Mąż Mąż - Mężczyzna pozostający z kobietą w związku małżeńskim; małżonek (w stosunku do tej kobiety). Literatura zna bardzo wiele postaci mężów, którzy w tekstach odgrywają rolę pierwszo¬planową bądź też pojawiają się na dal¬szym planie, czasem po prostu statys¬tując innym bohaterom. Mąż-kochanek, mąż-rogacz, mąż-zazdrośnik, mąż-sta-rzec, mąż-łajdak, mąż-tyran to tylko nieliczne przykłady kreacji literackich tej postaci. Biblia (ST) -1) Adam jest mężem Ewy. Według pierwszego opisu stworzenia człowieka są sobie równi jako mąż i żona. Drugi opis wprowadza zasadę zależności kobiety od mężczyzny, żony od męża. 2) Abraham jeszcze pod imie¬niem Abrama, ukrywa w Egipcie fakt, że jest mężem Sary, podając ją tylko za swoją siostrę. Obawia się, że gdy faraon dowie się o niezwykłej urodzie Sary, będzie chciał zabrać ją na swój dwór, a jego jako męża zabić. Będąc jedynie bratem, zachowa życie i jeszcze zo¬stanie wynagrodzony za siostrę. Później, mimo niepłodności Sary, Abraham bę¬dzie dobrym mężem - na prośbę żony wypędzi Hagar z Izmaelem. Kiedy Bóg wreszcie pobłogosławi małżeństwo Ab¬rahama i obdarzy je potomstwem, Sara zostanie otoczona niezwykłą miłością i szacunkiem męża. 3) Izaak, wziąwszy Rebekę za żonę, (...) miłował ją, bo była mu pociechą po matce. 4) Jakub, po siedmiu latach służby u swego wuja Labana, zostaje wskutek jego podstępu mężem niekochanej Lei. By poślubić Rachelę, musi służyć przez następne siedem lat. Gdy wreszcie zdobędzie ukochaną kobietę, będzie dla niej czu¬łym i oddanym mężem. Biblia (NT) - Józef jest w obliczu prawa mężem Marii. W istocie jest jedynie opiekunem jej i jej Syna. Mitologia - 1) Zeus, będąc mężem Hery, nie dochowuje jej wierności. Jego liczne romanse z boginiami i kobietami śmiertelnymi stanowią dla królowej Olimpu poważny problem. 2) Hefajstos, najbrzydszy z bogów, wiecznie brudny i zapracowany, jest mężem najpiękniej¬szej z bogiń - Afrodyty. Zaniedbuje żonę, która szuka pociechy w ramionach innych. Próba ujawnienia jej romansu z Aresem kończy się dla Hefajstosa ośmieszeniem i kompromitacją. 3) Orfeusz, mąż Eurydyki, tak bardzo kocha żonę, że po jej śmierci udaje się do Hadesu, by ją odzyskać. Kiedy wyprawa z jego winy kończy się niepowodze¬niem, pogrąża się w rozpaczy i nie chce już nigdy mieć do czynienia z jakakol¬wiek kobietą. 4) Menelaos jako maż okrywa się hańbą - Helena, jego żona, ucieka z Parysem. Próba ratowania ho¬noru i odzyskania żony prowadzi do wybuchu wojny trojańskiej. 5) Aga-memnon jako mąż jest postacią tragicz¬ną. Kiedy po zdobyciu Troi powraca do domu, zostaje zamordowany przez żo¬nę, Klitajmestrę, i jej kochanka - Ajgis-tosa. 6) Odyseusz nie należy do mężów najwierniejszych. Podczas swojej dwu-dziestoletniej nieobecności w domu wielokrotnie zdradza Penelopę. 7) Teze-usz jest mężem oszukanym. Jego żona Fedra przekonuje go, że Hipolit na¬stawa! na jej część, choć w rzeczywisto¬ści to ona próbowała bezskutecznie uwieść chłopca. Czując się zhańbiony jako mąż, Tezeusz mści się na synu i staje się przyczyną jego śmierci. 8) Jazon za swoją niewierność wobec żony zostaje przez nią straszliwie ukarany. Medea zabija synów, których mu uro¬dziła. 9) Herakles jako mąż Dejaniry płaci wysoką cenę za niewierność. Żona ofiarowuje mu koszulę, która stanie się przyczyną jego śmierci. Opuściwszy ziemię, heros trafia na Olimp, gdzie zostaje mężem Hebe i zasiada wśród Nieśmiertelnych. Patrz: żona. Homer „Iliada" -1) Hektor jest czułym i kochającym mężem Andromachy. Przed pojedynkiem z Achillesem w dłu¬giej rozmowie żegna się z żoną. 2) Menelaos - patrz: mitologia. Homer „Odyseja" - 1) Odyseusz po powrocie na rodzinną Itakę i rozpo¬znaniu przez żonę okazuje się niezwykle czułym i kochającym mężem, chcąc wynagrodzić Penelopie lata nieobecno¬ści i swoją niewierność. Patrz też: mito¬logia. 2) Menelaos, którego odwiedza Telemach, jest szczęśliwym mężem He¬leny. Wybaczył żonie wszystko i żyje teraz u jej boku, ciesząc się szacunkiem poddanych. 3) Podczas podróży w po¬szukiwaniu ojca Telemach poznaje losy nieszczęsnego męża Klitajmestry - Agamemnona. Patrz też: mitologia. Sofokles „Antygona" - Kreon jako mąż Eurydyki, mimo miłości i szacunku, jakie okazuje żonie, uważa, że nie może mieć ona żadnego wpływu na jego decy¬zje jako władcy Teb. Sofokles „Król Edyp" - Edyp poznaje straszną prawdę, że będąc mężem Jokas-ty, jest jednocześnie jej synem. Prowa¬dzi to do tragedii: Jokasta popełnia samobójstwo, a jej nieszczęsny mąż i syn zarazem wykłuwa sobie oczy, a następnie udaje się na tułaczkę. Apulejusz „Metamorfozy albo Złoty Osioł" - „Amor i Psyche - 1) Psyche, nieświadoma tego, poślubia Amora, któ¬ry okazuje się mężem bardzo czułym, wspaniałym kochankiem i niezwykle hojnym opiekunem. Jest jednak bardzo tajemniczy i odwiedza swoją żonę jedy¬nie w ciemnościach nocy. Podsycona przez zazdrosne siostry ciekawość Psy¬che, chcącej zobaczyć twarz męża, staje się przyczyną wielu nieszczęść i nie¬zwykłych przygód królewny. Dzięki mi¬łości małżonków wszystko kończy się jednak szczęśliwie. 