Motyw snu w literaturze



Sen____________ Sen -1) Sen fizjologiczny umożliwiają¬cy zregenerowanie sił organizmu; 2) to, o czym śnimy, czyli marzenie senne; 3) zgodnie z teorią Freuda, sny są odzwier¬ciedleniem naszej podświadomości i dzięki nim można odkryć przyczyny lęków, neurotycznych zachowań. Literatura oniryczna - literatura wy¬korzystująca sen jako motyw lub zasadę kompozycyjną. Biblia (ST) - 1) Księga Rodzaju - Pat¬riarsze Jakubowi przyśniła się drabina, po której do nieba wstępowali anioło-wie. Sen dawał wyobrażenie o świecie jako zhierarchizowanej całości, nad któ¬rą czuwa Bóg. 2) Księga Wyjścia - Sen faraona o siedmiu tłustych i siedmiu chudych krowach, siedmiu pełnych i siedmiu pustych kłosach symbolizuje przyszłość Egiptu: po siedmiu latach dostatku nastąpi siedem lat nieurodzaju. 3) Księga Daniela - Król Babilonii, Nabuchodonozor, śni o posągu wykona¬nym ze szlachetnych kruszców, którego nogi wyrzeźbione są z żelaza i gliny (stąd „kolos na glinianych nogach"). Posąg ten rozpada się, uderzony zaled¬wie jednym kamieniem. Jest to przepo¬wiednia dotycząca przyszłości Babilo¬nu: królestwo rozpadnie się na szereg mniejszych państw. Biblia (NT) - 1) Sen Józefa - patrz: ucieczka. 2) Żona Piłata została ostrze¬żona we śnie, by nie stawiać przed sądem Jezusa. Kiedy opowiedziała o tym mężowi (Nie miej nic do czynienia z tym sprawiedliwym, bo dzisiaj we śnie wiele nacierpiałam się z jego powodu, Mt 20,20). Piłat zignorował znaczenie snu. Mitologia - 1) Starożytni wyobrażali sobie boga snu, Hypnosa, jako uskrzyd¬lonego młodzieńca. Był on bratem Ta-natosa, bożka śmierci. Usypiał ludzi dotykając gałązką ich czół lub sypiąc na nich z rogu mak. 2) Częściej spotyka¬nym wyobrażeniem snu pochodzącym z kultury starożytnej jest Morfeusz, syn Hypnosa, zsyłający marzenia senne; przen. sen, marzenie senne. J. Kochanowski „Do snu" - patrz: podróż/wędrówka. J. Kochanowski „Tren XIX albo Sen" - W tej wizji sennej kończącej cykl „Trenów" pojawia się matka Kochano¬wskiego z Urszulką na rękach. Tłuma¬czy ona synowi, jaki jest sens życia i śmierci, jednocześnie rozwiewając je¬go wątpliwości dotyczące życia po śmierci. Jej końcowe słowa (Ludzkie przygody ludzkie noś! Jeden jest Pan smutku i nagrody!) są wyznacznikiem nowej filozofii życiowej Kochanows¬kiego. Patrz: przemiana. W. Szekspir „Hamlet" - W monologu Hamleta (Akt III, sc. 1) śmierć została przyrównana do snu, tyle że nie wiado¬mo, czy jest on jedynie końcem starego życia, czy może początkiem nowego (Umrzeć- zasnąć. - Zasnąć! Może śnić? W tym sak cały.). Patrz: samobójstwo. W. Szekspir „Sen nocy letniej" - Pod¬stawowym tworzywem literackim dra¬matu jest wyobraźnia i sen. Akcja zdaje się być z pogranicza jawy i snu (dwie płaszczyzny fabularne: realna i fantas¬tyczna) nie tylko dlatego, że bohatero¬wie raz po raz zapadają w sen, ale także na skutek działań świata fantastycznego. W tę magiczną noc zaciera się różnica między snami postaci realnych, ich dzia¬łaniem i działaniem elfów, jakby dla potwierdzenia słów: Wariat, poeta, czło¬wiek zakochany - są utworzeni wszyscy z wyobraźni. W. Szekspir „Makbet" - Świat przed¬stawiony w tragedii przypomina upiorny majak senny, w którym roi się od zbro-dni, wszystko ocieka krwią, a sceneria pogrążona jest w mrokach nocy. P. Calderon de la Barca „Życie jest snem" - Akcja dramatu rozgrywa się w baśniowo-fantastycznej Polsce, gdzie życie jest snem, a świat iluzją zaledwie. Królewicz Władysław, uwięziony w lo¬chu na rozkaz króla, we śnie przeniesio¬ny został na dwór, gdzie sprawuje wła¬dzę. Kiedy budzi się w lochu, nie wie, co jest rzeczywistością, a co snem. Z. Morsztyn „Żywot - sen i cień" - Według Morsztyna tak śmierć, jak i życie są snem. Dawni książęta i wodzo¬wie śpią sen twardy, natomiast do same¬go czytelnika poeta zwraca się tak: / ty-ć śpisz, nieobudzony, Choć ci się, żeś żyw zdało. Patrz: przemijanie, śmierć (wize-runek śmierci). A. Mickiewicz „Dziady" cz. III - 1) Sen Konrada - nad głową więźnia roz¬mawiają duchy dobra i zła. Aniołowie oddają duszę Konrada Szatanowi, by wystawić bohatera na próbę. Wszystko to dzieje się poza jego świadomością. 