Motyw podróży w literaturze

Podróż/wędrówka Podróż/wędrówka - Przebywanie dro¬gi do jakiegoś miejsca, przenoszenie się, przemieszczanie z miejsca na miejsce po rozległych terenach; kolejne odwie¬dzanie wielu miejsc w poszukiwaniu czegoś. Czasem wędrówka może przy¬brać formę pielgrzymki, czyli drogi, którą się przebywa, zmierzając do miej¬sca świętego. Może się też stać tułaczką, bezcelowym, nieustannym przenosze¬niem się z miejsca na miejsce. W kul-turze wędrówka odbywa się nie tylko w przestrzeni, np.: wędrówka dusz, po¬dróż w głąb samego siebie, podróż w czasie. Biblia (ST) -1) Kain po zabiciu swoje¬go brata Abla zostaje skazany przez Boga na tułaczkę. 2) Abraham wędruje z całą rodziną, dobytkiem i sługami z Charanu do Kanaanu, ziemi, którą przeznaczył mu Pan, mówiąc: Wyjdź Z twojej ziemi rodzinnej i z domu twego ojca do kraju, który ci ukażę (Ks. Rodza¬ju 12, 1). 3) Jakub po wykupieniu pierworództwa od Ezawa i podstępnym zdobyciu błogosławieństwa ojca, ucie-kając przed gniewem brata, udaje się w podróż do swojego wuja, Labana. Po czternastu latach służby u Labana Jakub odbywa drogę powrotną do Kanaanu, zabierając ze sobą żony, Rachelę i Lee, dzieci i część trzody wuja. 4) Józef, syn Jakuba, sprzedany przez nienawidzą¬cych go braci kupcom madianickim, odbywa podróż do Egiptu. Po latach, kiedy zostanie jednym z najwyższych dostojników państwa faraonów, sprowa¬dzi do siebie całą rodzinę, co później stanie się przyczyną niewoli egipskiej narodu wybranego. 5) Naród wybrany po wielu latach niewoli i ucisku opusz¬cza Egipt pod wodzą Mojżesza i rozpoczyna trwającą czterdzieści lat wędrów-kę przez pustynię do Kanaanu, Ziemi Obiecanej. W czasie tej wędrówki mu¬szą wymrzeć wszyscy, którzy doświad¬czyli niewoli, nawet Mojżesz. Lud Iz¬raela wprowadzi do Kanaanu Jozue. Ale droga przez pustynię ma także inny wymiar: w czasie jej trwania Pan przez Mojżesza daje swemu ludowi prawa, najpierw w postaci Dekalogu, później w postaci szczegółowych przepisów. Jest więc ta wędrówka początkiem juda¬izmu jako systemu religijno-społeczne-go- Biblia (NT) -1) Jezus, według tradycji, w wieku trzydziestu lat, rozpoczyna wędrówkę, która będzie trwała do śmie¬rci. Zgromadziwszy wokół siebie dwu¬nastu apostołów, przemierza całą Pales¬tynę i przez trzy lata naucza i czyni cuda. Wędrówkę rozpoczyna od chrztu w Jor¬danie, jej kresem jest ukrzyżowanie w Jerozolimie. 2) W „Dziejach Apostol¬skich" po otrzymaniu w Dniu Pięćdzie¬siątnicy Ducha Świętego, który przy¬niósł dar języków, apostołowie rozpo¬czynają podróże misyjne, obejmujące początkowo obszar Palestyny, później rozciągające się na^cały basen Morza Śródziemnego. 3) Sw. Paweł, jeszcze pod imieniem Szawła, udaje się w po-dróż do Damaszku, by tam prześlado¬wać wyznawców Chrystusa. W drodze zostaje powalony na ziemię przez świat-łość z nieba i słyszy głos Jezusa. Staje się to przyczyną jego nawrócenia i póź¬niejszej działalności misyjnej jako Apo¬stoła Narodów. Mitologia - 1) Demeter po uprowadze¬niu Persefony przez Hadesa, nie wie¬dząc, co stało się z córką, wędruje po świecie, by ją odnaleźć. Kiedy dowiadu¬je się prawdy, postanawia nie powrócić nigdy na Olimp. Przemierza świat, częs¬to przyjmując funkcję piastunki królewskich dzieci. Dobrowolne wygnanie, które stało się przyczyną nieurodzaju na ziemi, przerywa dopiero wtedy, gdy Zeus nakazuje Hadesowi uwolnić Per-sefonę. 2) Orfeusz po śmierci żony, Eurydyki, wędruje po świecie w po¬szukiwaniu miejsca, gdzie przebywa jej duch. Wreszcie schodzi do Podziemia, krainy umarłych rządzonej przez Hade¬sa i Persefonę. Udaje mu się przebłagać władców państwa umarłych, by zwrócili mu ukochaną Eurydykę. Niestety, opu¬szczając Podziemie, odwraca się, by spojrzeć na żonę i musi powrócić na ziemię sam. Odtąd będzie błąkał się po świecie, śpiewając żałobne pieśni ku czci utraconej Eurydyki, aż zostanie rozszarpany przez menady. Opowieść o Orfeuszu jest źródłem orficyzmu, nur¬tu religijno-filozoficznego, który zakła¬dał, że dusze ludzkie po śmierci pod¬legają metempsychozie, wędrują przez kolejne wcielenia, dążąc do osiągnięcia doskonałości. Podobne poglądy głosili pitagorejczycy, którzy powoływali się na nauki Pitagorasa, twierdzącego, że dusza, by osiągnąć doskonałość, musi przejść przez sto wcieleń. 3) Odyseusz po zakończeniu wojny trojańskiej tuła się przez dziesięć lat, zanim uda mu się powrócić na rodzinną Itakę. Jego węd¬rówka jest z jednej strony spowodowana gniewem bogów, którzy mszczą się za zniszczenie ich ukochanego miasta Troi, z drugiej - klątwą cyklopa Polifema, którego Odys oślepił. Polifem błaga swojego ojca, Posejdona, aby Odyseusz nigdy nie powrócił do rodzinnego domu, a jeśli jego przeznaczeniem jest jednak ujrzeć brzeg I taki, niech powróci do swego królestwa samotnie i na obcym okręcie, bez towarzyszy, bez zdobytych w Troi łupów. Podczas swojej podróży Odys przeżywa liczne przygody: trafia na wyspę czarodziejki Kirke, odwiedza króla wiatrów Eola, poznaje tajemnice królestwa umarłych, spotyka syreny, musi stawić czoła Skylli i Charybdzie itd. Na rodzinną Itakę powraca na okrę¬cie Feaków, kierowanym myślą króla Alkinoosa. Według niektórych mitogra-fów stary Odyseusz wyrusza w jeszcze jedną podróż, z której już nie powróci. 