2) Zazdrosne siostry Psyche mają starych i skąpych mężów, którym bardzo daleko do hojności Amo¬ra. „Legenda o św. Aleksym" - Aleksy na życzenie ojca poślubia Famijanę, lecz w noc po zaślubinach, nie dopełniwszy obowiązków małżeńskich, wyjawia żo¬nie swój zamiar zachowania czystości i poświęcenia się Bogu. Famijanie na¬kazuje zachowanie dziewictwa (Wróć mi ji, gdy będziewa oba w niebieskim królestwie) i służbę Bogu. Następnego dnia opuszcza rodzinny dom i młodą żonę, która zobaczy go dopiero po jego śmierci, kiedy jako jedyna będzie mogła wyjąć z jego dłoni spisany testament. J. da Yoragine „Legenda na dzień świętego Aleksego" - W przeciwieńst¬wie do polskiej wersji dziejów św. Alek-sego, autor ukazuje bohatera jako męża, który zwraca żonie wolność w noc po¬ślubną. Patrz: żona. „Legendy arturiańskie" - Król Artur jako mąż jest oszukiwany - jego żona, królowa Ginewra, ma romans z pięknym Lancelotem. Artur zostaje podwójnie zdradzony: przez żonę i przez najbliż¬szego przyjaciela. J. Bedier (oprać.) „Dzieje Tristana i Izoldy" -1) Król Marek, jako prawnie zaślubiony mąż Izoldy Jasnowłosej, nie może pozostawić bez odpowiedzi oskar¬żeń o zdradę, które wysuwane są pod adresem królowej. Miłość do żony i sio¬strzana stawia go w niezwykle trudnej sytuacji i czyni z niego postać tragiczną. 2) Tristan był pierwszym mężczyzną Izoldy o Złotych Włosach, on pozbawił ją dziewictwa, więc jest jej mężem w obliczu Boga. Dlatego Bóg zawsze wspiera zakochanych i otacza ich swoją opieką, chroniąc wielokrotnie przed gniewem króla Marka. 3) Chcąc zapom¬nieć o ukochanej Tristan zostaje mężem Izoldy o Białych Dłoniach, którą otrzy¬muje w nagrodę za pomoc udzieloną jej ojcu w wojnie ze zbuntowanym wasa-lem. Niestety, nie może zapomnieć Izol¬dy Jasnowłosej i jego małżeństwo nigdy nie zostaje skonsumowane, za co żona zemści się na nim, pośrednio przyczy¬niając się do jego śmierci. „Żony Sinobrodego" - patrz: żona. G. Boccaccio „Dekameron" - W zbio¬rze stu nowel występuje wiele postaci mężów. Najczęściej są to starcy, którzy nie potrafią dać swoim żonom satysfak¬cji erotycznej, więc muszą one szukać młodych i jurnych kochanków. Drugą kategorię mężów w „Dekameronie" sta¬nowią skończeni idioci, których młode i sprytne żony nieustannie oszukują, by bez kłopotów spotykać się z kochan¬kami. Nieraz miłosne schadzki odbywa¬ją się w sąsiedztwie małżeńskiej sypial¬ni, gdzie nieświadomy niczego mąż- -głupiec spokojnie śpi. M. Rej. „Żywot człowieka poczciwe¬go" - Wśród wielu rad, jakich Rej udziela szlachcicowi poćciwemu, są i ta¬kie, które dotyczą bycia dobrym mężem. W rozumieniu autora dobry mąż nie musi być mężem kochającym, bo miłość w ogóle jest w małżeństwie zbędna. Powinien być natomiast wyrozumiały dla słabości natury kobiecej, ale jedno¬cześnie wymagać od żony posłuszeńst¬wa i oddania. J. Kochanowski „Na matematyka" - Zajęty pracą matematyk nie zdaje sobie sprawy, że jego żona nie należy do najwierniejszych, a wręcz przeciwnie - daje się porównać z paniami uprawia¬jącymi najstarszy zawód świata. J. Kochanowski „Odprawa posłów greckich" - 1) W swojej wypowiedzi przed Radą Królewską Antenor mówi o bardzo skomplikowanej sytuacji Me¬nelausa jako męża Heleny. Aleksander uprowadził mu żonę, której ani zanie-dbać, ani też dochodzić Dobry, ućciwy człowiek bez wstydu nie może. 2) Mane-laus prosi bogów, by jako zhańbiony mąż mógł się pomścić na Aleksandrze. W. Szekspir „Hamlet" - 1) We wspo¬mnieniach Hamleta jego ojciec jawi się jako idealny mąż, który był dla Gertrudy jednocześnie kochankiem i opiekunem. 2) Klaudiusz jako drugi mąż Gertrudy stara się odsunąć od niej wszelkie troski, jednocześnie oszukując ją co do swoich zamierzeń wobec Hamleta. Mimowol¬nie staje się przyczyną śmierci żony. W. Szekspir „Otello" -1) Otello darzy swoją żonę, Desdemonę, szaleńczym uczuciem, co stanie się przyczyną trage¬dii. 2) Jagon wykorzystuje swoją żonę, która jest damą do towarzystwa i przyja¬ciółką Desdemony, i wplątuje ją w in¬trygę prowadzącą do śmierci nieszczęs¬nej żony Otella. Patrz: zdrada. W. Szekspir „Makbet" - 1) Makbet jako mąż jest uległy wobec swojej żony. To ona nakłoni go do zabicia Dunkana, co rozpocznie niekończący się łańcuch zbrodni. Kiedy Lady Makbet popełni samobójstwo, jej mąż przyjmie to oboję¬tnie. 2) Makduf mści się na Makbecie za to, że zabił mu żonę. W. Szekspir „Zimowa opowieść" - Le- ontes, król sycylijski, jest mężem nie¬zwykle okrutnym. Niesłusznie podej¬rzewając swoją żonę, Hermionę, o zdra¬dę, skazuje ją na śmierć. Na szczęście wierni słudzy ratują królową przed wy¬konaniem wyroku i kiedy fatalny błąd króla wyjdzie na jaw, będzie mogła wrócić do skruszonego męża. W. Szekspir „Poskromienie złośnicy" - Petrycy jako mąż złośnicy Katarzyny okazuje niezwykłą stanowczość i kon¬sekwencję w próbach „wychowania" żony (m.in. głodzi ją). Po wielu kłót¬niach i awanturach udaje mu się wresz¬cie z sekutnicy uczynić wzorową, uległą mężowi żonę. J, Ch. Pasek „Pamiętniki" - Po skoń¬czeniu kampanii wojennych i służby wojskowej Pasek osiada w swoim mają¬tku, poślubiwszy majętną wdówkę, któ¬ra według niego powinna dać mu jesz¬cze potomstwo. Jako mąż wymaga od niej tylko tego i aby była dobrą gos-podynią, dbającą o dom. Jan III Sobieski „Listy do Marysień- ki" - W prowadzonej przez lata kore¬spondencji Sobieski jawi się jako mąż niemal doskonały. Zasięga rady u żony nawet w ważnych sprawach