ciało oraz wszelkie procesje i odpusty. Bardzo ważnym dniem sš Zaduszki, gdyż autor ukazuje w tym fragmencie jak zwyczaje katolickie przenikajš się z głęboko zakorzenionymi wierzeniami pogańskimi , czego doskonałym przykładem jest scena, w której Kuba po skończonej mszy wychodzi na cmentarz i zostawia okruchy chleba dla dusz czyœćcowych. Także po chrzcie w koœciele, w domu odbywa się ceremonia odegnania złych duchów od narodzonego dziecka. Ciekawe sš także opisy obyczajów, np. przygotowań Boryny do wesela. Tu również dostrzegamy obowišzujšce pewne zasady: posyłanie z wódkš, zmówiny, zaręczyny, zapowiedzi i wreszcie sam œlub i wesele, potem oczepiny i przenosiny panny młodej. Także ważnymi elementami życia w Lipcach sš wyjazdy na jarmark, spotkania chłopów w karczmie, wspólnie spędzane wieczory , którym towarzyszš ludowe œpiewy i rozmowy. Te obrzędy dajš poczucie bezpieczeństwa i pewnej stabilizacji, powoduje to łšczenie się jednoczesne wszystkich ludzi, wytworzenie swoistych zależnoœci, przyjaŸni. Każda osoba należšca do tej społecznoœci ma pewne obowišzki, musi przestrzegać ogólnie ustalonych norm i zasad, podporzšdkowywać się wszechobecnym zwyczajom. Trzeba przyznać, iż autor zadbał tu o wszelkie szczegóły w epickich opisach, tworzšc pewnego rodzaju " encyklopedię " ówczesnych tradycji. Głównym oœrodkiem zainteresowania w życiu Lipczan jest ziemia, jest Ÿródłem wszystkiego, konfliktów, małżeństw, zazdroœci, ambicji. Życie tamtejszej ludnoœci jest z niš nierozerwalnie zwišzane, największy wpływ na nie ma rytm przyrody, przemiana pór roku. To natura każe się sobie podporzšdkowywać, dyktuje prawa i wymaga by życie toczyło się zgodnie z nimi, gdyż w przeciwnym wypadku może zademonstrować swojš siłę i charakter nieokiełznanego żywiołu. Zmieniajšce się sezony wywierajš istotny wpływ na działanie i postępowanie ludzi. To one wyznaczajš czas pracy: siewu, żniw, zbierania plonów, wykopków oraz czas odpoczynku, wytchnienia od gospodarskich obowišzków, a także œlubów, które będš odbywać się póŸnš jesięniš lub zimš, a nie w lecie, gdy jest mnóstwo pracy. Godziny, dni, miesišce nie majš tu istotnego znaczenia. To ziemia jest dla nich zegarem i ona o wszystkim decyduje. Czas ma tu charakter cykliczny, cišgle się powtarza, natomiast ten używany przez nas jest nieprzydatny ze względu na swojš linearnoœć. Chłopi sš z niš zwišzani od narodzin aż do samej œmierci, czego przykładem jest symboliczna œmierć Boryny. Ziemia jest dla nich czymœ najważniejszym i całkowicie œwiętym. Istotnym elementem jest także przedstawienie chłopów w momencie ważnego przełomu, budzenie ich œwiadomoœci klasowej i narodowej (echa powstania styczniowego, czy problem kolonistów niemieckich). Autor w swym utworze połšczył wiele technik pisarskich by w różnych scenach uzyskać pożšdany efekt. Impresjonizm przejawia się w opisach przyrody, krajobrazu, zastosował delikatne, subtelne barwy, co ostatecznie sprawia, że przypominajš one impresjonistyczne obrazy. Naturalizm zastał użyty by wiernie ukazać brzydotę i tragizm pewnych sytuacji, np. obcięcie nogi przez Kubę, czy sceny bijatyk. Symbolizm ma na celu przedstawienie pewnych sytuacji, tak by osišgnęły one wymiar ponadczasowy, symboliczny, np. scena œmierci Boryny na roli, z którš było zwišzane całe jego życie. Ciekawy wyda się obraz bitwy o las, który jest wręcz patetyczny, wystylizowany na homerycki bój. W celu oddania odpowiedniego nastroju Reymont zastosował także trzy wcielenia narratora . Wcielenie pierwsze to opowiadacz , który sposobem myœlenia i opisywania przypomina chłopa. Opowiada z dużym zaangażowaniem uczuciowym, posługuje się prostym językiem, w którym zauważymy mnóstwo elementów gwarowych , np. prosta składnia. Wcielenie drugie to obserwator ukazujšcy wydarzenia w sposób realistyczny i obiektywny , z pewnym dystansem do sprawy. Używa, w zasadzie, języka literackiego , lecz czasem odwołuje się do gwary. Wcielenie trzecie to osoba posługujšca się językiem typowo literackim, wzniosłym , ujawnia się przede wszystkim w opisach przyrody i przeżyć. Jego obrazy sš niezwykle oryginalne i poetyckie. Podziw wzbudza też bogactwo zastosowanych tu œrodków stylistycznych : metafor , porównań i epitetów. Reymont dokonuje antropomorfizacji przyrody, czyli nadaje jej pewne właœciwoœci ludzkie. Podobny sposób wykorzystał też Adam Mickiewicz w swojej epopei "Pan Tadeusz " . By pogłębić efekt oddziaływania dialogów na czytelnika i przybliżyć mu ówczesnš mowę autor tworzy na potrzeby "Chłopów" gwarę , która w rzeczywistoœci jest kombinacjš różnych dialektów ludowych , co przedstawia się nieskomplikowanym słownictwem, wyrażeniami , prostš składniš i formami gramatycznymi . Jest to zauważalne szczególnie w rozmowach , a także we fragmentach przyœpiewek ludowych. Reymont sprytnie zaciera wszelkie informacje, które wskazywałyby na historyczny czas wydarzeń opisanych w "Chłopach", by ukazać, że tak żyło się w Lipcach od wieków i nadal tak będzie się tam żyło. Myœlę , że właœnie te wszystkie opisane tu przeze mnie cechy tej epopei chłopskiej powodujš , iż stała się ona tak znanym dziełem, że doczekała się licznych przekładów i trzech ekranizacji oraz została dołšczona do kanonu lektur obowišzkowych w naszych szkołach. Uwieńczeniem całego dziesięcioletniego wysiłku Reymonta jest przychylnoœć krytyki zachodniej i przyznanie mu niezwykle prestiżowego wyróżnienia jakim jest Nagroda Nobla. Wydaje mi się, że w pełni na to zasłużył.