4) Jazon, by odebrać swemu wujowi Peliasowi zagarniętą bezprawnie wła¬dzę, wyrusza wraz z innymi herosami na statku Argo po złote runo, największą świętość Kolchidy. Podczas podróży Argonauci przeżywają wiele niebezpie¬cznych przygód, miedzy innymi muszą przepłynąć między Symplegadami, któ¬re miażdżyły każdy okręt próbujący obok nich przemknąć. Po zdobyciu zło¬tego runa Jazon uprowadza córkę wład¬cy Kolchidy, Medeę i wraz z nią po¬wraca do rodzinnego Jolkos. 5) Herakles przez całe życie wędruje po świecie, walcząc z potworami i dokonując wielu innych bohaterskich czynów. Najbar¬dziej znane są wyprawy, które podej¬muje na rozkaz Eurysteusa, by wykonać dwanaście prac (patrz: praca). Przemie¬rza wtedy cały helleński świat. 6) Teze-usz, jak wszyscy antyczni herosi, wiele wędrował po świecie, poszukując okazji do bohaterskich czynów. Najsłynniejszą jest wyprawa na Kretę, gdzie udało mu się pokonać Minotaura i szczęśliwie, przy pomocy Ariadny, wyjść z labiryn¬tu. 7) Pełnoletni Edyp udaje się do wyroczni delfickiej. Poznawszy swoją przyszłość, postanawia nie wracać do Koryntu, którego władców uważa za rodziców, i wyrusza w przeciwną stronę, do Teb, idąc nieświadomie na spotkanie przeznaczeniu. Po latach, kiedy już po¬zna prawdę o swoich zbrodniach, oślepi¬wszy się, wyruszy na tułaczkę po Grecji, prowadzony przez Antygonę. 8) Eneasz po upadku Troi ucieka wraz z grupką ocalałych z płonącego miasta. Na swoim okręcie przemierza całe Morze Śródziemne, zawijając między innymi do Kartaginy, gdzie, gości go królowa Dy-dona. Wreszcie przybija do brzegów Półwyspu Apenińskiego, który jest kre¬sem jego tułaczki. Tu jego potomkowie (albo w innych wersjach mitu - on sam) założą w przyszłości miasto Rzym - no¬wą Troję. Podczas swojej tułaczki Ene¬asz przeżywa wiele niebezpiecznych przygód, między innymi schodzi do Podziemia. Homer „Odyseja" - patrz: mitologia - Odyseusz. Wergiliusz „Eneida" - 1) patrz: mito¬logia - Eneasz. 2) Podczas pobytu Enea-sza w krainie umarłych jego ojciec, Anchizes, wykłada teorię metempsy-chozy, pokazując miejsce, gdzie dusze oczekują na powrót na ziemię. „Legenda o św. Aleksym" - Nazajutrz po ślubie Aleksy opuścił rodzinny dom i młodą żonę i wyruszył w stroju żebraka na wędrówkę, by służyć Bogu. Gdy podczas tej wędrówki zatrzymał się w pewnym mieście, cuda, które się za jego sprawą działy, przyniosły mu sławę świętego. Chcąc od niej uciec, Aleksy wsiadł na okręt zmierzający do Syrii. Bóg jednak sprawił, że wiatry skierowa¬ły statek w inną stronę i Aleksy powrócił do rodzinnego Rzymu. Legendy arturiańskie - Rycerze Okrą¬głego Stołu bardzo często wyruszają na wyprawy, by walczyć w obronie uciś-nionych, sierot, wdów, by bronić honoru dam. Najsłynniejsze są jednak wędró¬wki Parsifala z Walii, błędnego rycerza, który przemierza świat, poszukując Świętego Graala, kielicha, którego we¬dług legendy używał Chrystus podczas Ostatniej Wieczerzy i do którego póź¬niej Józef z Arymatei zebrał Jego krew spływającą z krzyża. „Legenda o Żydzie Wiecznym Tuła¬czu" - Znana od VII w. legenda opowia¬da historię Żyda Ahaswera. (w innej wersji Kartafilosa), który uderzył prze¬chodzącego obok jego domu Chrystusa dźwigającego krzyż (w innym wariancie Ahaswer plunął Jezusowi w twarz). Wówczas Chrystus powiedział: Ja od¬pocznę, lecz ty będziesz chodzil, póki nie powrócę. Odtąd Żyd Wieczny Tułacz przemierza nieustannie świat, nie mogąc się ani na chwilę zatrzymać. Jego węd¬rówka skończy się dopiero wówczas, gdy u kresu świata Chrystus powróci na ziemię. J. Bedier (oprać.) „Dzieje Tristana i Izoldy" - Tristan odbywa wiele po¬dróży, między innymi wyrusza do Irlan¬dii, by sprowadzić na dwór króla Marka Izoldę Jasnowłosą. Później, by uciec od nieszczęśliwej miłości do królowej Izol-dy, wędruje po całej Europie, poszuku¬jąc przygód w Lonii, Fryzji, Gawii, Alemanii i Hiszpanii. Wreszcie dociera do Bretanii, gdzie poznaje Izoldę o Bia¬łych Dłoniach, którą zaślubia. Tu także spotka go śmierć. Dante Alighieri „Boska Komedia" - Trzydziestopięcioletni Dante, naj¬prawdopodobniej 25 marca 1300 roku, w głębi ciemnego znalazł się lasu, stra¬ciwszy Z oczu szlak niemylnej drogi. Gdy próbuje odnaleźć drogę powrotną, stają przed nim Pantera, Lew i Wilczyca, symbolizujące ludzkie grzechy. Przera¬żonego Dantego ratuje z opresji duch Wergilego, który zjawia się z zaświatów i obwieszcza, że z polecenia Boga zo¬stanie jego przewodnikiem w wędrówce po krainie umarłych. Tak rozpoczyna się jedna z najbardziej znanych w historii kultury europejskiej podróży. Dante prowadzony przez Wergiliusza zwiedza najpierw Piekło, gdzie w kolejnych krę¬gach cierpią grzesznicy. Im niżej schodzą, tym cięższe grzechy i cięższe kary. Na samym dnie Piekła cierpią najwięksi zdrajcy ludzkości: Judasz, Kasjusz i Brutus. Następnym etapem wędrówki Dantego jest Czyściec, w którym na kolejnych tarasach pokutują za swoje grzechy ci, którym Bóg nie odmówił miłosierdzia. Wspinając się coraz wy¬żej, wędrowcy docierają do Raju Ziems¬kiego, gdzie Wergiliusza - symbol ludz¬kiej mądrości w funkcji przewodnika zastąpi Beatrycze - symbol mądrości bożej. Wraz z nią będzie Dante zwiedzał Raj, by wreszcie w Empireum kontemp¬lować obecność Boga. Przesycona ale¬goriami i symbolami opowieść o węd¬rówce Dantego interpretowana jest naj¬częściej jako obraz upadku człowieka na samo dno grzechu i jego powolnego dźwigania się z bożą pomocą ku