państwo¬wych, zdaje jej relację ze swoich suk¬cesów i porażek militarnych, a jedno¬cześnie nieustannie daje wyraz swojej wielkiej miłości do Marysieńki, która pozostaje dla niego najdoskonalszą ko¬chanką. Nawet kiedy zdarzy mu się ją zdradzić, natychmiast ją o tym infor-muje, dodając, że umiejętności erotycz¬ne, które właśnie był posiadł, zaprezen¬tuje jej po powrocie, czego nie może się już doczekać. J. Racine „Fedra" - patrz: mitologia - Tezeusz. Molier „Świętoszek" - Orgon jako mąż odznacza się wyjątkową głupotą i naiw¬nością. Zafascynowany Tartufem, nie chce uwierzyć, że ten próbuje mu uwieść żonę. Dopiero kiedy, schowany pod stołem, będzie świadkiem niedwu¬znacznej sceny między swoim fawory¬tem a Elmirą, uwierzy, że próbowano przyprawić mu rogi. Wolter „Kandyd" - Po wielu pery¬petiach Kandyd poślubia wreszcie Ku-negundę, która niegdyś stała się przy¬czyną jego wypędzenia, z zamku w Westfalii. Jako mąż nie czuje się jednak szczęśliwy - żona nie przypomi¬na już dawnej pięknej i miłej dziew¬czyny. Liczne przygody i dramatyczne przeżycia uczyniły z niej brzydką, starą kobietę o wyjątkowo nieznośnym chara¬kterze. I. Krasicki „Żona modna" - Zostaw¬szy „szczęśliwym" mężem „żony mod¬nej", pan Pietr we wszystkim jej ulega i powoli staje się typowym pantofla-rzem. F. Zabłocki „Fircyk w zalotach" –Aryst jest chorobliwie zazdrosny o swo¬ją żonę Klarysę. Beztroska i lekkomyśl¬na kobieta mimowoli dostarcza mężowi pretekstów do scen zazdrości. J.U. Niemcewicz „Powrót posła" - 1) Starosta Gadulski jest bardzo uległy wobec żony. Jako mąż zdaje się prawie we wszystkim na jej zdanie. 2) Pod¬komorzy traktuje swoją żonę jak najlep¬szą przyjaciółkę, u której zasięga rady w trudnych sprawach. Ale ostateczna decyzja zawsze należy do niego, bo to on jest głową rodziny. F. Karpiński „Duma Lukierdy, czyli Luidgardy" - Nieszczęsna królowa Lu-kierda skarży się na swojego męża, króla Przemyśla II, który jest tak okrutny i nieczuły, że skazał ją na śmierć z po¬wodu bezpłodności. J.W. Goethe „Cierpienia młodego Wertera" - Albert zgodnie z przed¬śmiertną wolą matki Lotty zostaje mꬿem dziewczyny. Jest czuły, opiekuńczy i wyrozumiały, ale Werter uważa, że tylko on mógłby Lottę uczynić szczęś-liwą, Albert zaś nie jest w stanie zapew¬nić jej takiego życia, na jakie zasługuje. G.G. Byron „Giaur" - Hassan zdradę jednej ze swoich żon, Leili, surowo ukarze. Zgodnie z muzułmańską trady¬cją, kobieta zostanie utopiona. Za to okrutne skorzystanie z praw męża Has¬san zapłaci bardzo wysoką cenę - Giaur, ukochany Leili, zabije go w akcie ze¬msty. A. Mickiewicz „Lilije" - Po powrocie z wojny pan zostaje zabity przez niewierną żonę. Powróci jednak z zaświatów i w dniu ślubu wiarołomnej pojawi się w kościele, by wymierzyć sprawied¬liwość. A. Mickiewicz „Rybka" - Wykorzys¬tawszy i porzuciwszy z dzieckiem bied¬ną Krysię, panicz zostaje mężem innej, równej mu pochodzeniem kobiety. By sprawiedliwości stało się zadość, spotka go za to kara -jego i żonę nieznana siła przemieni w głaz. A. Mickiewicz „Konrad Wallenrod" - Wallenrod, mimo miłości do żony, musi być mężem bardzo okrutnym - po¬rzuca Aldonę, by poświęcić się ratowa¬niu ojczyzny (Szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie bylo w ojczyźnie). Po latach, kiedy już osiągnie swój cel i bę¬dzie chciał powrócić do żony, okaże się to niemożliwe. Patrz: żona. A. Mickiewicz „Pan Tadeusz" - 1) Jacek Soplica nie zostanie mężem Ewy Horeszkówny, bo jest dla jej ojca hołyszem. Jako mąż matki Tadeusza, Jacek mimo woli okazuje się niezwykle okru¬tny i swoim trybem życia przyczynia się do jej śmierci. 2) Tadeusz po licznych perypetiach, szczególnie związanych z polującą na męża Telimeną, poślubia wreszcie Zosię. J. Słowacki „Balladyna" - Kirkor jest kochającym i czułym mężem, który chce zapewnić Balladynie szczęśliwe i dostatnie życie. Jednak kiedy stanie jej na drodze do tronu w Gnieźnie, żona bez skrupułów pozbędzie się go. J. Słowacki „Horsztyński" - Stary konfederat barski, Horsztyński, na wieść, że jego żona ma romans z synem jego największego wroga, Kossakowskiego, popełnia samobójstwo. Z. Krasiński „Nie-Boska komedia" - Hrabia Henryk czuje się nieszczęśliwy w roli męża. Żona okazała się zwykłą kobietą, której daleko do ideału roman¬tycznej kochanki. Życie u jej boku razi Henryka trywialnością i nudą, śpi snem fabrykanta Niemca przy żonie Niemce. Opuszcza więc dom i rodzinę, co staje się przyczyną tragedii - Maria popada w obłęd. A. Fredro „Mąż i żona" - Hrabia Wacław nie należy do mężów najwier¬niejszych, nieustannie zdradza żonę - próbuje uwieść nawet pokojówkę. Elwira nie pozostaje mu dłużna. Ostate¬cznie jednak małżonkowie przekonują się, że prawdziwie kochać potrafią tylko siebie. A. Fredro „Zemsta" - 1) Podstolina rozpaczliwie próbuje złowić męża, żeby po ślubie Klary nie zostać bez środków do życia. 2) Cześnik snuje rozmaite plany matrymonialne, które pozwoliły¬by mu zostać mężem posażnej panny (Klara) albo wdówki (Podstolina). 