Motyw rodziny w literaturze

Rodzina_________ Rodzina - Grupa osób połączonych ze sobą pokrewieństwem (więzami krwi) lub powinowactwem (wejście do rodzi¬ny dzięki małżeństwu z jednym z jej członków); - rodzina patriarchalna - jej głową jest mężczyzna; - rodzina matriarchalna - jej głową jest kobieta. Biblia (ST) -1) Rodzina Adama i Ewy, czyli prarodziców, daje początek całe¬mu rodzajowi ludzkiemu. Ich synami są: Abel, Kain i Set. Dwaj ostatni są proto¬plastami plemion Kainitów (wyklętych przez Boga) i Setytów (błogosławio¬nych przez Boga). 2) Rodzina Noego (jako jedyni ludzie uratowani z potopu) ma za zadanie odbudować na nowo ludzkość i ocalić świat przed całkowitą zagładą (w tym celu zabierają na arkę po parze z każdego gatunku zwierząt). 3) Rodzina Abrahama - patrz: ojciec, syn, żona. 4) Rodzina Lota - patrz: żona. 5) Rodzina Jakuba i Racheli – ukochanym synem rodziców był Józef, znienawi¬dzony przez starszych braci i sprzedany przez nich w niewolę. Po latach, gdy Józef osiągnął wysokie stanowisko na dworze faraona, przebaczył braciom, sprowadził starego ojca. Cały ród osied¬lił się w Gessen. 6) Księga Hioba - Jed¬ną z klęsk, które dotknęły Hioba, była utrata całego potomstwa; ponieważ jed¬nak zniósł on cierpienie z godnością i nie zwątpił w sprawiedliwość Stwórcy, Bóg obdarzył go nowym potomstwem. Biblia (NT) - 1) Rodzina Święta - Je¬zus, Maryja i Józef- to prototyp rodziny chrześcijańskiej, znany głównie ze śred-niowiecznych apokryfów (motyw nie¬zwykle popularny w tej epoce). Dla niej najwyższą wartością i dobrem jest wiara w Boga; religii podporządkowuje się całe życie. Tradycja katolicka podaje, że Jezus był jedynym synem Maryi, nato-miast protestanci uważają, iż miał on braci (por. Łk. 8,19-21). 2) W naukach i przypowieściach Chrystusa ludzkość traktowana jest jak wielka rodzina, któ¬rej ojcem jest Bóg. Mitologia - 1) Rodzina bogów, której głową jest Zeus, przypomina swoje od¬powiedniki w ludzkim świecie. Jakkol-wiek zawiera się tu małżeństwa, znamy przykłady licznych zdrad i sprzeniewie¬rzeń, a bogowie chętnie obcują ze zwyk-łymi śmiertelniczkami (potomstwo z ta¬kich związków nie wchodzi do rodziny bogów). Uczucia, jakie żywią do siebie bogowie, przypominają te z rodzin ludz¬kich. 2) Rodzina Niobe - patrz: matka. 3) Rodzina Jazona, wygnana z Tessalii za zbrodnie Medei, schroniła się w Ko-ryncie. Jazon zdradził żonę i zamierzał się ożenić z córką tamtejszego króla. Medea, chcąc pomścić zdradę męża, zabiła obu ich synów, a królewnie ofia¬rowała szatę, od której spłonął cały dwór. Sama uciekła do Kolchidy. 