Motyw żołnierza w literaturze

Żołnierz Żołnierz - Osoba odbywająca służbę wojskową. Członek sił zbrojnych dane¬go państwa. Literatura ukazuje go naj-częściej jako prostego wojaka, który dzielnie walczy do końca, przewyższa¬jąc swoją postawą oficerów. Bywa tak¬że, że żołnierz ma skłonności do ubar¬wiania opowieści o swoich przygodach. Biblia (ST) - Żołnierze filistyńscy kpią z mizernej postury Dawida, który staje do pojedynku z olbrzymem Goliatem. Juliusz Cezar „Pamiętniki o wojnie z Galiami" - Cezar wysławia dzielność i waleczność legionistów rzymskich, których przeciwstawia tchórzliwym i podstępnym Galiom. Plaut „Żołnierz samochwał" -Bohate¬rem komedii jest Pyrogopolinikes, nadę¬ty i zarozumiały pogromca królów i wnuk samej Wenery, który opowiada o swoich niezwykłych czynach żołniers¬kich, ale w chwili próby okazuje się tchórzem. J. Kochanowski „Pieśń o spustoszeniu Podola przez Tatarów" (Pieśń V, Ks. H) - Polsce potrzebne jest regularne wojsko, bo zawodowy żołnierz będzie zawsze gotów do obrony kraju i można będzie w przyszłości uniknąć takich klęsk, jak najazd na Podole. J.Ch. Pasek „Pamiętniki" - Pasek jest dzielnym i karnym żołnierzem, który wykonuje rozkazy dowódców, choć zdarza się nieraz, że muszą go oni ratować z opresji. Swój udział w woj¬nach traktuje jako spełnienie obowiązku wobec Boga i ojczyzny, ale także jako sposób na zgromadzenie majątku. A. Mickiewicz „Śmierć pułkownika" - Emilia Plater umiera jak prawdziwy żołnierz - w wyniku odniesionych ran. Przed śmiercią żegna swoje rynsztunki, a starzy żołnierze, którzy przez całe życie nie uronili jednej Izy, teraz, wi¬dząc to, płaczą. A. Mickiewicz „Reduta Ordona" - Pol¬ski żołnierz dzielnie walczy do końca, bo jego sprawa jest słuszna. Ordon, by nie oddać Rosjanom twierdzy, wysadza się wraz z nią w powietrze. J. Słowacki „Sowiński w okopach Wo¬li" - Stary, kaleki jenerał Sowiński walczy do końca i umiera śmiercią bohatera. A. Fredro „Zemsta" - Papkin to postać wzorowana na bohaterze komedii Plau-ta. Jak żołnierz samochwała, przedstawia siebie Papkin jako niezwykle walecz¬nego i odważnego żołnierza, który sa¬mym swoim pojawieniem się na polu bitwy wzbudzał strach we wrogach, bo wszyscy doskonale znali ostrze jego Artemizy. Jednak rzeczywistość jest zu¬pełnie inna. Papkin to tchórz, który unika jakiejkolwiek walki (scena z mu¬rarzami). S. Wyspiański „Warszawianka" - Sta¬ry Wiarus, który przynosi meldunek Chłopickiemu, jest prostym żołnierzem, jak wielu innych, dzielnie walczącym do końca. Poszedł do powstania nie po to, żeby pięknie zginąć, ale po to, żeby zwyciężyć. B. Leśmian „Żołnierz" - Kaleki żoł¬nierz powraca z wojny do rodzinnej wsi, ale wszyscy się od niego odwracają. Idzie więc do przydrożnej figury Chrys¬tusa i proponuje ukrzyżowanemu wspól¬ną wędrówkę. I wyruszają razem w świat, wzajemnie się wspierając. J. Haśek „Przygody dobrego wojaka Szwejka" - Szwejk dobrowolnie idzie na wojnę. W swojej głupocie zgłasza się do c.k. armii i wyrusza na front. Wypeł¬niając ściśle wszystkie rozkazy, mimo¬wolnie ukazuje ich absurdalność. Jego przygody stają się dla Haska pretekstem do ukazania rozpadu monarchii austro-- węgierski ej. J. Drda „Igraszki z diabłem" - Dziel¬ny żołnierz, Marcin Kabat, radzi sobie doskonale w każdej sytuacji. Udaje mu się nawet zwyciężyć diabła i wydrzeć mu cyrograf na dwie niewinne dziewi¬cze dusze. W. Broniewski „Żołnierz polski" - patrz: powrót. K.I. Gałczyński „Pieśń o żołnierzach z Westerplatte" - patrz: wojna. F. Konarski „Czerwone maki na Mon¬te