3) Na skutek intrygi Cześnika Wacław zostaje mężem Klary, co jest spełnieniem ży¬czeń obojga młodych. A. Fredro „Śluby panieńskie" - Mimo ślubów egzaltowanych panien, za spra¬wą swojej intrygi Gustaw zostaje mꬿem Anieli, doprowadzając jednocześ¬nie do zaślubin Albina i Klary. A. Fredro „Damy i huzary" - Dla zgromadzonych w domu majora starych kawalerów samo słowo „mąż" kojarzy się z utratą wolności i niezależności. Toteż najazd kobiet, które knują intrygi matrymonialne, napawa ich przeraże¬niem. A. Fredro „Pan Jowialski" -1) Szam-belanowa nieustannie wspomina swoje¬go pierwszego męża ś.p.jenerał-majora Tuza, który tragicznie zginął. 2) Szam-belan, z natury safanduła i pantoflarz, ulega we wszystkim żonie, sterroryzo¬wany jej wspomnieniami świetlanej po¬staci jenerał-majora Tuza. 3) Pan Jowial-ski jest mężem kochającym, ale dość apodyktycznym. Żonę traktuje jako bar¬dzo drogie, ale głupiutkie stworzenie. H. Balzac „Ojciec Goriot" - 1) Stary Goriot tak bardzo kochał swoją żonę, że po jej śmierci nie zwrócił uwagi na żadną inną kobietę, a całą swoją miłość przeniósł na córki, co stało się przy¬czyną jego późniejszego osamotnienia i nędzy. Córki przyzwyczaiły się trak-tować ojca jako bardzo hojnego i jedno¬cześnie mało wymagającego opiekuna. 2) Mężowie Delfiny i Anastazji traktują swoje żony jako konieczne, choć męczą¬ce dodatki do posagu. 3) W świecie powieści Balzaca mężowie nieustannie zdradzają żony, które odwdzięczają im się pięknym za nadobne. Małżeństwa mają charakter kontraktu handlowego, w którym obie strony łączy jedynie interes - on daje nazwisko, ona posag. Stendhal „Czerwone i czarne" - Mąż pani de Renal, kiedy żona wyznaje mu prawdę o romansie z Julianem Sorelem, postępuje z nią niezwykle surowo. E. Bronie „Wichrowe Wzgórza" - 1) Edgar Linton szczerze kocha Katarzynę i jest mężem oddanym, czułym. Nie potrafi jednak zrozumieć natury swej żony (patrz: żona),Jctóra nieodmiennie kocha Heathcliffa. Śmierć Cathy będzie dla niego największą życiową tragedią. 2) Heathcliff, jako mąż Izabeli, jest człowiekiem okrutnym, bez skrupułów. Biciem zmusza żonę do bezwzględnego posłuszeństwa, karze ją za najmniejsze przewinienia, toteż Izabela decyduje się go opuścić. 3) Linton Heathcliff jest jedynie formalnym mężem młodej Ka¬tarzyny. Żeni się z nią, zmuszony przez ojca. Nigdy jej nie kochał. A. Dumas „Trzej muszkieterowie" - 1) Hrabia de la Fere (znany później jako Atos) poślubia młodziutką i prze¬piękną dziewczynę, o której przeszłości nic nie wie. Kiedy odkrywa na jej ramieniu kwiat lilii (ślad piętna dla zbrodniarzy), dokonuje samosądu: wie¬sza Annę na drzewie. Historia nieszczę-śliwego małżeństwa będzie przyczyną długotrwałego cierpienia i pustki życio¬wej. 2) Ludwik XIII, chorobliwie za¬zdrosny mąż, nie kocha Anny Austria-czki, ale nie zgadza się, by ona pokocha¬ła kogoś innego. Pragnienie dominacji nad żoną jest tak wielkie, że sprzymierza się on z największym wrogiem królo¬wej, kardynałem Richelieu. 3) Pan Bo-nacieux, obojętny wobec swej żony, Konstancji, wydaje ją w ręce gwardii kardynała Richelieu. N.W. Gogol „Ożenek" - Stary kawaler zostaje przekonany przez swojego przy¬jaciela, że nie ma nic lepszego nad los męża. Postanawia się więc ożenić. Kie¬dy już, pokonawszy innych konkuren¬tów do ręki posażnej panny, zostaje wybrany i ma się odbyć ślub, przerażony perspektywą małżeństwa ucieka oknem. L.N. Tołstoj „Wojna i pokój" - 1) Mimo że nie kocha żony, książę Andrzej Bołkoński stara się być dobrym mężem i zapewnić jej spokojne i szczęśliwe życie. Jednak wieść o jej śmierci przyj¬muje dość obojętnie. 2) Hrabia Rostow, mimo lekkomyślności i niefrasobliwo¬ści, jest dobrym mężem i choć nie bardzo to potrafi, stara się żonę otoczyć opieką. L.N. Tołstoj „Anna Karenina" - 1) Aleksy Karenin, choć oschły i zimny, darzy jednak żonę głębokim uczuciem, którego nie potrafi okazać. Jej odejście z Wrońskim jest dla niego osobistą tragedią. Niezwykle surowe postępowa nie w stosunku do Anny wynika z jednej strony z urażonej miłości, z drugiej z jego poglądów na temat rodziny. Dla Tołstoja jest on postacią jednoznacznie pozytywną, skrzywdzonym człowie¬kiem. 2) Stiepan Obłoński bardzo kocha swoją żonę. Choć zdradza ją i robi jej wiele przykrości, czyni to zawsze przez lekkomyślność i niefrasobliwość. Potem szczerze żałuje swoich postępków i obiecuje poprawę. 3) Konstanty Lewin, mrukowaty i niezgrabny prowincjusz, • okazuje się mężem idealnym. Wyrozu¬miały i kochający, stara się zapewnić Kitty szczęśliwe życie. F.M. Dostojewski „Łagodna" - Mąż tytułowej bohaterki (właściciel lombar¬du) niemalże kupuje ją od ciotek. Sam jest człowiekiem, który głęboko skrywa swoje życiowe kompleksy i upokorze¬nia. Ich małżeństwo to wzajemne próby zdominowania drugiej osoby. Jako mąż jest bezwzględny, w domu i w lombar¬dzie rządzi despotycznie. G. Flaubert „Pani Boyary" - Karol Bovary żeni się z Emmą z prawdziwej miłości. Całkowicie oddany żonie, bez¬krytyczny wobec niej, nie zauważa jej romansów ani ekscesów finansowych. Śmierć Emmy będzie dla niego kresem prawdziwego życia. Dopiero wtedy do¬wie się o kochankach żony, jednakże wybaczy jej niewierność. Patrz: po¬grzeb. J.I. Kraszewski „Hrabina Cosel" - Mąż Anny Hoym, późniejszej hrabiny Cosel, stara się ukryć żonę przed dwo¬rem w Dreźnie, a przede wszystkim przed królem Augustem II Mocnym. Niestety, nie udaje mu się to i piękna Anna zostaje oficjalną metresą króla, co radca Hoym przyjmuje z rezygnacją. B. Prus „Kamizelka" - Stary, schoro¬wany człowiek, nie chcąc martwić żony, w tajemnicy przed nią codziennie zwęża kamizelkę, by ukryć chudnięcie i po¬stępy choroby. B. Prus „Lalka" -1) Stanisław Wokulski, jako mąż znacznie starszej od niego i bogatszej Minclowej, musi walczyć z opinią, że wszystko zawdzięcza żonie. 