4) Mit tebański - Ród Labdakidów, do którego należy Jokasta (żona Lajosa, a potem Edypa - swego syna), obciążony jest klątwą bogów. Tragiczna wyprawa sied-miu przeciw Tebom czy historia Anty-gony to konsekwencje popełnionego zła. 5) Mit trojański - Przedstawiona tu rodzina Priama ma charakter poligami¬czny (wielożeństwo). Priam, król Troi, był ojcem pięćdziesięciu synów i pięć¬dziesięciu córek, owoców związku z Hekabe, innymi żonami i nałożnicami. Najbardziej znani wśród jego potomst¬wa to: Kasandra, Parys i Hektor. J. da Yoragine „Legenda na dzień św. Aleksego" - Aleksy był synem Eufe-miana i Aglae, patrycjuszy rzymskich. Rodzice, po latach modlitw, obdarzeni zostali przez Boga potomkiem. W po¬dzięce za to prowadzili bogobojne życie, wychowując syna w poszanowaniu dla wiary. Wybrali mu też na żonę dziewicę z cesarskiego domu, którą jednak Alek¬sy opuścił w noc poślubną, zwracając jej dane słowo. Choć Aleksy wyrzekł się rodziny dla życia ascetycznego i po-święconego Bogu, rodzice nie zapom¬nieli o nim, a żona dotrzymała danego mu słowa. Po śmierci syna rodzice opłakują go, zarzucając mu nieczułość, natomiast żona Aleksego wyzbywa się nadziei na lepsze życie. „Kwiatki świętego Franciszka z Asy¬żu" - W „Pieśni słonecznej albo po¬chwale stworzeń" św. Franciszek, na wzór Chrystusa, traktuje cały wszech¬świat jak rodzinę, której ojcem jest Bóg. Postrzegając Boga panteistycznie, udo¬wadnia, iż każdy z elementów makro-kosmosu jest niezbędny, konieczny, do¬bry i godny pochwały (stąd odrzucenie ascezy negatywnej polegającej na umar¬twianiu ciała). Legendy arturiańskie - Jedyną rodziną Artura są Morgan le Fay i Mordred, jej syn. Według niektórych wersji Mordred był owocem kazirodczego związku mię¬dzy rodzeństwem, dlatego też jako syn króla miał prawo do korony. Morgan wraz synem zostali postawieni przez autorów legend po stronie zła, jako żądni władzy, nielojalni, kierujący się własnym dobrem. Mordred uważany jest za zabójcę króla Artura. J. Kochanowski „Pieśń świętojańska o Sobótce" - W pieśni Panny XII Kochanowski przedstawia wyidealizo¬wany obraz rodziny ziemiańskiej. Oj¬ciec spełnia tu rolę gospodarza, jedynie doglądającego dobytku. Jego żona, skrzętna gospodyni, pomaga mu w pro¬wadzeniu gospodarstwa i winna być wzorem dla wszystkich kobiet. Rodzina wspólnie uczestniczy nie tylko w pracy, ale i w zabawie. Wnukowie, wzorem dziadków, zwykli poprzestawać na ma¬łym i nade wszystko cenić cnotę. J. Kochanowski „Treny" - patrz: cór¬ka, matka, ojciec, sen. W. Szekspir „Romeo i Julia" - Przy¬czyną tragedii miłosnej jest waśń po¬między dwoma rodami: Kapulettich i Montekich, do których należą tytułowi bohaterowie. Waśń zamienia się w nie¬nawiść po śmierci Merkucja (przyjacie¬la Romea) i Tybalta (kuzyna Julii). Dalsze wydarzenia prowadzą do śmierci dwojga kochanków, która będzie jedno¬cześnie pojednaniem się dwóch rodów. W. Szekspir „Hamlet" -1) W rodzinie królewskiej nad więzy krwi przedkłada się własne namiętności i pragnienia. Klaudiusz zabija brata, by objąć po nim tron. Zaślepiona miłością Gertruda po¬ślubia uzurpatora zaledwie w dwa mie-siące po śmierci męża. Jedynym pamię¬tającym o swych powinnościach wzglę¬dem Hamleta-ojca jest Hamlet-syn, na którym spoczywa obowiązek zemsty. 