Nawiązania do średniowiecza

Nawiązania do Średniowiecza zaczynają się w Renesansie. Elementy renesansowe i średniowieczne łączy "Boska komedia" Dantego - wyraźne cechy średniowiecza: motyw wędrówki poza światem przez piekło, czyściec i raj. Poecie towarzyszy poeta Wergiliusz i ukochana Beatrycze. Typowe opisy piekła i raju. Typowa konstrukcja wznoszenia człowieka od grzechu do świętości. Średniowiecze jako temat pojawia się w XVII w. we włoskiej epice renesansowej. W dwóch etosach "Orland szalony" Ariosta i "Jerozolima wyzwolona" Tassa. Pierwszy utwór ukazuje epokę Karola Wielkiego, treścią są dzieje tragicznej miłości rycerza Orlanda do Angeliki. Drugi - epopeja bohaterska opiewająca wodza wyprawy krzyżowej, zdobywcę Jerozolimy - Gotfryda de Bouillon. W Renesansie powstaje też arcydzieło epiki - powieść Cervantesa "Don Kichot" - parodia etosu. Dla Szekspira Średniowiecze było także źródłem inspiracji np. "Makbet" zainspirowany dawnymi kronikami angielskimi. Oświecenie dość jednoznacznie ocenia Średniowiecze: barbarzyństwo, epoka ciemnoty po upadku Antyku. Krytykowane przez racjonalizm - np. poematy heroikomiczne Krasickiego "Monachomachia" i "Myszeida" - temat zaczerpnięty z kroniki Wincentego Kadłubka. Krasicki pokazując temat średniowieczny, ośmiesza średniowieczną historiografię Kadłubka, wątpliwe wartości historyczne, pośrednio atakuje Średniowiecze. Romantyzm przynosi odrodzenie zainteresowania Średniowieczem, opowieściami rycerskimi, tajemniczością epoki. Wychodzą wtedy "Pieśni Osjana" wydane przez angielskiego pisarza proromantyzmu - Jamesa Macphersona. "Pieśni..." utwór ujęty w formę pieśni śpiewanych przez starego króla i kapłana Osjana, którym wtórują synowe. Zawarte są tam dzieje walk dawnych Celtów. Sceneria pełna tajemniczości, duchów. Wydanie - wielkie wydarzenie literackie w Europie. Wywarła wpływ na wielu twórców - moda na wydawanie dzieł średniowiecznych. Okazało się jednak, że dzieło to było wymyślone, stylizowane na średniowieczu co wywołało skandal, niemniej jednak moda pozostała. W okresie Romantyzmu ukształtował się gatunek - powieść gotycka, zrodzona z fascynacji starymi ruinami, legendami. Akcja pełna okrucieństw - tortury, pojedynki, sceny fantastyczne. Najsłynniejsza powieść gotycka - "Zamek w Otranto" Horacego Walpole'a. Do Średniowiecza odwoływał się Walter Scott. Traktował historię jako tło dla przeżyć bohaterów. Nie dbał o historyczną dokładność, drobiazgowość i autentyczność faktów. Wprowadza uczty, turnieje, pojedynki. Do Średniowiecza nawiązywał Leon Schiller np. "Wilhelm Tell", ballady "Rękawiczka", "Rycerz Torrenburg". Średniowieczem zainteresowali się polscy romantycy - Mickiewicz np. ballada "Lilie" - temat z ludowej pieśni powstałej w średniowieczu. Akcja rozgrywa się w czasach Bolesława Śmiałego. Król wydał rozkaz (przed wyprawą na wojnę), że żony niewierne mężom będącym na wojnie będą skazane na ciężkie kary. W balladzie żona zabija męża ze strachu przed karą za niewierność. Poemat "Grażyna" i powieść "Konrad Wallenrod" - akcja utworów toczy się w średniowieczu. Jest ona maską literacką, która ukrywa sprawy współczesne pisarzowi. W "Grażynie" konflikt między patriotyzmem, a posłuszeństwem małżeńskim. Tragizm jej jest tragizmem Polaków, patriotów - dla nich jest to ważniejsze niż posłuszeństwo wobec cara. "Konrad Wallenrod" - na tła średniowiecznego konfliktu polsko-krzyżackiego opisane są dzieje rycerza litewskiego, który dla ratowania ojczyzny poświęca swój honor rycerski. Motywy średniowieczne pojawiają się w "Kordianie" Słowackiego - na górze Mount Blanc zostaje przywołana postać rycerza Winkelryda - bohatera narodowego Szwajcarii. Staje się symbolem idei - Polska Winkelrydem narodów. Również "Balladyna" Słowackiego została zainspirowana Średniowieczem i sięgnął do kroniki Kadłubka, za tło dramatu przyjął czasy panowania Popiela IV. Pojawia się postać rycerza Kirkora. W Romantyzmie także Ignacy Kraszewski pisał powieści historyczne - szczególnie popularna "Stara baśń" osnuta na życiu Słowian w X wieku. Pokazuje tu życie pierwszych Plan, życie publiczne, domowe, religię, obyczaje, treści polityczne, ideowe - swoiste ostrzeżenie przed zagrożeniem. Największe zagrożenie dla narodu stanowi brak jedności, zgody. Pozytywizm nie sprzyjał powieściom historycznym - zmniejsza się zainteresowanie Średniowieczem. Głównie rozwija się tematyka współczesna w literaturze. Ale przecież i Pozytywizm przynosi "Krzyżaków" - czasy panowania Władysława Jagiełły - potęga Polski. Powieść zawiera opis bitwy pod Grunwaldem wzorowany na Długoszu - zdaniem historyków - najlepszy opis batalistyczny w literaturze polskiej - rycerze śpiewają Bogurodzicę. Główny nacisk położony na stosunki polsko-krzyżackie przed bitwą. Przynosi rzetelne tło historyczne - obyczaje na dworach, życie rodzinne, pojedynki. Młoda polska - pojawia się Średniowiecze - Wyspiański - "Bolesław Śmiały", opisuje konflikt króla ze Stefanem ze Szczepanowa. "Wesele" - przybywa Zawisza Czarny (do poety). Kasprowicz - "Marchołt gruby, a sprośny". Baczyński - "Ballada zimowa", Stanisław Grochowiak - "Święty Szymon Słupnik", "Gotyk", Różewicz - "Gotyk", Szymborska - "Miniatura średniowieczna", Sigrid Unsed - "Opowieść o rycerzach okrągłego stołu", "Olaf syn Olduna", Berent - "Żywe kamienie", A.Gołubiew - "Bolesław Chrobry", Kossak-Szczucka - "Krzyżowcy", Kuncewiczowa - "Tristan 46".