2) Nieobecny mąż pani Stawskiej, który uciekł za granicę niesłusznie oskarżony o morderstwo, nie daje znaku życia. Mimo to żona czeka na niego, nie mogąc na nowo ułożyć sobie życia. Dopiero starania Wokulskiego doprowadzą do wyjaśnienia, co się z nim stało. 3) Baron Dalski, mąż Eweliny, znacznie od niej starszy, nie dostrzega jej romansu ze Starskim. Gdy prawda wychodzi na jaw, Dalski ciężko choruje. 4) Baron Krzeszowski poślubia bogatą mieszczankę tylko dla jej majątku. Do końca życia będzie ją traktował jako gwaranta swej niezależności finansowej. E. Orzeszkowa „Nad Niemnem" - 1) Benedykt Korczyński nie ma czasu dla swojej żony, zajęty walką o utrzymanie Korczyna. Nie potrafi się z nią porozu¬mieć - on żyje sprawami majątku, ona zamknęła się w swoim świecie migren, „globusów" i lektury miernych roman¬sów. 2) Zygmunt Korczyński nie darzy swojej żony uczuciem. Ożenił się z nią dla posagu i nieustannie okazuje jej swoje lekceważnie. 3) Kirło na żonę zrzucił odpowiedzialność za utrzymanie majątku i zapewnienie środków do ży¬cia. Sam miło spędza czas, odwiedzając okoliczne dwory. E. Orzeszkowa „Cham" - Paweł Kobycki toczy wytrwałą walkę o moralne i psychiczne uzdrowienie żony. Jego wielkoduszność, siła wewnętrzna i dob¬roć nie są jednak w stanie przezwyciężyć demoralizującego wpływu miasta, któ-remu Franka uległa, będąc pokojówką. H. Sienkiewicz „Szkice węglem" - Rzepa, kiedy dowiaduje się, za jaką cenę żona próbowała uzyskać dla niego zwol¬nienie z wojska, zabiją ją i dziecko, podpala swoją zagrodę, a sam popełnia samobójstwo. H. Sienkiewicz „Rodzina Połaniec¬kich" - 1) Stach Połaniecki jako mąż Maryni stara się uczynić ją szczęśliwą i sprawić, by zapomniała, że to przez niego straciła Krzemień. Kiedy zdradzi żonę, będzie miał wyrzuty sumienia, a podczas jej choroby siebie oskarży o to, że stał się jej przyczyną. Wreszcie, by odkupić swoje winy i ofiarować Maryni coś, czego naprawdę pragnie, kupuje Krzemień. 2) Bigiel, choć w inte¬resach stać go na ryzyko i niezależność sądów, w sprawach domowych zdaje się na decyzje żony. H. Sienkiewicz „Ogniem i mieczem" - Książę Jeremi Wiśniowiecki okazuje swojej żonie, księżnej Gryzeldzie, wiel¬ki szacunek i chętnie słucha jej rad, choć zawsze podejmuje decyzje zgodne z własnymi przekonaniami. H. Sienkiewicz „Potop" -1) Jan Skrze-tuski jest bez pamięci zakochany w swo¬jej żonie i kiedy przychodzi mu ją z powodu wojny opuścić, stara się ukryć ją wraz z dziećmi w jakimś bezpiecz¬nym miejscu. 2) Król Jan Kazimierz jest wobec żony bardzo uległy, bo darzy ją wielkim szacunkiem. Nawet w spra¬wach dotyczących polityki najczęściej idzie za jej radą. H. Sienkiewicz „Pan Wołodyjowski" - 1) Andrzej Kmicic wodzi za żoną rozkochanym wzrokiem i zawsze idzie za jej radą. 2) Michał Wołodyjowski po licznych perypetiach osiąga wreszcie to, czego przez całe życie pragnął - żeni się. Jako mąż Baśki, choć sławny wojo¬wnik, nie potrafi niczego żonie odmówić. Zdobywa się na zdecydowany sprzeciw tylko wtedy, kiedy jakieś ży¬czenie Basi może grozić niebezpieczeń¬stwem. A i wtedy w końcu daje się przekonać. Kiedy uświadamia sobie, że przyszedł czas wypełnienia ślubowania i będzie musiał wysadzić się z zamkiem w Kamieńcu, najtrudniej mu pogodzić się z myślą, że opuści żonę i uczyni ją nieszczęśliwą. H. Sienkiewicz „Krzyżacy" -1) Jurand ze Spychowa pozostaje wierny pamięci zamordowanej przez Krzyżaków żony i w jego życiu jej miejsca nie zajmuje żadna inna kobieta. 2) Mimo wielkiej miłości do Danuśki Jurandówny, Zbysz¬ko po jej śmierci zostaje mężem Ja-gienki, którą już dawno Macko upatrzył na jego żonę. H. Sienkiewicz „Quo vadis" - Okrutny i szalony Neron jest jednocześnie ko¬chającym mężem Poppei, spełniającym bez wahania wszystkie jej, nawet naj¬bardziej niezwykłe, życzenia. F.M. Dostojewski „Zbrodnia i kara" -1) Swidrygajłow poślubia Marfę Piet-rownę dla jej majątku. Nie opuszcza żony, ale zdradzają nieustannie z chłop¬kami, służącymi. Ludzie mówili nawet, że przyczynił się do śmierci żony. 2) Marmieładow, alkoholik i człowiek bez ambicji, przemienił życie Katarzyny Iwanowej w piekło. Przepija pieniądze na dom, nie pracuje, doprowadza rodzi-nę do ruiny. S. Żeromski „Zmierzch" - Wałek Gi-bała jest dla swojej żony bardzo surowy i okrutny. Ilekroć wzbudzi jego gniew niewykonaniem jakiejś pracy, umie on chwycić pod żebro, zebrać w garść skórą, trzasnąć raz, drugi (...) omotać sobie pięść wlosami i przewlec struch¬lałą kobietę kowal drogi. A jednak, kiedy podczas pracy na torfowisku Gibałow lękliwie zwierza mu się z obaw o pozo¬stawione w domu dziecko, przyspiesza pracę, by szybciej mogli skończyć. H. Ibsen „Dzika kaczka" - 1) We wspomnieniach Gregersa jego ojciec jawi się jako apodyktyczny mąż-tyran, który przyczynił się do śmierci żony swoją zdradą. Ale to właśnie stary Werle buduje nowe życie na prawdzie, opo¬wiadając pani Sorby wszystko o sobie. Jako mąż chce być w stosunku do niej bezwzględnie uczciwy. 