2) W rodzinie Poloniusza relacje oparte są nie tylko na miłości (bezgraniczne od¬danie Ofelii ojcu), ale także na nieufno¬ści (gdy Laertes wyjeżdża do Paryża, ojciec każe go śledzić). Poloniusz pod¬porządkowuje się bez reszty Klaudiu¬szowi; zaślepiony, nie waha się poświę¬cić szczęścia swej córki, by zadowolić władcę. W. Szekspir „Makbet" - patrz: mąż, żona. W. Szekspir „Król Lear" - patrz: ojciec. Molier „Świętoszek" - patrz: dom. Molier „Skąpiec" - patrz: dom, pienią¬dze, córka. J.U. Niemcewicz „Powrót posła" - 1) Rodzina Podkomorzego, który jest wzo¬rem sarmaty oświeconego, podporząd¬kowuje swe życie sprawom ojczyzny. Podkomorzyna to doskonała gospodyni, żona i matka. Walery, ich syn, jest posłem na Sejm Wielki. 2) Rodzina starosty Gadulskiego to konglomerat różnych postaw. Sam Gadulski, pieniacz; i konserwatywny szlachciura, żeni się dla majątku. Starościna, zaczytująca się w zachodnich romansach sentymental¬nych, to satyrycznie przedstawiona po¬stać przypominająca często wówczas spotykane młode damy hołdujące mo¬dzie na cudzoziemszczyznę. Jedynie có¬rka starosty zdaje się prezentować zdro¬worozsądkowe myślenie i nie ulega pre¬sji macochy ani ojca, gdy chcą ją wydać za Szarmanckiego. J.W. Goethe „Cierpienia młodego Wertera" - Kiedy umiera matka Lotty, najstarsza córka poświęca się wychowa¬niu swego rodzeństwa, zajmując w do¬mu miejsce matki. To z myślą o młod¬szych braciach i siostrach decyduje się poślubić Alberta, który zapewni im opiekę i pomoc finansową. J. Słowacki „Balladyna" - patrz: cór¬ka, matka. H. Balzac „Ojciec Goriot" - patrz: córka, ojciec. H. Balzac „Eugenia Grandet" - patrz: pieniądze. A. Mickiewicz „Pan Tadeusz" - 1) Ród Horeszków, szlachecki, z tradyc¬jami, kończy się wraz ze śmiercią stol¬nika Horeszki. Ostatnimi potomkami rodu są Zosia i Hrabia. Gerwazy, skarb¬nica wiedzy o rodzinie, dawny klucznik Horeszków, będzie namawiał Hrabiego, by ten zemścił się na rodzinie Sopliców. 2) Głową rodziny Sopliców jest Sędzia, brat Jacka, opiekun Tadeusza. Więzi rodzinne mają tu charakter tradycjonal¬ny, choć oparte są na uczuciu i zaufaniu, a przede wszystkim na szacunku dla starszych. Jacek Soplica (później ksiądz Robak) nie uczestniczy w życiu rodzin¬nym, rezygnując z niego na rzecz dzia¬łalności politycznej. Z. Krasiński „Nie-Boska komedia" - Mąż (hrabia Henryk), opętany przez widmo Dziewicy, opuszcza swoją rodzi-; nę. Jest to początkiem tragedii: jego j żona, Maria, traci zmysły i ogłasza, że jest poetką; jego syn, Orcio, ślepnie'.! w dzieciństwie, a w wyniku tego żyje we j własnym, odizolowanym świecie. Mat- j ka nadała mu na chrzcie imię: „Poeta"*? naznaczając go w ten sposób. Tragediajj rodzinna kończy się śmiercią oszalałej; Marii, a potem przedwczesną śmiercią ] Orcia. E.A. Poe „Zagłada domu Usherów" - Roderyk i Margaret Usherowie to j ostatni potomkowie wiekowego rodu, chorzy i zdegenerowani. Brat żywcem grzebie swą siostrę i udaje, iż nie słyszy jej rozpaczliwych krzyków. Margaret, uwalnia się z „więzienia" i zabija Roderyka. Zagląda rodu to także zagłada domostwa, które w momencie śmierci rodzeństwa rozpada się i ginie