oczysz¬czeniu i świętości. Zawarł w niej też autor całą, niezwykle bogatą, wiedzę człowieka średniowiecza o świecie. K. Janicki „Elegia o sobie samym do potomności" - Po ukończeniu gimnaz¬jum Lubrańskiego w Poznaniu Janicki zostaje wysłany przez Piotra Kmitę w podróż do Włoch, by wzorem innych humanistów studiował na najsłynniej¬szych uniwersytetach. Niestety, choroba zmusza młodego poetę do powrotu do kraju. J. Kochanowski „Do snu" - Kiedy człowiek zasypia, jego dusza rozpoczy¬na wędrówkę, odwiedzając najróżniej¬sze miejsca, dociera nawet do sfer nie¬bieskich. J. Kochanowski „Do gór i lasów" - Prezentując swoją poetycką biografię, wspomina Kochanowski podróże po Eu¬ropie, kiedy odwiedził Francję, Niemcy i Włochy. J. Kochanowski „Pieśń XXIV, Ks. H" (Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony...) - Przemieniony po śmierci w łabędzia poeta nad Ikara prędszy przewoźnego, odwiedzi wszystkie kraje Europy, od południowych po pomocne jej krańce. Jest to obraz mający horac-jański sens - dzieła poety zapewnią mu nieśmiertelną sławę wśród wszyskich ludów cywilizowanego świata. F. Rabelais „Gargantua i Pantagruel" - Bohaterowie opowieści Rabelais'go, dwaj olbrzymi, Gargantua i Pantagruel, mimo że życie upływa im głównie na jedzeniu i piciu, dużo podróżują, prze¬żywając różne przygody. Na przykład Gargantua podróżuje do Paryża, jadąc na olbrzymiej kobyle, która była darem króla Numidów. Pantagruel wędruje po morzu, odwiedzając mijane wyspy. W. Szekspir „Hamlet" - 1) Laertes, syn Poloniusza, wysłuchawszy pouczeń ojca, wyrusza w podróż do Francji. 2) Hamlet, na rozkaz Klaudiusza, wraz z Gildensternem i Rosenkranzem udaje się w podróż do Anglii. Podczas ataku piratów udaje mu się jednak uciec z ok¬rętu i powraca do Danii. W. Szekspir „Król Lear" - Podzieliw¬szy swoje państwo pomiędzy córki, Le¬ar, król Brytanii, postanawia na zmianę mieszkać u każdej z nich. Niestety, wygnany przez okrutne córki, Gonerylę i Reganę, ślepy, tuła się po swoim byłym królestwie. Towarzyszy mu wierny bła¬zen. T. Tasso , Jerozolima ^zwolona" - Epos opowiada historię pierwszej wy¬prawy krzyżowej. Rycerze wędrują do Jerozolimy, by ją wyzwolić z rąk pogan. W drodze muszą walczyć zarówno z si¬łami zła, którym przewodzi Pluton-Lu-cyfer, jak i ze słabością własnych chara-kterów. Wspomagają ich w tej walce aniołowie. J. Swift „Podróże Guliwera" - Lekarz okrętowy, Lemuel Guliwer, po katastro¬fie statku budzi się na nieznanym wy-brzeżu, spętany linami. Tak rozpoczyna się jego niezwykła podróż, w czasie której zwiedzi między innymi państwo Liliputu, kraj olbrzymów i krainę rozu¬mnych koni. Przeżywa wiele niezwyk¬łych przygód, poznaje nowe systemy państwowe. Powieść Swifta jest kry¬tyką współczesnego mu społeczeństwa i skrajnego oświeceniowego racjonaliz¬mu. Wolter „Kandyd" - Wypędzony z za¬mku z Westfalii, Kandyd podróżuje po całej Europie, dociera nawet do Amery-ki, przeżywając wiele niezwykłych i niebezpiecznych przygód. Choć rze¬czywistość temu przeczy, bohater, jako wyznawca optymistycznej filozofii Lei¬bniza, powtarza nieustannie, że żyjemy na najdoskonalszym ze światów. Dopie¬ro w finale ta wiara ulega zachwianiu. Jego wędrówka jest więc swoistą po¬dróżą edukacyjną, która ma służyć kry-tyce Leibniza. Kandydowi w jego węd¬rówkach na różnych etapach towarzy¬szą: Pangloss (nauczyciel filozofii), Ku-negunda (ukochana Kandyda) ze starą służącą, Marcin (skrajny pesymista) ł egzotyczny służący Kakambo. D. Diderot „Kubuś fatalista i jego pan" - Kubuś i jego pan są nieustannie w drodze. Skąd wyruszyli? Nie wiado¬mo. Dokąd zmierzają? To także jest tajemnicą. Ich podróż jest pretekstem do snucia przez Kubusia opowieści o swo¬ich amorach i ukazania jego wyższości nad panem. L Krasicki „Mikołaja Doświadczyńs-kiego przypadki" -1) Doświadczyński wyjeżdża do Paryża, gdzie prowadzi hulaszcze życie, tracąc resztki rodzin¬nego majątku. 2) Uciekając przed wierzycielami, Mikołaj wsiada na okręt, chcąc opuścić Europę. Statek ulega ka¬tastrofie i Doświadczyński trafia na wy¬spę Nipu, gdzie dokonuje się jego reedu¬kacja. Wykorzystuje tu Krasicki motyw podróży edukacyjnej. J. Potocki „Rękopis znaleziony w Sa-ragossie" - Alfons van Worden jedzie do swojego pułku gwardii walońskiej. Kilkudniowa w zamierzeniu podróż przekształca się w dwumiesięczną węd¬rówkę, w czasie której młodzieniec przeżywa niezwykłe przygody i poznaje dziwnych ludzi. Wszystkie wydarzenia mają tajemniczy charakter i sprawiają wrażenie szatańskich intryg. W finale jednak okazuje się, że żadne siły nad¬przyrodzone nie ingerowały w losy van Wordena, a realizował on jedynie plan szejka Gomelezów. J.W. Goethe „Faust" - Za sprawą Me-fistofelesa odmłodzony Faust wędruje zarówno w przestrzeni, jak i w czasie. Zostaje między innymi przeniesiony do mitycznej Grecji, do Sparty rządzonej przez Menelaosa. Przebywanie w tym świecie będzie miało decydujący wpływ na dalsze życie Fausta - nauczy go umiaru i wytknie mu cel dalszej drogi. G.G. Byron „Giaur" - 1) Po śmierci Leili Giaur przyłącza się do bandy zbó¬jeckiej i wraz z nią wędruje po Grecji. Szczegóły tych wędrówek pozostają ta¬jemnicą. 