2) Hjalmar Ek-dal troskę o sprawy dnia powszedniego, o utrzymanie domu i rodziny zrzucił na żonę. Giną prowadzi zakład fotograficz¬ny i stara się zapewnić mężowi i córce środki do życia. Hjalmar zajmuje się jedynie swoim bliżej nieokreślonym wynalazkiem, który ma całkowicie od¬mienić egzystencję jego i jego najbliż¬szych. H. Ibsen „Dom lalki" („Nora") - Torn-wald, mąż Nory, czyni jej wyrzuty o to, że przed laty podpisała weksel i poży¬czyła bez jego wiedzy pieniądze, choć były to pieniądze na wyjazd, który miał uratować jego zdrowie. Jego postawa niszczy ich małżeństwo i rodzinę, poma¬ga Norze podjąć decyzję o opuszczeniu męża. A.P. Czechów „Trzy siostry" -1) Fio-dor Kułygin bardzo kocha swoją żonę, ale chciałby uczynić z wrażliwej, neura-stenicznej Maszy kobietę podobną do siebie. Boleje nad tym, że Masza nie potrafi być taka, jak żony innych wy-kładowców gimnazjum - cicha, potulna, nadskakująca dyrektorowi, żyjąca mały¬mi sprawami dnia powszedniego. 2) Aleksander Wierszynin nie jest szczꜬliwy w małżeństwie. Żona, która mu nie dorównuje intelektualnie i emocjonal¬nie, męczy go. Jednocześnie z powodu jej szaleństwa Wierszynin czuje dla niej litość i nie potrafi się z nią rozstać. Żyje wiec w poczuciu przegranej, ze świado-mością beznadziejności swojej egzys¬tencji. 3) Andrzej Prozorow ulega we wszystkim swojej prymitywnej żonie Nataszy. Intelektualnie schodzi do jej mieszczańskiego poziomu, w sprawach domowych ona decyduje o wszystkim, nawet wtedy, kiedy dotyczy to także Olgi, Iriny i Maszy. Dawny Andrzej, chluba i nadzieja rodziny Prozorowych, pod wpływem żony sta! się prymityw¬nym mieszczuchem. W. Berent „Próchno" - Aktor Borow-ski, wyznawca nietzscheanizmu i kultu sztuki, porzuca żonę dla roli w teatrze, która może być ukoronowaniem jego kariery i dać mu spełnienie artystyczne. O. Wilde „Portret Doriana Graya" - Lord Henry Watton traktuje swoją żonę jak dobrą przyjaciółkę, która powinna być dyskretna i nie ingerować zbytnio w jego życie prywatne. Także wobec niej stosuje tę zasadę - jej prywatne życie jest jej prywatną sprawą, póki nie wywoła jakiegoś skandalu i nie narazi na szwank nazwiska Wattonów. S. Wyspiański „Noc listopadowa" - Wielki Książę Konstanty jest wyjątko¬wo okrutny wobec swojej żony. Znęca się nad nią psychicznie, przypominając jej, że będąc Polką wyszła za Rosjanina i to członka rodziny cesarskiej. S. Wyspiański „Wesele" - 1) Gospo¬darz nie próbuje ze swojej żony - chło¬pki uczynić kogoś innego, przyjmuje ją taką, jaka jest. Każde z małżonków żyje w swoim świecie, jednocześnie dosko¬nale się rozumiejąc. 2) Pan Młody już w dniu wesela chce ze swojej młodej żony uczynić wcielenie prostego pięk¬na i poezji. Widzi w niej nie żywego człowieka, ale swoje wyobrażenie o wiejskim życiu. Ich dialogi pokazują, że nie istnieje między nimi możliwość porozumienia. G. Zapolska „Moralność pani Duls-kiej" - Felicjan Dulski jest całkowicie uzależniony od swojej małżonki. Dulska wydziela mu cygara i pieniądze na kawiarnię. Pozwala na spacery wokół stołu i traktuje jak jeszcze jedno dziecko (Hesia! Mela! Z pokoju! Felicjan, ty też). Ale to jest sposób Dulskiego na życie - żona idzie przez tłum, roz-pychając się łokciami, a on postępuje utorowaną przez nią drogą. W.S. Reymont „Chłopi" - 1) Maciej Boryna jest już kilkakrotnym wdow¬cem, kiedy żeni się z Jagną. Jako jej mąż będzie skazany na los starca przy młodej i pięknej dziewczynie. Jagna czuje od¬razę do fizycznych z nim kontaktów, zwłaszcza że jej namiętność wzbudził Antek. Stary Boryna będzie znosił los oszukiwanego i zdradzanego męża, cier¬piąc męki zazdrości. Wreszcie podejmie kroki ostateczne - podpali stóg siana, w którym Jagna i Antek będą właśnie oddawać sięjamorom. 2) Antek Boryna jest dla Hanki oschłym i okrutnym mꬿem. Nieustannie ją poniża za to, że nie jest Jagną. Ale kiedy stary Boryna wy¬pomni jej brak posagu, Antek stanie w obronie żony. Później, kiedy wróci z więzienia, widząc, jak doskonale Han¬ka dbała o gospodarstwo, zmieni swój stosunek do niej, zwłaszcza że jego namiętność do Jagny znacznie osłabnie. W.S. Reymont „Ziemia obiecana" -1) Stary Zucker, mąż Lucy - kochanki Borowieckiego, będzie przeżywał katu¬sze zazdrości, domyślając się romansu żony. Przyjdzie nawet błagać Borowiec¬kiego, by przysiągł, że dziecko, które ma Lucy urodzić, nie jest jego. A kiedy, mimo przysięgi, że nic go z Zuckerową nie łączy, Borowiecki pojedzie z nią do Berlina, Zucker w akcie zemsty każe spalić nowo wybudowaną i jeszcze nie ubezpieczoną fabrykę Karola. 2) Karol Borowiecki, straciwszy w pożarze fab¬ryki wszystko, „sprzedaje się" i zostaje mężem prymitywnej, ale bardzo bogatej Mady Miiller. T. Mann „Józef i jego bracia" - 1) Jakub - patrz: Biblia. Stary Testament. 2) Putyfar wierzy we wszystko, co mówi mu żona. Będąc przekonany ojej uczci¬wości i nieskazitelności, daje sobie bez trudu wmówić, że Józef niecnie na-stawał na cnotę „nieszczęśliwej" kobie¬ty- M. Dąbrowska „Noce i dnie" - 1) Bogumił jest idealnym mężem dla Bar¬bary - ze spokojem znosi jej humory i wieczne niezadowolenie. Pogodzony ze światem, nie boi się życia, czym łagodząco wpływa na nieustanne lęki żony. Jego miłość jest dla Barbary jedy¬ną ostoją i jedyną pewną rzeczą w świe¬cie, w którym czyha tyle niebezpie¬czeństw. 