w wodach zapleśniałego stawu. A. Dumas „Królowa Margot" - Akcja powieści obejmuje lata panowania osta¬tnich Walezjuszy. Po śmierci Henryka II głową rodziny zostaje Katarzyna Medy-cejska. Bezkompromisowa i twarda, wymaga od swych dzieci całkowitego posłuszeństwa. Zmusza Małgorzatę do ślubu z Henrykiem Nawarskim, wymu¬sza na Karolu IX przystąpienie do rzezi hugonotów, wciąga synów do spisku przeciw królowi Nawarry. Knowania Katarzyny prowadzą do klęski rodu Wa-lezjuszów, a sama królowa dowiaduje się z przepowiedni, iż jej synowie umrą bezpotomnie. Ich sukcesorem będzie znienawidzony Henryk Nawarski. E. Bronte „Wichrowe Wzgórza" - 1) Rodzina Earnshawów (dzieci burzy), czyli mieszkańcy Wichrowych Wzgórz, to ludzie nieujarzmieni, pełni wewnętrz¬nych sprzeczności (dylematy Katarzy¬ny). Dynamiczni, bezwzględni (postę¬powanie Hindeya względem Heathclif-fa) i twardzi, zbliżają się do żywiołów ciemności. Reprezentują oni w powieści to, co nieskończone. 2) Rodzina Lin-tonów (dzieci spokoju), czyli mieszkań¬cy Drozdowego Gniazda, chcą żyć spo¬kojnie i beztrosko. Harmonijni i prosto-duszni nigdy nie zrozumieją dzieci bu-rzy. Reprezentują w powieści to, co skończone i domknięte. Przybyszem z zewnątrz, który zakłóca życie domowe rodzin, jest Heathchiff. Burzy on wzaje¬mne przenikanie się dwóch światów i j£st źródłem niezgody między rodzina¬mi. G. Flaubert „Pani Bovary" -1) Rodzi¬ce Karola Bovary'ego prezentują prze¬ciwstawne typy ludzkie. Matka to pobożna mieszczanka, która przykłada się do wychowania syna. Ojciec jest rubasz¬nym cynikiem i ateuszem, gorszącym żonę choćby tym, że co roku w Wielki Piątek każe sobie podać na obiad kieł¬basę. 2) Życie rodziny Karola i Emmy Bovary koncentruje się wokół osoby pani domu. Mąż spełnia wszelkie jej zachcianki, ona zaś przedkłada romanse i własne zainteresowania nad małżeńst¬wo. Po jej tragicznej śmierci Karol zapomina o córce, całkowicie oddaje się rozpamiętywaniu przeszłości. Wielkim dramatem stanie się dla niego odnalezie¬nie korespondencji miłosnej Emmy. L.N. Tołstoj „Anna Karenina" - 1) Rodzina Szczerbackich należy do mos¬kiewskiej arystokracji. Spiritus movens życia rodzinnego jest księżna, która marzy przede wszystkim o korzystnym mariażu swych córek, pchając je w ra¬miona nieodpowiednich, choć bogatych konkurentów. Doiły poślubia utracjusza i lowelasa Obłońskiego, natomiast Kit-ty, za sprawą „polityki" matki, przeży¬wa wielki zawód miłosny. 2) Małżeńst¬wo Anny Obłońskiej z Aleksym Kareni-nem to przykład kontraktu matrymo¬nialnego, będącego połączeniem dwóch znakomitych nazwisk i fortun. Między małżonkami nie ma nici porozumienia, a jedyną bliską Annie osobą jest jej syn, Sierioża. Sytuacja taka była jednym z powodów, dla których Anna opuściła dom i męża, na trwałe wiążąc się z hra¬bią Wrońskim. 3) Stiopa Obłoński, mąż Doiły i ojciec ich sześciorga dzieci, to przykład lekkoducha i birbanta. W ich rodzinie istnieje ścisły podział ról: żona zajmuje się domem, mąż większość czasu spędza na zabawie z kolegami. Jego niefrasobliwość i rozrzutność pro¬wadzą do katastrofalnej sytuacji finan¬sowej, która dotknie całą rodzinę. 