Naród i świadomość narodowa

Naród – trwała wspólnota powstała na drodze historycznej, połączona na gruncie wspólnych losów dziejowych, gospodarki, polityki, kultury i charakteryzująca się istnieniem poczucia przynależności. - wspólnota, która kształtuje się poprzez terytorium i warunki ekonomiczne - wspólnota polityczna – możliwość obrony interesów i granic - wytwór istnienia państwa (według Romana Dmowskiego) - wspólnota kulturowa – w grupach dużych nie ma styczności codziennej ze wszystkimi, więc potrzebny jest jakiś substytut i jest nim właśnie kultura. Określa ona idee, symbole. - wspólnota psychiczna (świadomościowa) “[...] Bez świadomości narodowej nawet najbardziej wyodrębniająca się z otoczenia językowo i obyczajowo grupa ludności jest tylko materiałem etnograficznym, który przy sprzyjających okolicznościach może się rozwinąć w naród”. Składniki świadomości narodowej: - przekonanie o wspólnym pochodzeniu (etnogenezie) - duma z przynależności (warunek trwałych więzów) - świadomość wspólnego dziedzictwa kulturowego - języka – istnieją narody wielojęzyczne (np. Szwajcaria) ale inne czynniki mogą te niedogodności równoważyć - religii – tylko Izrael ma własną religię państwową, reszta narodów uniwersalne - dostrzeganie cech różniących naród od innych - wspólny sposunek wobec określonego terytorium (własna ojczyzna) Oto dwa sposoby widzenia ojczyzny według Stanisława Ossowskiego: - Heimat – “ojczyzna prytwatna”, dla każde, kto tam mieszka - Vaterland – “ojczyzna ideologiczna”, czyli “ojczyzna mojego narodu” - świadomość wspólnego interesu danej grupy – posiadanie wspólnego suwerennego państwa to czynnik charakteryzujący naród Warstwy społeczne Sam termin “klasa” powstał po Wielkiej Rewolucji Francuskiej, a wyparł termin “stan społeczny”. Pojawia się też nazwisko Karola Marksa – według jego teorii egzystencja polega na produkcji i dystrybucji dóbr. Dzięki temu ludzie wchodzą w stosunki społeczne. Pojawia się prywatna własność środków produkcji i stosunki produkcji tworzą podziały klasowe – na posiadających i nie posiadających środków produkcji (układ dychotomiczny). Konflikt (zderzenie dążeń) może przerodzić się w walkę klas, od form ekonomicznych po militarne. Taki konflikt powoduje przeniesienie walki również w sferę kultury. Marks pisał o: - “klasach w sobie” – pewna ilość ludzi, którzy posiadają jakąś wyróżniającą ich cechę, ale o tym nie wiedzą - “klasach dla siebie” – po uświadomieniu sobie tych wyróżniających cech Lenin twierdził, że klasy są to wielkie grupy społeczne różniące się: - miejscem zajmowanym w historycznym określeniu procesu produkcji - stosunkiem do środków produkcji - rolą w społecznej organizacji pracy – sposób otrzymywania własności Klasy to grupy ludzi, z których jedna może przywłaszczać sobie pracę innych. Max Weber – najgruntowniejszy badacz kapitalizmu – wolny rynek ukształtował się dopiero w kapitaliźmie, co doprowadziło do ukształtowania się dwubiegunowej koncentracji – kapitału oraz pracy. Klasy społeczne – grupy ludzi o różnych szansach życiowych (różnych szansach otrzymywania dóbr, usług i doświadczeń). Weber dzieli posiadających i nie posiadających jeszcze na inne klasy (zależne od wieku, rodzaju produkcji itp.) - walka klas jest słuszna, pod warunkiem, że nie obejmuje wszystkich sfer, np. kultury - podział na partie a także na stany jako warstwy prestiżowe Warner – Amerykanie mówią “klasa” ale mają na myśli warstwę prestiżową. Badania wyróżniły podziały na klasy, z których najwyższą można nazwać “wyższą-wyższą” (bardzo wysocy urzędnicy, potomkowie założycieli miast i zamożnych kupców, ludzie bogaci, którzy izolują się od biednych), a najniższą – “niższą-niższą” (zła reputacja moralna, niechęć do pracy; ludzie mieszkający w slumsach, o niskiej pozycji ekonomicznej, braku aktywności, o sposobie życia stanowiącym zaprzeczenie pewnych ideałów).