Cassino" - Popularna piosenka uka¬zuje bohaterstwo polskich żołnierzy zdobywających klasztor na Monte Cas¬sino. Konarski podkreśla poświęcenie i determinację Polaków, dla których od śmierci silniejszy był gniew. Podczas bitwy poległo ich tak wielu, że maki na Monte Cassino czerwieńsze będą, bo z polskiej wzrosty krwi. R. Bratny „Kolumbowie. Rocznik dwudziesty" - Główni bohaterowie po¬wieści, żołnierze Armii Krajowej, ucze¬stnicy powstania warszawskiego to m.in.: Zygmunt, Kolumb, Jerzy, Olo, Malutki, bracia Jagiełłowie. Dla nich takie słowa, jak: honor, ojczyzna, przy¬jaźń nie były pusto brzmiącymi hasłami. Bratny pokazał swoich bohaterów jako tych, którzy w czyn wprowadzili słowa wiersza Słowackiego („Testament mój"): A kiedy trzeba, na śmierć idą po kolei, jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec. Zostało to pokazane zwłasz¬cza w tomie JJ („Śmierć po raz drugi"), poświęconym powstaniu warszawskie¬mu. Patrz: miłość do ojczyzny. J. Przymanowski „Czterej pancerni i pies" - Dzielni polscy żołnierze u boku żołnierzy radzieckich prowadzą wojnę z hitlerowcami, przeżywając wiele nie¬zwykłych przygód. M. Wańkowicz „Szkice spod Monte Cassino" - patrz: wojna. J. Jones „Stąd do wieczności" - 1) Robert Lee Prewitt (główny bohater powieści) kocha wojsko, do armii Sta¬nów Zjednoczonych zaciągnął się na 30 lat. Właściwie jest wzorem żołnierza -jak ocenia go jego przyjaciel i przeło¬żony, sierżant Warden - a jednak ciągle pozostaje szeregowcem. Dlaczego? Otóż Prewitt zdecydował, że do zrobie¬nia kariery w wojsku nie będzie wyko¬rzystywał swoich umiejętności boksers¬kich, toteż odmówił udziału w drużynie kapitana Holmesa. Wówczas rozpoczꬳo się łamanie charakteru. Prewitt zwy-cięsko przeszedł wszystkie stopnie „ob¬róbki", by następnie głupio zginąć w momencie dla prawdziwego żołnierza najmniej odpowiednim: w chwili ataku Japończyków na Hawaje nie było go w koszarach, później wracał do jedno¬stki i został przypadkowo zastrzelony podczas rutynowej kontroli dokumen¬tów przez patrol żandarmerii, przed któ¬rym nie próbował nawet uciekać, bo jako wzorowy żołnierz wiedział, że jego koledzy po prostu wykonują swoje obo¬wiązki. 2) Tak naprawdę kompania G. jest najlepsza w jednostce, bo ma swego sierżanta - szefa Milta Wardena, który, podobnie jak Prewitt, jest wzorem żoł¬nierza. I właśnie dlatego nie chce nawet starać się o stopień oficerski, bo gardzi „gogusiami" z West Point, którzy znają armię tylko teoretycznie, a zaintereso¬wani są wyłącznie robieniem karier i pieniędzy oraz ciągle nowymi roman¬sami. J. Heller „Paragraf 22" - Jest to po¬wieść o wojnie i żołnierzach, pokaza¬nych zarówno indywidualnie, jak też anonimowo. Główną postacią jest Yos-sarian, będący typem antybohatera: nie interesuje go walka ani zdobywanie odznaczeń, nie jest dumny z faktu bycia żołnierzem armii Stanów Zjednoczo¬nych. Yossarian chce przeżyć za wszel¬ką cenę - mogą go nazwać tchórzem, uznać za wariata, człowieka chorego na jakąkolwiek nieuleczalną chorobę, co¬kolwiek - byle nie latać i dotrwać do końca wojny, której bezsens dostrzega każdego dnia, zaś działanie paragrafu 22 potwierdza tylko absurdalność wyda¬rzeń, w które jako żołnierz - niezależnie od swej woli - został włączony. J. Clavell „Król szczurów" - patrz wojna. K. Yonnegut „Rzeźnia numer pięć" - patrz: błazen, everyman. * „Mięso armatnie ma też prawo głosu". (A. Słonimski) * „Kiedy się wypełniły dni i przyszło zginąć latem, prosto do nieba czwórkami szli żołnierze z Westerplatte". (K. I. Gałczyński)