Motyw pracy literaturze pozytywizmu

. Motyw pracy w XIX stuleciu W "Nad Niemnem" najważniejszą wartością jest praca. Najlepiej widać to na przykładzie rodziny Bohatyrowiczów. Ich szlachectwo wywodzi się z pracy; starają się stale podtrzymywać tradycje XVI w.; dla nich praca jest w tym najważniejsza, staje się miernikiem wolności, określa człowieka. Są bardzo sumienni, wykonywanie obowiązków jest dla nich przyjemnością, esencją życia. Dlatego pracę na roli traktują jako naturalny porządek świata, w którym żyją i są mu posłuszni. Podobnie traktuje pracę Benedykt Korczyński, jest ona jego stylem bycia, najważniejszą rzeczą w życiu. Podejmuje ideał pracy organicznej, aby utrzymać majątek w swoich rękach, natomiast nie stara się nawet pracować u podstaw. Niemniej oprócz takich postaci są również te, które lekceważą znaczenie pracy. Różyc, Zygmunt, Kirło to degeneraci, nie mogący normalnie egzystować w społeczeństwie. . Żeby zachęcić bogatsze warstwy do pracy u podstaw, pozytywiści opisują fatalne warunki i zacofanie chłopa. Po uwłaszczeniu jest on pozostawiony sam sobie i oszukiwany przez skorumpowanych, lepiej wykształconych ludzi. Nie ma do kogo zwrócić się o pomoc i często jego życie kończy się tragicznie, tak jak to się stało w "Szkicach węglem" Sienkiewicza. Także Prus w "Antku" i Sienkiewicz w "Janku Muzykancie" starają się zachęcić do działań na rzecz chłopów i zwiększenie wydatków na oświatę wsi. W obu nowelkach pokazane są dzieci, które ze względu na fatalną sytuację materialną nie mogą rozwijać swoich talentów, tylko muszą od najmłodszych lat pracować w gospodarstwie. Prus pokazuje, jak fatalnie wygląda nauczanie w wiejskich szkołach i jakie są tego efekty; wszystko po to, by społeczeństwo zrozumiało potrzebę pomocy wsi.