4) Konstanty Lewin, który nigdy nie miał prawdziwej rodziny, w momencie ożen¬ku postanawia, iż taką rodzinę stworzy. Narodziny pierwszego syna nie stały się jednak dla niego radosnym wydarze¬niem, a dziecko wniosło w jego życie jedynie więcej trosk i obowiązków. Wbrew samemu sobie, postanawia po¬móc Kitty w wychowywaniu syna i za-akceptować nową sytuację. 5) Rodzina Wrońskich ma charakter matriarchalny. Po śmierci starego hrabiego matka wy¬chowuje dwóch synów, wyraźnie fawo¬ryzując Aleksego. Jej miłość jest tak wielka, że przymyka oczy na jego zwią¬zek z panią Karenin. E. Zola „Rougon-Macąuartowie" - Cykl powieści Zoli opowiada o kolej¬nych przedstawicielach tytułowej rodzi¬ny, której początek dali alkoholiczka i wariat. Autor ukazuje w każdej części cyklu, jak determinanty biologiczne kształtują osobowość bohaterów. Wśród nich znajdują się m.in. prostytutka Nana i hochsztapler Octav Mouret. „Ukorono¬waniem" losów rodziny jest kazirodczy związek między stryjem (człowiekiem wydawałoby się uczonym i światłym) i jego bratanicą. Jest to jednocześnie zakończenie historii rodu, który nie wy¬da już żadnego potomka. A. Trollope „Saga rodu Palliserów" - Palliserowie to jeden z arystokratycz¬nych rodów angielskich, który czynnie uczestniczy nie tylko w życiu towarzys¬kim, ale i politycznym Anglii. Lady Glencora prowadzi dom, w którym przyjmuje znakomitości ze świata poli¬tycznego, natomiast Plantagenet Palliser zasiada w parlamencie z ramienia partii liberałów. Życie rodzinne praktycznie tu nie istnieje. Małżonkowie darzą siebie szacunkiem i sympatią, ale prawdziwa miłość pojawia się dopiero wówczas, gdy są już starymi ludźmi. Silniejsza więź łączy Glencorę z dziećmi, które jednak wybierają własne drogi życiowe. B. Prus „Lalka" - Rodzina Łęckich, zubożałych arystokratów, opiera relacje interpersonalne na konwenansach i po¬czuciu własnej wyjątkowości. Zamknię¬ta na ludzi spoza arystokracji, dba o za¬chowanie swej pozycji społecznej. Mał¬żeństwo Izabeli z Wokulskim byłoby mezaliansem, ale jednocześnie podrepe-rowałoby sytuację finansową Łęckich, dlatego też panna Łęcka godzi się na nie. E. Orzeszkowa „Nad Niemnem" - patrz: dworek, dom, ojciec, syn. H. Sienkiewicz „Potop" - patrz: Pol¬ska/Polacy. H. Ibsen „Dzika kaczka" - patrz: sa¬mobójstwo, ofiara. H. Sienkiewicz „Rodzina Połaniec¬kich" - Powieść jest zapisem losów Stanisława Połanieckiego, karierowicza i hochsztaplera, dla którego sprawy fi¬nansowe są ważniejsze od więzi rodzin-nych. Nawet jego małżeństwo z Mary¬nią, ukochaną kobietą, dalekie jest od ideału. Połaniecki zaniedbuje żonę, prę¬dko się nią nudzi, a następnie wdaje się w romans z żoną przyjaciela. Sytuację rodzinną poprawia dopiero pojawienie się pierwszego potomka. Postacią na poły humorystyczną, na poły karykatu-ralną, jest pan Pławicki, ojciec Maryni, któremu