2) Sen Ewy, poprzedzony modlitwą za Konrada, jest dokładnym odzwiercied¬leniem osobowości bohaterki oraz jej postrzegania świata (świat czysty, nie-skalany, pełen harmonii). Można powie- dzieć, iż Mickiewicz umieścił go jako „pauzę kojącą" pomiędzy kolejnymi scenami dramatu. 3) Sen Senatora to raczej majak senny ukazujący drogę Nowosilcowa od awansu po degradację, a także dwór carski, całkowicie pod-porządkowany woli władcy. Tragedią dla Senatora jest nie tylko to, że wypadł z laski, ale także postawa dworzan, którzy nagle odwracają się od niego, pogardzając nim. Z. Krasiński „Nie-Boska komedia" - Dla Męża życie po ślubie jest snem fabrykanta Niemca przy żonie Niemce. Wypełnione prozaicznymi i nieważny¬mi wydarzeniami, rozminęło się z ocze¬kiwaniami bohatera. Dopiero pojawie¬nie się Dziewicy (ducha byłej kochanki) budzi hrabiego Henryka z letargu. Opu¬szcza on dom i żonę, podążając za zjawą. Okazuje się jednak, że ta miłość i ten wybór były także ułudą i senną marą, a Dziewica - piekielną zjawą, stworzoną, by zgubić Męża. Patrz: mąż. E. Bronte „Wichrowe Wzgórza" - Lockwood, nowy dzierżawca Drozdo-wego Gniazda, spędza noc w Wich¬rowych Wzgórzach. Za oknem szaleje burza, a gałęzie drzew uderzają o szyby. We śnie nawiedza go na poły rzeczywis¬ta, na poły fantastyczna mara Katarzyny Linton, która domaga się, by wpuścić ją do domostwa. Zjawa jest na tyle realna, że Lockwood czuje jej lodowate ręce w swoich dłoniach i budzi się z krzy¬kiem. Wydarzenie to sprawia, iż bohater chce poznać dzieje Wichrowych Wzgórz; jest początkiem opowieści o losach rodziny Earnshawów i Lin-tonów. E.A. Poe „Opowieści niesamowite" - patrz: pogrzeb („Przedwczesny po¬grzeb"), śmierć („Zagłada domu Ushe-rów"), zjawy - upiory - wampiry. Ch. Dickens „Kolęda prozą, czyli opo¬wieść wigilijna o Duchu" - patrz: zjawy - upiory — wampiry. L. Carroll „Alicja w krainie czarów" - Sen małej dziewczynki można zinter¬pretować jako obraz świata dorosłych widziany oczyma dziecka. Kraina cza¬rów (zwierząt i kart) to rzeczywistość dorosłych, zbyt zagmatwana dla Alicji. Jej słowa: Trochę to trudno zrozumieć... nasuwa jakieś myśli... ale nie wiem dokładnie jakie!, odnoszą się do specyfi¬cznej logiki snu (analogiczna jest budo¬wa świata przedstawionego w powie¬ści), który rządzi się własnymi prawami, snu wymykającego się spod kontroli śniącego, pełnego chaosu, absurdu i nie¬logiczności... jak ludzkie życie. Patrz: dzieciństwo. B. Prus „Lalka" - Sen Izabeli Łęckiej pojawia się po raz pierwszy, gdy spoty¬ka ona Wokulskiego. We śnie widzi go jako człowieka-potwora, o wielkich, czerwonych dłoniach, stopniowo pod¬porządkowującego sobie jej ojca, a po¬tem ją samą. Obrazuje to jej lęk przed nieznajomym człowiekiem, wpływo¬wym dzięki swym pieniądzom i osacza¬jącym ją ze wszystkich stron. S.Wyspiański „Wesele" - Akt H, w którym pojawiają się osoby dramatu, zbudowany jest w konwencji onirycz-nej. Do końca nie wiadomo, czy bohate-rowie widzą swoje alter ego na jawie, czy podczas snu, ponieważ zgodnie ze słowami Chochoła, osoby dramatu to: Co się w duszy komu gra, co kto w swo¬ich widzi snach. Patrz: zjawy - upiory - wampiry. T. Mann „Śmierć w Wenecji" - Kosz¬marny sen Aschenbacha, pełen wyuz¬danej erotyki, chaosu, ukazujący upadek kultury, ma charakter wieszczy i kata¬stroficzny. Nie bez znaczenia jest to, że bohater śni