2) Hassan, by pocieszyć się po stracie Leili, wyrusza w podróż, z której przywiezie nową żonę. W drodze zo¬staje napadnięty przez bandę zbójecką, do której należy Giaur i z jego ręki ginie. A. Mickiewicz „Upiór" - Co roku, w Dzień Zaduszny, młody samobójca powstaje z grobu i błąka się po świecie, jeszcze raz przeżywając to wszystko, co doprowadziło go do śmierci. M. de Cervantes Saavedra „Przemyś¬lny szlachcic Don Kichote z Manczy" - Don Kichote po lekturze średniowie¬cznych romansów rycerskich popada w obłęd i postanawia zostać błędnym rycerzem. Wraz z giermkiem Sancho Pansą trzykrotnie wyrusza na wyprawy, w czasie których wędruje po całej Hisz¬panii, poszukując okazji do spełnienia bohaterskich czynów. W swoich węd¬rówkach spotyka wielu ludzi, którzy traktują go jako niegroźnego szaleńca; czasem staje się obiektem żartów i kpin. Przeżywa także, we własnym mniema¬niu, niezwykłe przygody, dokonuje bo¬haterskich czynów. Do najbardziej zna¬nych należą walka z wiatrakami, w któ¬rych Don Kichote widzi przerażające olbrzymy, i stadem baranów, które bie¬rze za oddział wrogiego wojska. Po powrocie z ostatniej wyprawy, uleczony z szaleństwa, umiera. Z. Morsztyn „Myśl ludzka" - Myśl, pierwiastek boskiej doskonałości, po¬zwala człowiekowi wędrować po całej ziemi. Za jej sprawą może zwiedzać najodleglejsze i najbardziej egzotyczne krainy. Morsztyn szczegółowo opisuje tę wędrówkę myśli. Z. Morsztyn „Emblema 27" (Stawiaj kroki moje...) - Motyw życia - wędró¬wki. Człowiek może w swojej egzysten¬cji wybierać pomiędzy dwiema droga¬mi. Pierwsza, którą idzie się wygodnie, prowadzi ku potępieniu. Druga, przykra i wąska, wiedzie ku zbawieniu. Jej poko¬nanie możliwe jest tylko wówczas, gdy Bóg wspiera człowieka. J.Ch. Pasek „Pamiętniki" - Wraz z wojskami Czamieckiego Pasek wy¬prawia się do Danii. W swoich „Pamięt¬nikach" daje szczegółowy opis obycza¬jów Duńczyków, traktując je z dużą rezerwą. Opowiada także o swoich mi¬łosnych przygodach. A. Mickiewicz „Dziady" cz. II - Du¬sze, które nie zasłużyły na niebo, błąkają się po świecie i cierpią wyznaczone im kary. Dla duchów lekkich i pośrednich ta wędrówka będzie miała kres. Dla duchów ciężkich jest ona karą wieczną. A. Mickiewicz „Dziady" cz. IV - Po stracie ukochanej, pogrążony w rozpa¬czy Gustaw błąka się bez celu po świe¬cie, nie potrafiąc znaleźć sobie miejsca. Jest być może młodym samobójcą z bal¬lady „Upiór". Patrz też: A. Mickiewicz „Upiór". A. Mickiewicz „Sonety krymskie" - Bohater liryczny tego cyklu podróżuje po Krymie, podziwiając orientalne kra¬jobrazy. Jest pielgrzymem - tułaczem wygnanym z ojczyzny, do której nie może powrócić („Stepy akermańskie", „Pielgrzym"). Stąd też piękno Krymu nieustannie przywołuje wspomnienia utraconej Litwy. Wędrówka staje się także pretekstem do snucia refleksji o przemijaniu, znikomości człowieka wobec nieśmiertelnego piękna natury. A. Mickiewicz „Konrad Wallenrod" - Powróciwszy do Zakonu, Walter Alf wraz z Krzyżakami wędruje, biorąc udział w licznych bitwach. Walczy mię¬dzy innymi w Ziemi Świętej i w Hisz¬panii. Podczas tych wędrówek w niewy¬jaśniony sposób staje się Konradem Wallenrodem. Być może prawdziwy Walenrod zginął. Istnieją też podejrze¬nia, że został zamordowany. W każdym razie Walter Alf powraca z wędrówek do Malborka już jako Konrad Wallen¬rod. A. Mickiewicz „Dziady" cz. III „U-stęp" - Zesłańcy w kibitkach jadą na północ, do Petersburga. Podróżują przez pusty, wyludniony kraj, jak gdyby wczo-ra wieczorem stworzony. Z rzadka spotykani ludzie również sprawiają wraże¬nie pustych, ich twarze pozbawione są wyrazu. W miarę zbliżania się do stolicy pojawiają się osiedla, które przypomina¬ją układem zabudowań pułki wojska. Wreszcie wygląd przedmieść Petersbur¬ga i samej stolicy jest obrazem carskiego despotyzmu i wyzysku narodów impe¬rium. A. Mickiewicz „Księgi narodu pol¬skiego i pielgrzymstwa polskiego" - Emigracja polska to pielgrzymi, któ¬rzy zmierzają do ziemi świętej, Ojczyzny wolnej. Ich wędrówka zbliża się do kresu, bo Polska spoczywa w grobie już trzeci dzień i rychło nadejdzie zmart¬wychwstanie. Ów fakt przyspieszyć mo¬gą pielgrzymi, doskonaląc się wew¬nętrznie. J. Słowacki „Kordian" - W kilka lat po nieudanej próbie samobójczej Kordian wyrusza w podróż po Europie. W Anglii uświadamia sobie, że świat, którym rzą¬dzi pieniądz, daleki jest od Szekspirows¬kich ideałów. We Włoszech przekonuje się, że miłość kobiet można kupić. W Watykanie pada autorytet moralny papieża. Wreszcie Kordian dociera na szczyt Mont Blanc, gdzie dokonawszy podsumowania życia, odnajduje ideę, której chce się poświęcić. Z okrzykiem: Ludy! Winkelried ożył pada na chmurę, która unosi go do Polski. J. Słowacki „Podróż z Neapolu do Ziemi Świętej" - Relacja z podróży, jaką odbywa Słowacki - bohater po¬ematu, staje się pretekstem do snucia dygresji na temat poezji, emigracji, kry-tyki, życia osobistego poety. Pojawiają się one w tekście na zasadzie asocjacji wywołanych przez odwiedzane miejsca i podziwiane krajobrazy. Najbardziej znany jest fragment pieśni VIII. Patrz też: J. Słowacki „Grób Agamemnona". J. Słowacki „Grób Agamemnona" - Podróżujący po Grecji bohater liryczny zwiedza grób zwycięzcy spod Troi. Wspomnienie wielkości bohaterów Ho-mera i jego dzieł budzi refleksję nad niedoskonałością twórczości samego autora. Dalsza wędrówka przypomina dwie wielkie bitwy z historii Grecji: bitwę w wąwozie Termopile i bitwę pod Cheroneą. Budzą one skojarzenia z losa¬mi powstania listopadowego i prowadzą do gorzkich refleksji na temat Polski i Polaków. J. Słowacki „Hymn" (Smutno mi, Bo¬że...)