wydaje się bądź, że jest w pełni sił, bądź że jest bezradnym starcem wymagającym nieustannej opieki. W.S. Reymont „Chłopi" - 1) Rodzina Macieja Boryny ma charakter patriar-chalny. Stary Boryna decyduje o przy¬szłości swych dzieci, utrzymuje je i nie zgadza się przepisać na nie majątku. Więzy rodzinne ustępują racjom mająt¬kowym (np. po śmierci ojca Antek prowadzi spór ze starszą siostrą o mają¬tek). Powodem waśni rodzinnych staje się małżeństwo Macieja z młodszą od niego i urodziwą Jagną, dla której będzie on bardziej hojny niż dla własnych dzieci. Patrz: konflikt pokoleń. 2) W ro¬dzinie Antka do pewnego momentu tyl¬ko on decyduje o wszystkim. Nie kocha swej żony i nie szanuje jej. Hanka stopniowo zdobywa zaufanie męża, a gdy ten jest w więzieniu, ona zajmuje się całym gospodarstwem i opiekuje się starym Boryna. Prawdziwe życie ro¬dzinne Hanki i Antka rozpoczyna się po jego wyjściu z więzienia i objęciu oj¬cowizny. G. Zapolska „Moralność pani Duls-kiej" - patrz: dom, matka, żona, ojciec. S. Żeromski „Ludzie bezdomni" - 1) Tomasz Judym, pochodzący z nizin, z biedoty miejskiej, jako jedyny członek rodziny zdołał się wybić ponad przecięt¬ność. Szansę zdobycia wiedzy stworzyła mu jego ciotka, prostytutka. Wykształ¬cenie wyobcowało go spośród „swo¬ich", a jego własny brat do końca życia będzie miał o to pretensję. 2) Rodzina Wiktora Judyma, działacza robotnicze¬go, skazana jest na tułaczkę w poszuki¬waniu nowego miejsca pobytu. Judymo-wa z dziećmi jedzie do Szwajcarii, by potem wraz z mężem wyemigrować do Ameryki. S. Undset „Krystyna, córka Lavran- sa" - Powieść nawiązuje budową do skandynawskich sag, tj. opowieści o wielkich rodach. Przedstawia dzieje rodziny Lavransa (ożenionego z Ragnf-ridą, ojca dwóch córek) i jego najstarszej córki, Krystyny. W swojej rodzinie Kry¬styna stara się wprowadzić wzorce wy¬niesione z domu: religijność, surową moralność opartą na przekonaniu, że za każdy najmniejszy grzech należy od¬pokutować. Zasady te nie stoją jednak w zgodzie z usposobieniem jej męża, Erlenda, a także jej synów, niezwykle podobnych do ojca. Losy tej rodziny to więcej klęsk i cierpienia niż szczęścia i radości. Ich powodem jest prywatna wojna toczona przez małżonków przez całe życie. Krańcowo różni, na pozór dalecy sobie, są głęboko w sobie zako¬chani, a przez to niejako oddzieleni od swych dzieci. Patrz: śmierć (bohaterów literackich), żona. S. Żeromski „Przedwiośnie" - patrz: matka, ojciec, syn. F.S. Fitzgerald „Wielki Gatsby" - patrz: żona, matka. J. Galsworthy „Saga rodu Forsy-te'ów" - Powieść-rzeka obejmuje cza¬sowo dzieje trzech pokoleń rodziny For-syte'ów. Centralnymi postaciami są re¬prezentanci starszego pokolenia (James i Jolyon) oraz pokolenia młodszego (So-ames i Jolyon młodszy) oraz ich dzieci. Jolyon starszy daje początek linii rodu, do której należą ludzie uczuciowi, wraż¬liwi, oddani swym rodzinom. Potom¬kowie Jamesa charakteryzują się zmys¬łem do interesów, sprytem, egoizmem i pozornym chłodem