2) Daniel Ostrzeński bezgrani¬cznie i histerycznie kocha swoją żonę. Wszystko, co oddala od niego Michasię, traktuje jako zło. Wartość mają dla niego w życiu tylko te chwile, które może spędzić w pobliżu żony. Nawet dzieci stanowią dla niego niebezpie¬czeństwo, bo zbytnio absorbują uwagę Michasi. Kiedy umiera Janusz, martwi się nie stanem syna, ale żony. 3) Anzelm Ostrzeński żeni się z niezbyt posażną panną, bo uważa, że bogatej żony po¬trzebuje ten, kto chce pieniądze tracić, a on ma zamiar je zarabiać. W stosunku do swojej małżonki jest czuły i opiekuń¬czy, na ile pozwala mu na to jego nieskory do uczuć i troski o innych charakter. 4) Lucjan Kociełł za życia żony jest przyczyną nieustannych jej trosk. Spędza czas w winiarni Peszkego, rzadko bywając w domu. Kiedy Teresa wraca do zarabiania lekcjami, czuje się urażony. Ale po jej śmierci przyznaje się Barbarze, że darzył żonę wielką, choć nie okazywaną miłością, a teraz wierzy, że Terenia pomoże mu odmienić życie. 5) Marcin Śniadowski jest dla Agnieszki mężem doskonałym. Choć ich małżeńst-wo przechodzi różne kryzysy, Niechci-cówna uważa, że Marcin jest najwspa¬nialszym darem, jaki otrzymała od ży¬cia. Z. Nałkowska „Granica" - 1) Stary Ziembiewicz mimo nieustannych zdrad bardzo kocha swoją żonę i darzy ją wielkim szacunkiem. Pani Żańcia nie czuje się w żaden sposób przez męża oszukiwana czy poniżana jego roman¬sami. Mąż oczekuje od niej wyrozumia¬łości i opieki, a ona z chęcią mu to ofiarowuje. 2) Zenon Ziembiewicz, choć tak bardzo nie chciał powtarzać boleborzańskiego schematu, bardzo przypomina swojego ojca. Nie potrafi zakończyć swojego romansu z Justyną, a czując się za nią odpowiedzialny, nakłania żonę, by szukała jej pracy. W pewien sposób jest gorszy od ojca, bo stary Ziembiewicz był przynajmniej szczery, on natomiast okłamuje siebie i obie kobiety. M. Kuncewiczowa „Cudzoziemka" - Adam Żabczyński, bezgranicznie zako¬chany w Róży, dał się jej w pełni zdominować. To ona decyduje o wszyst¬kim, to ona nakłania go do robienia kariery w szkolnictwie, ona wybiera dla Marty karierę śpiewaczki. Raz jeden, kiedy zdobył się na stanowcze postępo-wanie wobec żony i zgwałcił ją przeciw muzyce, czym jej w pewien sposób zaimponował, nie umiał wytrwać w swojej stanowczości i zaprzepaścił szansę na stworzenie normalnego mał¬żeństwa. Na starość odszedł od żony i zamieszkał z inną kobietą. W. Gombrowicz „Ferdydurke" - Młodziak, choć nie jest zbytnio zafas¬cynowany nowoczesnością, ulega żonie i staje się nowoczesnym inżynierem. To Młodziakowa jest naprawdę głową ro-dziny, mąż jest jej we wszystkim po¬słuszny. J. Iwaszkiewicz „Brzezina" - Bole¬sław po śmierci żony zamknął się w swoim świecie i zobojętniał na życie. Przyjazd brata traktuje jako wtargnięcie w jego żałobną egzystencję niestosow¬nej radości. Jednocześnie zaczyna roz¬myślać o romansie żony z Michałem (prostym chłopem); budzą się w nim prawdziwe ludzkie uczucia. S.I. Witkiewicz „W małym dworku" - Dyapanazy Nibek, mając pewność, że żona go zdradza, zabija ją we śnie. Okazuje się to jednak zemstą połowicz¬ną. Anastazja powraca jako widmo i re¬gularnie odwiedza maty, zaciszny, ukry¬ty w drzewach dworek, prowadząc z mꬿem rozmowy o swojej zdradzie. K. Mann „Mefisto" - Robiąc karierę jako czołowy aktor faszystowskich Nie¬miec, Hendrik Hafgen coraz bardziej oddala się od żony antyfaszystki. Kiedy spotkają po latach za granicą, nie będzie umiał z nią rozmawiać. A. Camus „Dżuma" - Doktor Rieux tuż przed epidemią odprowadza żonę na pociąg, którym ona odjeżdża do sanato¬rium. Widzą się wtedy ostatni raz. Przez cały czas walki z chorobą w Oranie Rieux poświęci żonie zaledwie kilka myśli. A kiedy otrzyma wiadomość ojej śmierci, przyjmie ją ze spokojem, nie¬mal obojętnie. L. Kruczkowski „Niemcy" - Profesor Sonnenbruch, mimo że dzielą ich po¬glądy (Berta jest fanatyczną zwolen¬niczką faszyzmu), stara się okazywać żonie miłość i współczucie. Aresztowa¬nie Ruth budzi w nim potrzebę bliskości kobiety, która od wielu lat jest towarzy¬szką jego życia. M. Kaśko „Następny do raju" - Zaba¬wa, za wszelką cenę chcąc zostać w ba¬zie i zmusić innych kierowców do pozo¬stania, nie zważa wcale na to, czego chce jego żona. Traktuje ją jakby po¬zbawiona była uczuć. S. Mrozek „Tango" - Stomil dawno już przestał być dla swojej żony kochan¬kiem. W piżamie, wiecznie zajęty swoi¬mi artystycznymi eksperymentami nie jest w żaden sposób atrakcyjny. Toteż Eleonora szuka satysfakcji erotycznej, sypiając z prymitywnym Edkiem. Sta¬wia to Stomila w wyjątkowo trudnej sytuacji. Nie istnieją żadne konwenanse ani zasady moralne, więc teoretycznie Eleonora może sypiać z każdym. Z dru¬giej jednak strony, jako mąż Stomil nie jest zachwycony zdradą żony. Nie może jednak nic zrobić. T. Różewicz „Kartoteka" - Pan z prze¬działkiem przetrwał wojnę dzięki żonie, Z żoną, o żonie, nad żoną, pod żoną. Y. Mishima „Madame de Sade" - Mi¬mo swojej fatalnej reputacji, markiz de Sade jawi się we wspomnieniach swojej żony jako idealny mąż i kochanek. T. Jansson - cykl o muminkach - Ta¬tuś Muminka jest w stosunku do Mamy Muminka czuły i pełen szacunku, ale wymaga od niej, by troszcząc się o spra-wy dnia powszedniego, umożliwiła mu zajmowanie się tym, co naprawdę lubi. I. Levin „Dziecko Rosemary" - Mąż Rosemary, by zrobić aktorską karierę, godzi się, by została oblubienicą Szata¬na i urodziła mu dziecko. M. Druon „Królowie przeklęci" - 1) Filip Piękny tak bardzo kochał swoją żonę Joannę, że po jej śmierci do końca życia nie zwrócił uwagi na żadną kobie¬tę. 2) Ludwik Kłótliwy rozkazał zabić swoją żonę, Małgorzatę Burgundzką, uwięzioną za to, że go zdradziła. 