go w Wenecji (patrz: śmierć - bohaterów literackich), mieście skaza¬nym na zagładę. Tłumaczyć należy go jako zapowiedź nowej kultury będącej całkowitym zaprzeczeniem klasycyzmu i niesionych przez niego wartości. F. Kafka „Proces" - Świat przedsta¬wiony w powieści przypomina koszmar¬ny i zdeformowany sen Józefa K. (K., czyli każdego) o rzeczywistości XX wieku. Postacie tam występujące (ad¬wokat Hull, jego pielęgniarka, Malarz, Ksiądz) wydają się nie z tego świata. Absurdalny obraz sądu (pomieszczenia sądowe na strychach, przechodzi się do nich przez zwykłe mieszkania, na sali sądowej dochodzi do stosunku seksual¬nego, a sędzia przegląda pisma porno-graficzne) przypomina bardziej wizję senną niż rzeczywistość. Patrz: sąd/pro¬ces, teatr mundi. B. Schulz „Sklepy cynamonowe" - Dla pełnego oddania obrazu odchodzą¬cego w niepamięć świata sklepów cyna¬monowych, posłużył się Schulz konwen-cją oniryczną. Droga bohatera przez miasteczko przypomina błądzenie w la¬biryncie, szkoła wygląda jak tajemni¬czy, baśniowy pałac, niebo zwija się jak księga, a sprzedawcy w sklepach cyna¬monowych przypominają magów. M.A. Bułhakow „Mistrz i Małgorza¬ta" - 1) Nikanor Iwanowicz Bosy, zamknięty w klinice psychiatrycznej, śni o dziwnym teatrze, w którym widza¬mi i aktorami są ludzie posądzeni o han¬del obcą walutą. Prowadzący spektakl aktor, niczym przesłuchujący na śledzt¬wie milicjant, domaga się ujawnienia szczegółów, chwali tych, którzy dob¬rowolnie przyznali się do winy i zdali walutę. W końcu wszyscy zgromadzeni na sali przekonani są, iż jedynym słusz¬nym postępowaniem będzie zdanie waluty. Sen Nikanora Iwanowicza to lust¬rzane odbicie rzeczywistości radziec¬kiej, aktorami zaś są sami Rosjanie. Patrz: pieniądze, Rosja. 2) Sen Iwana Bezdomnego to po prostu kolejne roz¬działy powieści Mistrza. Gdy jednak Woland opuści Moskwę, Bezdomny śnić będzie tragiczne zakończenie histo¬rii Jeszui Ha-Nocri (kaźń), jak i jego rozmowę z Poncjuszem Piłatem (prowa¬dzoną w zaświatach). J. Andrzejewski „Bramy raju" - Sen starego mnicha ma charakter proroczy. Przepowiada on, jakie będzie zakoń¬czenie krucjaty: z dzieci idących do Jerozolimy ocaleje tylko ślepiec (Ja¬kub), który pozostawi na pustyni swego przyjaciela (Aleksego), by iść w kierun¬ku miasta świętego (Jeruzalem), które w rzeczywistości jest fatamorganą, wy¬tworem jego zmęczonego umysłu. M. Ondaatje „Angielski pacjent" - Tytułowy bohater, pacjent bez imienia, w swoich snach powraca do przeszłości. Widzi w nich pustynię, Kair, ukochaną kobietę, słowem: lata sprzed wojny. Jego sny na zawsze przypiszą go do przeszłości, sprawią, że będzie wyob-cowany spośród mieszkańców Yilli San Girolamo, ale jednocześnie pomogą mu odnaleźć tożsamość. G. Garcia Marquez „Sto lat samotno¬ści" - patrz: zjawy - upiory - wampiry. * Spać snem sprawiedliwego - spać mocno, twardo. * Sen o szpadzie - marzenie o walce zbrojnej o niepodległość Polski w czasie zaborów. * „Dla przeciwwagi wielu uciążliwości życia niebo ofiarowało człowiekowi trzy rzeczy: nadzieję, sen i śmiech". (I. Kant) * „Życie bez moralnego wysiłku jest snem". (L.N. Tołstoj) * „Najlepsza sztuka urzeczywistnienia swoich snów: obudzić się". (Z. Trzaskowski) * „A może świat jest wielką sypialnią, w której wszyscy śnią o rzeczywistości". (L. Kumor) * „W snach jest to, czego opowiedzieć się nie da. Uczucie grozy, zbliżającego się nieszczęścia albo też niebiańskiej eufo¬rii. Dziwna architektura, spiętrzona w nieprawdopodobieństwo albo kolory o intensywności, o której się marzy". (A. Kowalska) * „Nie wybiera się swoich snów. Być może to one nas wybierają i być może te, które są wrogo do nas usposobione, potrzebują nas, by nas obezwładnić i chełpić się przed nami swoją wyższoś¬cią". (U. Kozioł)