-!) Płynąc statkiem przez Morze Śródziemne do Aleksandrii, Słowacki obserwuje zachód słońca. Piękno natury wywołuje refleksje o losie tułacza, prze¬mijaniu, małości człowieka w obliczu Boga. 2) Życie wygnańca jest nieustan¬ną tułaczką, żeglugą, której ostatecznym portem nie jest ojczyzna. J. Słowacki „Beniowski" - Maurycy Kazimierz Zbigniew Beniowski, straci¬wszy cały odziedziczony po ojcu mają¬tek, postanawia wyruszyć w świat. Jego podróż przerywa porwanie - wąsata niańka Diwa uprowadza go do ukochanej Anieli. Po kilku chwilach spędzonych z panną A...wiczówną, Beniowski wyru¬sza w dalszą drogę, która go wiedzie na początek do konfederatów barskich. Opowieść o losach bohatera zajmuje w poemacie miejsce drugorzędne i jest pretekstem do bardzo różnorodnych te¬matycznie dygresji. Patrz: autotematyzm. J. Słowacki „Anhelli" - Anhelli wraz z Szamanem, który go wybrał na ofiarę za Naród, wędruje przez Syberię, po¬znając cierpienia zesłańców. Wędrówka przez kolejne kręgi Syberii-Piekła ma prowadzić do wewnętrznego udoskona¬lenia i przygotować go do wypełnienia misji, którą mu wyznaczono. Z. Krasiński „Nie-Boska komedia" - Hrabia Henryk, kuszony przez widmo pięknej Dziewicy, wędruje aż na skraj przepaści nad morzem. Tam Zły Duch próbuje go nakłonić, by szedł dalej, w przepaść. Ratuje go Anioł Stróż. Z. Krasiński „Irydion" - Przebudziw¬szy się po wiekach w Colosseum, Iry¬dion otrzymuje nakaz, by wędrując bez przerwy, podążył w imię Chrystusa na północ, do ziemi mogił i krzyży. A. Fredro „Trzy po trzy" - Wśród wspomnień z czasów młodości pojawia¬ją się także opowieści o wędrówkach Fredry wraz z wojskami napoleońskimi po Europie. A. Dumas „Trzej muszkieterowie" - Na prośbę królowej d'Artagnan wyru¬sza do Londynu po spinki, które Anna Austriaczka ofiarowała księciu Buckin-ghamowi. Towarzyszą mu Atos, Portos i Aramis, którzy jednak na kolejnych postojach zostają, by powstrzymać ludzi kardynała Richelieu. Gaskończyk sam przeprawia się przez Kanał, odzyskuje nie bez kłopotów spinki i wraca do Paryża w samą porę, by królowa mogła w nich wystąpić na balu. Ch. Dickens „Kolęda prozą czyli opo¬wieść wigilijna o Duchu" - patrz: retro-spekcja. Ch. Dickens „Klub Pickwicka" - Pan Pickwick podróżuje po Anglii, odwie¬dzając najodleglejsze hrabstwa. Podczas wędrówek poznaje wielu ludzi, repre-zentujących wszystkie warstwy społecz¬ne. Daje to Dickensowi możliwość uka¬zania satyrycznego obrazu społeczeńst¬wa angielskiego pierwszej połowy XIX wieku. N.W. Gogol „Martwe dusze" - Cziczi-kow podróżuje po odległych guberniach Rosji i skupuje od ziemian martwe dusze chłopów, którzy umarli od czasu ostat¬niego spisu. Cała galeria dziwacznych postaci pojawiających się w powieści składa się na negatywny obraz rosyjskiej prowincji pierwszej połowy XIX wieku. Ch. Baudelaire „Podróż" - Podróż staje się symbolem daremnej ucieczki od samego siebie i świata. Przynosi rozczarowanie, ponieważ świat mały, monotonny, nigdy się nie zmienia. Mimo to człowiek wciąż wędruje, bo chce znaleźć w Nieznanym coś, co będzie nowe! L. Carroll „Alicja w krainie czarów" - Goniąc królika w cylindrze, Alicja trafia do Krainy Czarów. Wędruje przez ten dziwny świat, przeżywa wiele nie¬zwykłych przygód i spotyka wiele nie¬zwykłych postaci, między innymi Sza¬lonego Kapelusznika i Pana Gąsienicę. Dociera wreszcie na dwór Królowej Kier. Po wielu perypetiach udaje jej się w końcu powrócić do domu. Patrz: sen. L.N. Tołstoj „Anna Karenina" - Anna Karenina i Wroński wyjeżdżają do Włoch. Ta podróż uświadamia Annie, że uczucie Wrońskiego do niej powoli wygasa. B. Prus „Lalka" - 1) Po upadku po¬wstania na Węgrzech Rzecki z kilkoma innymi oficerami tuła się bez celu. Po śmierci Katza sam wędruje po całej Europie, by wreszcie zdecydować się na powrót do Warszawy. 2) Stanisław Wo-kulski wyjeżdża do Paryża, by zapom¬nieć o Izabeli Łęckiej. Niestety, każda spotkana kobieta przypomina mu uko¬chaną. W Paryżu poznaje też Geista, którego badania naukowe fascynują go. 3) Wokulski wyjeżdża z Łęckimi i Stars-kim do Krakowa. Podczas podróży po¬ciągiem staje się świadkiem czułej roz¬mowy Izabeli ze Starskim. To uświada¬mia mu, jaką kobietę pokochał. Na pierwszej stacji wysiada i ostatecznie rozstaje się z panną Łęcką. E. Orzeszkowa „Nad Niemnem" - Zy¬gmunt Korczyński, który wrócił z młodą żoną z zagranicznych wojaży, marzy o ponownym wyjeździe, twierdząc, że tylko za granicą może odnaleźć artys¬tyczne natchnienie. H. Sienkiewicz „Latarnik" - Skawiń¬ski, powstaniec - emigrant, tuła się po świecie, nie mogąc znaleźć dla siebie miejsca. Także w Aspinwall nie za¬trzyma się dłużej. Lektura „PanaTadeu¬sza" sprawi, że rozmyślając o utraconej ojczyźnie, zapomni zapalić latarnię mor¬ską i straci pracę. Wyruszy znowu na tułaczkę, ale bogatszy wewnętrznie o odzyskane wspomnienia o Polsce. H. Sienkiewicz „Ogniem i mieczem" -1) Uwolniwszy Helenę Kurcewiczów-nę, Zagłoba przedziera się z nią w prze¬braniu dziada-lirnika przez pogrążoną w wojnie Ukrainę. 2) Skrzetuski wydo¬staje się z oblężonego Zbarażu i przez mokradła, obok posterunków kozac¬kich, przedziera się do obozu wojsk królewskich. H. Sienkiewicz „Potop" -1) Po nieuda¬nej próbie porwania księcia Bogusława Kmicic z Kiemliczami i Soroką wędruje do Częstochowy, by w walce odpokuto¬wać za grzechy przeciw ojczyźnie. 