uczuciowym, pod którym kryje się niekiedy głęboka na-miętność. Dzieje tych dwóch gałęzi rodu zazębiają się ze sobą, co prowadzi do poważnych konfliktów i nieszczęść (mi¬łość Fleur i Jona), waśni rodzinnych (małżeństwo Holly i Vala). Jednocześ¬nie zadziwia tu obraz bezkrytycznej i wszechogarniającej miłości rodziców do dzieci, dla których skłonni są zrezyg¬nować z własnego życia. Z. Nałkowska „Granica" - Życie ro¬dziców Zenona Ziembiewicza oparte było na zakłamaniu. Romansujący z chłopkami ojciec i przymykająca na to oczy matka budzili w synu prawdziwe obrzydzenie. Piętnował on w swych myślach ich ograniczoność, schematy-czność i niewiedzę. W pewnym momen¬cie przestał zauważać, jak wiele od nich otrzymał (wychowanie, miłość, pienią¬dze na kształcenie się). Potępiając sche¬mat boleborzański, nieświadomie sam zaczyna naśladować swego ojca. Na¬wiązuje romans z Justyną i kontynuuje go, pomimo związku z Elżbietą. Od własnej żony oczekuje postawy właś¬ciwej jego matce, a więc akceptacji jego stylu życia. M. Dąbrowska „Noce i dnie" - Po¬wieść oparta na motywach autobiografi¬cznych, jest „kroniką" rodziny Niechci-ców. Postaciami centralnymi, krańcowo różnymi, są Barbara (natura zamknięta, wewnętrznie sprzeczna) i Bogumił (człowiek bez reszty oddany pracy, ży¬jący w zgodzie z samym sobą), których wspólne życie pełne jest dysharmonii, nieporozumień, ale także zaufania i mi¬łości. Od momentu narodzin dzieci (a zwłaszcza po stracie pierwszego z nich) Barbara staje się przede wszystkim mat¬ką. Nieporozumienia dotyczące wycho¬wania dzieci, różnice charakterów, hula¬szczy tryb życia syna (Tomaszka) burzą spokój rodzinny. Pociechę mają nato¬miast rodzice ze swej najstarszej córki, Agnieszki, wzorowej uczennicy, a po¬tem doskonałej studentki. Szacunek dla pracy, miłość do dzieci, a także wzajem¬ne zaufanie pomagają Niechcicom wspólnie przeżywać ich noce i dnie. B. Schulz „Sklepy cynamonowe" - patrz: ojciec, syn, uczeń i mistrz, prze¬miana. W. Gombrowicz „Ferdydurke" - Ro¬dzina Miedziaków jest na pozór antytezą rodziny drobnomieszczańskiej. Programowo nowoczesna, wyzwolona z norm obyczajowych i moralnych, przypomina swój amerykański odpo¬wiednik. Niekonwencjonalność i odrzu¬cenie wszystkich zasad prowadzą jed¬nak Młodziaków do uwięzienia w innej formie (por. „Tango"). Patrz: matka. M. Kuncewiczowa „Cudzoziemka" - Przedstawiona w powieści rodzina Żab-czyńskich nie należy do najszczęśliw¬szych. Róża zdominowała swoją nie¬zwykle silną osobowością zarówno mꬿa, jak i dzieci. Wszystko w domu musi toczyć się tak, jak ona tego sobie życzy. Krótkie chwile jej nieobecności stają się dla dzieci czasem nieograniczonej wol¬ności. Całą sytuację pogarsza jeszcze to, że Róża swoją rodzinę traktuje jako obiekt, na którym może wywrzeć zem¬stę za nieudane życie i nie zrealizowane marzenia. J. Andrzejewski „Popiół i diament" - Wojna przyczyniła się do rozpadu rodziny Kosseckich. Sędzia (głowa ro¬dziny), naznaczony przeżyciami obozo¬wymi (współpracował