Motyw snu w literaturze

Materiały

Kultura starożytna: judajska i grecko-rzymska Starożytność - okres dziejów najstarszej cywilizacji Europy i Bliskiego Wschodu od IV tysiąclecia p. n. e. do V w. n. e. Źródła kultury europejskiej to Mezopotamia, Grecja i Rzym. Mezopotamia. Centrum cywilizacji i kultury w dorzeczu Eufratu i Tygrysu; kultura tak stara jak egipska wytworzona przez plemiona semickie. Sumerowie - stworzyli pi...

Motywy czarnoleskie w późniejszej poezji polskiej 1. Juliusz Słowacki - \"Beniowski\" : I gdyby stary ów Jan Czarnoleski Z mogiły powstał, on by to zrozumiał Słowacki o polskości swojej poezji więc powołuje się na autorytet wśród poetów wcześniejszych epok, by dowieść pokrewieństwa swojego rymu z królewskim rymem Kochanowskiego. Takie traktowanie poezji było rodzajem współzawodnictwa między ...

Miłość Tristana i Izoldy Miłość bez granic Miłość Tristana i Izoldy – chociaż niezależna od ich woli (czarodziejski napój) – była wielka i wieczna. Na drodze do szczęścia kochanków stało wiele znaczących przeszkód, jednak nie przekreśliły one uczucia. Tristan był zawsze gotowy służyć Izoldzie, ona zaś, zgodnie z obietnicą, w każdej sytuacji spieszyła d...

Dramat ojca filozofa w Trenach Daremnym marzeniom o znalezieniu ukojenia w poezji towarzyszą w “Trenach\" próby szukania pociechy w filozofii, które także kończą się klęską. Kochanowski dając, we wcześniejszych utworach, głównie w pieśniach, wyraz swojego przywiązania do zasad filozofii stoickiej, w obliczu osobistej tragedii neguje wartość wszystkich bliskich sobie ide...

Znaczenie pracy w "Nad Niemnem" W jaki sposób udowadnia E. Orzeszkowa wartość pracy? Odpowiedz w oparciu o powieść pt. \"Nad Niemnem\". Stosunek pisarki do ideału pracy jest jasny - proponuje ona pogląd, że praca jest najwyższą wartością wolnego człowieka, stanowi o jego godności, nadaje życiu sens i szczęście. Powieść \"Nad Niemnem\" udowadnia powyższe założenia poprzez: ...

Człowiek w lietraturze antycznej i Biblii Czym jest człowiek? Kim jest człowiek? Były to pytania stawiane od zarania ludzkości, a właściwie od czasu, kiedy nasi przodkowie nauczyli się pisać. Stało się to 4000 tys. lat temu w Mezopotamii. Właściwie od tego momentu, od poznania umiejętności pisania, możemy liczyć nasza historię a co za tym idzie także literaturę. Okres ciągnący się przez...

Teoria literatury i Historia Polski w Romantyźmie Teoria literatury Najpopularniejszymi gatunkami literackimi poza liryką była powieść poetycka i dramat romantyczny. akt- jedna z głównych części dramatu. arcydzieło literackie- dzieło, któremu przypisuje się najwyższe oceny w historii literatury. artyzm- cecha dzieła wzbudzająca przeżycia estetyczne. ballada- utwór epicko-liryczny przed...

Streszczenie "O zachowaniu się przy stole" Przecława Słoty Wiersz ten pochodzi z początku XV wieku, zapisany został około roku 1415. Jego autorem jest Przecław Słota, szlachcic z Gosławic w ziemi łęczyckiej. \"0 zachowaniu się przy stole\" to utwór obyczajowo - dydaktyczny, a w zasadzie traktat stanowiący próbę sformułowania średniowiecznych zasad dobrego wychowania. Autor poucza, jak należy zachować si...