2) Uwolniwszy się z rąk Bogusława, Oleń¬ka Billewiczówna wędruje do Wodo-któw. H. Sienkiewicz „Pan Wołodyjowski" - Porwana przez Azję Baśka Wołodyjows-ka ucieka i przedziera się do Chreptiowa. Początkowo wędruje konno, a gdy wilki pożerają jej konie, dalszą drogę odbywa pieszo. Dociera wreszcie do Stanicy i u jej wrót pada nieprzytomna. H. Sienkiewicz „Rodzina Połaniec¬kich" - Stach i Marynia po ślubie wyjeżdżają w podróż do Włoch. W We¬necji spotykają wielu Polaków, z który¬mi nawiązują bardzo bliskie stosunki. Te przyjaźnie będą trwały nadal po powrocie do Warszawy. H. Sienkiewicz „W pustyni i w pusz¬czy" - Staś Tarkowski i jego mała angielska przyjaciółka, Nel, zostają uprowadzeni przez zwolenników Mah-diego. Dzieciom udaje się uciec z rąk porywaczy i od tej pory przez wiele tygodni przemierzają Afrykę, próbując powrócić do rodziców. Liczne niebez¬pieczne przygody, które przeżywają, czynią z czternastoletniego Stasia m꿬czyznę, uczą go odpowiedzialności i da¬ją początek uczuciu do Nel, które w przyszłości zaowocuje małżeństwem. J. Yerne „W osiemdziesiąt dni dooko¬ła świata" - Mister Fogg, londyński dżentelmen, zakłada się w klubie, że w osiemdziesiąt dni objedzie świat do¬okoła. Razem ze służącym wyrusza w podróż, która będzie obfitowała w li¬czne przygody. Odnajdzie też pan Fogg szczęście osobiste - młoda wdowa, któ¬rą w Indiach uratuje od spalenia, ob¬darzy go pełną wdzięczności miłością. Korzystając z wszelkich znanych środ¬ków lokomocji, pan Fogg dotrze do Londynu na dzień przed wyznaczonym terminem. Wyczyn Fogga powtórzy w latach 80-ych XX w. znany angielski aktor, Michael Palin, który korzystając z różnych środków lokomocji, objedzie świat w 80 dni. A. Rimbaud „Statek pijany" - Tytuło¬wy statek wędruje po morzach i ocea¬nach, poznając najbardziej egzotyczne krainy. Jego wędrówka jest symbolem życia bez jakichkolwiek ograniczeń, pełnej wolności wewnętrznej, ale jednocześnie życia, w którym doświadczyło się już wszystkiego i pozostało jedynie pragnienie spokoju, który niesie śmierć (O, niechaj dno me pęknie.1 Niech pójdę pod morze!). Patrz: ucieczka. J. Conrad „Lord Jim" - Jim po proce¬sie, w którym za ucieczkę z tonącej „Patny" odebrano mu patent oficerski, ima się różnych zajęć związanych z mo¬rzem. Wędruje wzdłuż prawie całego wybrzeża Oceanu Indyjskiego, nigdzie nie mogąc zagrzać miejsca. Prześladują go nieustannie wydarzenia z „Patny". Wreszcie dociera na Patusan, gdzie, jak mu się wydaje, odnajduje spokój. H.G. Welles „Wehikuł czasu" - Boha¬terowie powieści za sprawą niezwykłej maszyny odbywają podróże w czasie. Przeżywają przy tym wiele niezwykłych przygód. T. Mann „Tonio Kroger" - Tonio Kroger, syn szacownego kupca i kobiety obdarzonej talentami artystycznymi, miotając się pomiędzy tym, co w jego duszy kupieckie i mieszczańskie, a tym, co artystyczne, wyrusza w podróż na północ i przez Danię dociera aż do Szwecji. Próbuje odnaleźć w czasie tej wędrówki wewnętrzny spokój i zrozu¬mieć siebie samego. Ale wspomnienia pierwszych i największych miłości jego życia, Janka Hansena i Ingeborgi Holm, które niespodziewanie podczas podróży odżywają, uświadamiają mu, że skazany jest na egzystencję na granicy dwóch światów: mieszczaństwa i sztuki, w żad¬nym nie czując się u siebie. T. Mann „Śmierć w Wenecji" - 1) Gustaw von Aschenbach, pisarz, za ży¬cia uznany za klasyka, spotykając pew¬nego dnia przy monachijskim cmen¬tarzu mężczyznę o wyglądzie cudzozie¬mca, odczuwa nagłą potrzebę wyjazdu, podróży, która byłaby zerwaniem z dotychczasową egzystencją. Wyjeżdża więc do Wenecji i zatrzymuje się w ho-telu na Lido. Tu, zaraz pierwszego dnia, widzi w jadalni pięknego polskiego chłopca-Tadzia. Niezwykła uroda mło-dego Polaka sprawia, że Aschenbach, wbrew swojemu zdroworozsądkowemu podejścu do świata i ludzi, zakochuje się w nim. Ta miłość odmieni zupełnie życie Aschenbacha i stanie się przy¬czyną jego śmierci. Tadzio, jak Dioni-zos odprowadzający dusze zmarłych do Hadesu (w innej interpretacji - Hermes), będzie przewodnikiem starego pisarza do krainy śmierci. Jest więc podróż Gustawa von Aschenbacha wędrówką do kresu życia. 2) Aschenbach, chcąc jak najdłużej podziwiać niezwykłą uro¬dę Tadzia, wędruje za nim uliczkami brudnej, cuchnącej i dusznej Wenecji. Podczas jednej z takich wędrówek kupi od ulicznego sprzedawcy na wpół ze¬psute truskawki. Ich zjedzenie stanie się najprawdopodobniej bezpośrednią przy¬czyną jego śmierci na cholerę. T. Mann „Józef i jego bracia" - 1) Jakub po podstępnym zdobyciu błogo¬sławieństwa ojca, obawiając się gniewu swojego brata - Ezawa, wyrusza w po-dróż do swego wuja, Labana. Po czter¬nastu latach z żonami, dziećmi i częścią trzód wuja wyrusza w drogę powrotną do rodzinnej ziemi. Patrz też: Biblia (ST) - Jakub. 2) Józef, sprzedany przez braci, odbywa z kupcami podróż do Egiptu. Patrz też: Biblia (ST) - Józef. 3) Będąc wysokim dostojnikiem na dworze farao¬na, Józef wiele podróżuje po Egipcie, oglądając niezwykłe bogactwa państwa nad Nilem. 