z Niemcami) ucieka przed światem i ludźmi. Jego żona usilnie próbuje scalić rodzinę, przymykając oczy na postępowanie mꬿa i synów. Alek, skoncentrowany na kontaktach z kolegami i niebezpiecz¬nych „eksperymentach", okrada matkę i lekceważy dom. Starszy syn, Andrzej, rezygnuje z życia rodzinnego dla walki konspiracyjnej. Obrazowi temu prze¬ciwstawione zostały marzenia Maćka Chełmickiego, który nie ma już rodziny i dla którego jedynym powrotem do normalności (a więc ucieczką od wspom¬nień o wojnie) byłaby właśnie rodzina - żona i dzieci. S. Mrozek „Tango" - patrz: konflikt pokoleń, syn, starość. M. Hłasko „Ósmy dzień tygodnia" - W rodzinie Agnieszki nie ma więzi między rodzicami a dziećmi. Agnieszka i Grzegorz nienawidzą matki i ojca za ich konformizm, rezygnację z ideałów, schematyczny tryb życia i ciągła nieza¬dowolenie z dzieci. Jedynym oparciem są dla siebie nawzajem. Najsilniejszą oso¬bowością w tej rodzinie jest Agnieszka, która stara się pomóc bratu (przegranemu alkoholikowi, który nie widzi przed sobą żadnych perspektyw), próbuje odgrodzić się od ponurego świata ulicy Brzeskiej miłością do Piotra i nauką. G. Garcia Marąuez „Sto lat samotno¬ści" - Rodzina Buendiów, której proto¬plastami byli Jose Arcadio i Urszula, zajmuje uprzywilejowane miejsce w społeczności Macondo. Jej historia ma wymiar symboliczny (np. powtarza¬jące się imiona Aureliano i Josć Arcadio łączą się z określonymi cechami charak¬teru) i sakralny (np. wniebowstąpienie Remedios, połączenie dziejów Buen¬diów z dziejami Macondo). Lx>sy rodu zostały przepowiedziane i spisane przez Meląuiadesa i zamykają się w obrębie stu lat (...boplemiona skazane na sto lat samotności nie mają już drugiej szansy na ziemi). * Wesoło jak w rodzinnym grobowcu -ponura atmosfera. * Z rodziną wychodzi się najlepiej na fotografii... czarno-białej. (powiedzenie) * Nienawiść między krewnymi jest zwyczajem, między obcymi -przypadkiem, (przysłowie arabskie) * „Pasją naszą bywa odkrywać karty wszystkich tych pięknych rzeczy, które niby to oglądamy w wielu rodzinach, nie widząc wszystkiego, co się tam dzieje; przy czym znaleźlibyśmy niena¬wiść, wściekłość, pogardę zamiast pięk¬nych rzeczy wystawianych na pokaz i uchodzących za prawdę", (markiza de Sevigne) * „Wszystkie szczęśliwe rodziny są do siebie podobne, każda nieszczęśliwa rodzina jest nieszczęśliwa na swój sposób". (L.N. Tołstoj) * „Nie można być wybrednym w wyborze rodziców". (M. Wolska) * „Choćby zasięg tego, co człowiek na świecie dokonuje, był największy, jeże¬li nie wywiązuje się z obowiązków wobec rodziców, to wszystko inne jest kalekie". (H. Auerbach) * .Jednakowo ważne jest wychowanie dzieci, jak i rodziców". (C. G. Jung) * „Uczucie samotności jest bolesne w tłumie, lecz w łonie własnej rodziny jest nie do zniesienia". (M. von Ebner-Eschenbach) * „Każda rodzina tai w sobie swoiste niezadowolenie, które zmusza do ucie¬czki każdego jej członka, dopóki posia¬da on jakąkolwiek siłę żywotną". (P. Yalćry)