4) Podczas lat głodu Jakub wraz z synami, ich żonami i całym do¬bytkiem wędruje do Egiptu, gdzie jako ojciec Józefa będzie żył w dostatku. L. Staff „Sonet szalony" - Bohater liryczny wiersza pełen radości, odrzuciwszy swą mądrość znużoną, wędruje bez celu. Jego wędrówka jest symbolem afirmacji życia, które jest wartością sa¬mą w sobie. L. Staff „Wędrówka wesołego pielg¬rzyma" - Bohater liryczny wiersza, mimo otaczającego go smutku i bez-nadziejności, radośnie wędruje do od¬ległego miasta. Gdy napotkana w drodze stara kobieta mówi mu, że owo miasto nie istnieje, stwierdza, iż nie ma to żadnego znaczenia. Liczy się tylko sama wędrówka i marzenia, które do niej skłoniły. Poeta daje w ten sposób obraz życia - wędrówki, w którym nieistotne jest osiągnięcie celu, ważne jest tylko to, by nieustannie do niego dążyć. M. Proust „W poszukiwaniu straco¬nego czasu" - Pod wpływem smaku magdalenki maczanej w herbacie z kwiatu lipowego Marcel, bohater cyk¬lu, odbywa swoistą podróż w czasie, cofając się we wspomnieniach do swojej młodości. Owa wędrówka po przeszło¬ści z jednej strony ukazuje niszczyciels¬ką siłę czasu, który zmienia świat i ludzi. Z drugiej strony -jest swoistą wędrów¬ką w głąb samego siebie. Wspomnienia Marcela to przecież skrajnie subiektyw¬na wizja świata. Ale jednocześnie ujaw¬niają one źródła kompleksów, lęków, zahamowań bohatera. Daleko posunięty autobiografizm powieści sprawia, że „W poszukiwaniu straconego czasu" jest w pewien sposób również wędrów¬ką samego Prousta. J. Joyce „Ulisses" - Akcja powieści dzieje się w ciągu jednego dnia, kiedy skromny urzędnik Leopold Bloom od-bywa wędrówkę po ulicach Dublina. Powieść Joyce'a jest swoistą reinterpre-tacją „Odysei" Homera. Bloom to od-powiednik Odyseusza, a jego peregry¬nacje po Dublinie są odzwierciedleniem tułaczki homeryckiego bohatera. Żona Blooma, Molly, jest nową Penelopą, Stefan Dedalus - Telemachem. Jest w „Ulissesie" wiele scen, które w zało¬żeniu autora stanowią parodię pewnych epizodów z „Odysei", np. scena w domu publicznym, gdzie Joyce sparodiował motyw przemiany towarzyszy Odyseu¬sza w wieprze, a burdelmamę wykreo¬wał na spotworniałą Kirke. F. Kafka „Proces" - Józef K., chcąc zorientować się, jak wygląda jego spra¬wa i na jakim etapie znajduje się toczący się przeciw niemu proces, wędruje po labiryncie sądu, odwiedzając ludzi, któ¬rzy w jakikolwiek sposób z tą tajem-niczą instytucją są związani. Przemierza duszne korytarze strychów, na których mieszczą się urzędy sądowe. Jego węd-rówkę można interpretować jako obraz życia, w którym człowiek błąka się, nie znając celu swej drogi. S. Żeromski „Przedwiośnie" - Cezary Baryka wraz z ojcem odbywa podróż z Baku do nieznanej Polski. W czasie jej trwania Seweryn Baryka opowiada sy¬nowi o budowanych w Polsce szklanych domach, nowoczesnych, higienicznych, będących symbolem sprawiedliwości i równości społecznej. Przybywszy do Polski, Cezary przeżyje rozczarowanie, konfrontując ten wyidealizowany obraz z rzeczywistością. J. Iwaszkiewicz „Panny z Wilka" - Wiktor Ruben przyjeżdża na urlop do wujostwa, u których spędzał wakacje przed laty. Odwiedza też Wilko, gdzie w przeszłości był podczas lata korepety¬torem panienek. Jest to dla niego swoista podróż w czasie - próbuje odnaleźć przeszłość, wrażenia, uczucia, których przed laty doświadczał. Niestety, czasu nie można cofnąć. Panny z Wilka stały się już dojrzałymi kobietami, które żyją własnym życiem, obcym Wiktorowi. Ruben wraca z urlopu bogatszy o świa¬domość, że przeszłość nigdy nie stanie się na powrót teraźniejszością. K. Makuszyński „Przygody Koziołka Matołka" - W Pacanowie kozy kują, więc koziołek - mądra glowa - błąka się po całym świecie, żeby dojść do Pacano-wa. W czasie wędrówek przeżywa wie¬le, czasem zabawnych, czasem niebez-piecznych, przygód. Kiedy wreszcie udaje mu się dotrzeć do Pacanowa, okazuje się, że przybył tu na próżno. W Pacanowie kowale nie podkuwają kóz, a jedynie noszą nazwisko Koza. W. Gombrowicz „Ferdydurke" - Bo¬hater powieści, trzydziestoletni Józef, wtrącony ponownie w dzieciństwo przez Pimkę, jako Józio odbywa swoistą wędrówkę. Szkoła, dom Młodziaków, wiejski dworek ciotki, które są kolejnymi etapami jego „drogi", ukazują świat, w którym człowiek skazany jest na ciągłe noszenie masek. Gombrowicz nazywa je gębą. Ową gębę dorabiają człowiekowi inni ludzie, nakładają tak¬że sam, ale często zdarza się i tak, że pojawia się ona bez woli człowieka, automatycznie, jako reakcja na zaist¬niałą sytuację (np. jest noc, wiejski dworek, panienka na wydaniu, więc Józio wbrew sobie porywa Zosię, bo tak zawsze w podobnych warunkach po¬stępowano). A. de Saint-Exupery „Mały Książę" - Zmęczony kaprysami róży, Mały Książę opuszcza swoją planetkę i po¬dróżuje po wszechświecie. Odwiedza kolejne planety: Króla, Próżnego, Pija¬ka, Bankiera, Latarnika i Geografa, aż wreszcie dociera na Ziemię. Tu poznaje Lisa, który uczy go, czym jest przyjaźń. Na Ziemi uświadamia sobie także, że choć zobaczył ogród z tysiącem róż, jego róża jest jedyna i niepowtarzalna. W końcu miłość do pozostawionego kwiatu każe mu powrócić na rodzinną planetę. J. Andrzejewski „Bramy raju" - 1) Jakub z Cloyes, zwany Jakubem Pięk¬nym, oznajmia, że otrzymał od Boga nakaz, by zgromadził wokół siebie dzie¬ci i wyruszył do Jerozolimy, bo tylko czyste i niewinne serca dziecięce mogą wyzwolić grób Chrystusa z rąk niewier¬nych. Najpierw przyłącza się do niego Maud, później Robert, Aleksy Melissen i Blanka, wreszcie podąża za nim rzesza dzieci. Po drodze dołącza do nich stary zakonnik - spowiednik. Przed nim przy¬wódcy krucjaty otworzą swoje serca i ujawnią prawdziwe powody, które skłoniły ich, by poszli za Jakubem. Okaże się, że kierowało nimi pożądanie, którego obiektem jest Jakub. Maud, Aleksy i Blanka wyruszy U w drogę nie po to, by wyzwolić grób Chrystusa, ale by być blisko Jakuba. Jedynie Robert idzie,-bo nie chce opuścić Maud. Jakub wyznaje spowiednikowi, że „głosem Boga" był rycerz Ludwik z Yendome, który podczas nocy spędzonej w jego pasterskim szałasie opowiadał o złotych dachach Jerozolimy. Ta opowieść stała się natchnieniem dla idei krucjaty. Za¬konnik, który miał sen o tragicznym końcu wyprawy dzieci, poznawszy pra¬wdziwe motywy, które nimi kierowały, nie udziela Jakubowi, jako jedynemu, rozgrzeszenia, by powstrzymać idą¬cych. Niestety, nie udaje mu się to. Ginie, stratowany przez tysiące dziecię¬cych stóp. Powieść Andrzejewskiego można interpretować na wiele sposo¬bów. Może ona być próbą rozliczenia z czasem fascynacji komunizmem, mo¬że być także traktowana jako Freudows-ka parabola - idea jest sublimacją popę¬du erotycznego. Może być wreszcie studium „mrocznej miłości". 2) Węd¬rówka pojawia się nie tylko w warstwie fabularnej. Jest podstawą konstruk¬cji powieści, która została napisana w dwóch zdaniach (drugie brzmi: / szli cala noc), by uzyskać efekt monotonii i znużenia nieustającym marszem. M. Białoszewski „Pamiętnik z powsta¬nia warszawskiego" - Bohater „Pamię¬tnika...", Miron, wędruje z Woli przez Starówkę do Śródmieścia w miarę, jak padają kolejne dzielnice. Jego wędrów¬ka ukazuje obraz miasta, w którym toczy się powstanie, widziany oczyma cywila większość czasu spędzającego w piw¬nicach. S. Lem „Dzienniki gwiazdowe" - Ijon Tichy, słynny gwiazdokrążca, opowiada o swoich licznych podróżach w prze¬strzeni i czasie i o przygodach, które przeżył. Jego opowieści, pełne swois¬tego humoru, ukazują niezwykłą wizję kosmosu, który jest zadziwiającym od¬biciem tego, co się na przestrzeni wie¬ków działo na Ziemi. Można więc inter¬pretować „Dzienniki gwiazdowe" jako ujętą w nietypową formę satyryczną historię ludzkości („Podróż dwudzies¬ta"). Inna możliwość interpretacji to traktowanie powieści Lema jako parodii literatury s-f, jako że autor wykorzystuje typowe dla tej literatury wątki, poddając je parodystycznemu przetworzeniu. Po¬dróże Ijona Tichego ukazują także prob¬lemy współczesnego świata (np. ochro¬ny środowiska naturalnego), nadając im „kosmiczny" wymiar („Ratujmy kos¬mos"). K. Brandys „Jak być kochaną" - Ak¬torka odtwarzająca rolę pani Felicji w radiowym serialu odbywa podróż do Francji. Przemierzając w samolocie przestrzeń pomiędzy Warszawą a Pary¬żem, wędruje jednocześnie w czasie, cofając się we wspomnieniach do okresu okupacji. Przez kilka lat ukrywała wtedy w swoim mieszkaniu mężczyznę, które¬go darzyła wielką, nieodwzajemnioną miłością. Ta wędrówka w przeszłość prowadzi do gorzkiego rozrachunku z życiem i uczuciem, jakie to życie zdominowało. Bohaterka uświadamia sobie, jak wysoką cenę przyszło jej zapłacić za bezgraniczne oddanie się miłości (m.in. zostaje po wojnie po¬zbawiona prawa wykonywania zawodu, ponieważ grała w czasie okupacji w ofi¬cjalnych teatrach, chcąc zapewnić sobie źródło stałego dochodu, z którego utrzy¬mywała ukrywanego mężczyznę). T. Konwicki „Mała apokalipsa" - Bo¬hater powieści, pisarz nazywający się tak samo jak autor, zostaje nakłoniony przez działaczy opozycji do dokonania aktu samospalenia przed Pałacem Kul¬tury i Nauki. Błąka się przez cały dzień po Warszawie, przygotowując się psy¬chicznie do absurdalnej ofiary. Jego wędrówka ukazuje obraz miasta, brud¬nego i dusznego, jak duszna i brudna jest atmosfera socjalistycznej Polski. Una¬ocznia też groteskowość sytuacji, w ja¬kiej znajduje się społeczeństwo - jego część „politycznie obojętna", ale także władza i sprzężona z nią opozycja. J. Kosiński „Malowany ptak" - W czasie wojny mały chłopiec o żydow¬skim wyglądzie błąka się po wschodnich województwach JJ Rzeczypospolitej. Przez wszystkich traktowany jest jak obcy, inny, więc niosący niebezpieczeń¬stwo, zagrożenie. Poznaje niewyobrażal¬ne okrucieństwo ludzkie. Ta wędrówka uczy go nieufności w stosunku do ludzi. Ukazuje ksenofobię jako naturalny in¬stynkt człowieka. A. Szczypiorski „Początek" - Narrator powieści odbywa swoiste podróże w czasie, ukazując powojenne losy swo¬ich bohaterów (akcja dzieje się w oku¬powanej Warszawie). Daje tym samym obraz przemian, jakich czas dokonuje w człowieku. Wędrówki w czasie stają się pretekstem do refleksji o polskim antysemityzmie i jego absurdalności (zajadłym antysemitą jest W. Gruszecki, który jako dziecko został wyprowadzo¬ny z getta i ukryty w klasztorze, gdzie z czasem zupełnie zapomniał o swoim żydowskim pochodzeniu). * „Prawdziwi podróżnicy to ci tylko, którzy wyruszają, aby wyruszyć". (Ch. Baudelaire) * „Podróż jest jak gra, zawsze towarzyszy jej korzyść albo strata, i to zwykle z nieoczekiwanej strony". (Staf) * „Tylko podróż jest życiem, tak jak, odwrotnie, życie jest podróżą". (J. Paul) * „Każdy z nas jest Odysem, co wraca do swej Itaki". (L. Staff) * „Nie można uciec od samego siebie, przenosząc się z miejsca na miejsce". (E. Hemingway) * „Lepiej podróżować z nadzieją niż przybyć do celu". (R.L. Stevenson) * „Podróże kształcą wykształconych". (S. Wróblewski)