3) Filip Długi nigdy nie pogodził się z wyrokiem ojca, skazującym Joannę na dożywotnie więzienie. Gdy jego brat, Ludwik Kłót¬liwy, ożenił się z Klamancją Węgierską, wymógł na nim ułaskawienie dla żony. Nigdy jej nie zdradził, zawsze j ą kochał, pomimo że ich jedyny męski potomek zmarł. 4) Edward II Angielski nie inte¬resuje się wcale swoją żoną, spędzając czas z pięknymi młodzieńcami albo oddając się swojemu hobby - pracy murarskiej. Zapłaci za to wysoką cenę. Izabela uknuje z Mortimerem spisek przeciwko niemu, pozbawi korony i wy¬da rozkaz zabicia go. 5) Guccio Baglioni zostaje w tajemnicy przed światem mꬿem Marii de Cressay. Niestety, los i wielka polityka sprawią, że wkrótce po ślubie będzie musiał opuścić żonę i ni¬gdy już jej nie zobaczy. M. Kundera „Nieznośna lekkość by¬tu" - Tomasz nie nadaje się na męża i właściwie nie wiadomo dlaczego po¬ślubił Teresę. Przez cały czas trwania ich małżeństwa miał kochanki, wiedząc, że sprawia tym żonie ogromny ból (po¬wracający stale sen Teresy). Patrz: le¬karz. J. Andrzejewski „Już prawie nic" - Wielki i sławny Herman Eisberger był wyjątkowo bezlitosny dla bliskich mu osób. Zmusił żonę, by wyraziła zgodę na zamknięcie ich niedorozwiniętego syna w zakładzie. J. Andrzejewski „Nikt" - Odyseusz po powrocie do domu nie jest w stanie okazać Penelopie miłości. Przed swoją wyprawą nie zdążył jej pokochać, kiedy wrócił, było już za późno. O. Tokarczuk „E.E." - Fryderyk Eltz-ner jest przekonany, że przez małżeńst¬wo uratował swoją żonę od Bóg wie jakiego losu. Choć bywa czasem w sto-sunku do niej opryskliwy, zawsze stać go na przeprosiny. Jest wyrozumiały dla jej nieco dziwacznego charakteru i ciąg¬łych ataków tajemniczej choroby. * Mąż i weksel zawsze wraca, (przysłowie) * „Wielu dobrych mężów często nie ma odwagi być czymś innym * „Można ludziom wyjaśnić, dlaczego poślubiło się swego męża, ale siebie nie można o tym przekonać". (G. Sand) „Mąż jest podobny do wiosny, za mężem bowiem najmniej tęskni się wtedy, gdy go nie ma". (Z. Nalkowska) „Mąż stary - widmo, które chodzi po domu i brzęka małżeńskimi łańcuchami". (M. Samozwaniec) „Mężowie lubią uogólniać pretensje, jakie mają do żon". (A. Kowalska) * ,,Mąż: człowiek, który nigdy nie pamięta o twoich urodzinach, ale w towarzystwie chętnie wymienia twój wiek". (M. Monroe
Motyw męża w literaturze
Mąż Mąż - Mężczyzna pozostający z kobietą w związku małżeńskim; małżonek (w stosunku do tej kobiety). Literatura zna bardzo wiele postaci mężów, którzy w tekstach odgrywają rolę pierwszo¬planową bądź też pojawiają się na dal¬szym planie, czasem po prostu statys¬tując innym bohaterom. Mąż-kochanek, mąż-rogacz, mąż-zazdrośnik, mąż-sta-rzec, mąż-łajdak, mąż-tyran to tylko nieliczne przykłady kreacji literackich tej postaci. Biblia (ST) -1) Adam jest mężem Ewy. Według pierwszego opisu stworzenia człowieka są sobie równi jako mąż i żona. Drugi opis wprowadza zasadę zależności kobiety od mężczyzny, żony od męża. 2) Abraham jeszcze pod imie¬niem Abrama, ukrywa w Egipcie fakt, że jest mężem Sary, podając ją tylko za swoją siostrę. Obawia się, że gdy faraon dowie się o niezwykłej urodzie Sary, będzie chciał zabrać ją na swój dwór, a jego jako męża zabić. Będąc jedynie bratem, zachowa życie i jeszcze zo¬stanie wynagrodzony za siostrę. Później, mimo niepłodności Sary, Abraham bę¬dzie dobrym mężem - na prośbę żony wypędzi Hagar z Izmaelem. Kiedy Bóg wreszcie pobłogosławi małżeństwo Ab¬rahama i obdarzy je potomstwem, Sara zostanie otoczona niezwykłą miłością i szacunkiem męża. 3) Izaak, wziąwszy Rebekę za żonę, (...) miłował ją, bo była mu pociechą po matce. 4) Jakub, po siedmiu latach służby u swego wuja Labana, zostaje wskutek jego podstępu mężem niekochanej Lei. By poślubić Rachelę, musi służyć przez następne siedem lat. Gdy wreszcie zdobędzie ukochaną kobietę, będzie dla niej czu¬łym i oddanym mężem. Biblia (NT) - Józef jest w obliczu prawa mężem Marii. W istocie jest jedynie opiekunem jej i jej Syna. Mitologia - 1) Zeus, będąc mężem Hery, nie dochowuje jej wierności. Jego liczne romanse z boginiami i kobietami śmiertelnymi stanowią dla królowej Olimpu poważny problem. 2) Hefajstos, najbrzydszy z bogów, wiecznie brudny i zapracowany, jest mężem najpiękniej¬szej z bogiń - Afrodyty. Zaniedbuje żonę, która szuka pociechy w ramionach innych. Próba ujawnienia jej romansu z Aresem kończy się dla Hefajstosa ośmieszeniem i kompromitacją. 3) Orfeusz, mąż Eurydyki, tak bardzo kocha żonę, że po jej śmierci udaje się do Hadesu, by ją odzyskać. Kiedy wyprawa z jego winy kończy się niepowodze¬niem, pogrąża się w rozpaczy i nie chce już nigdy mieć do czynienia z jakakol¬wiek kobietą. 4) Menelaos jako maż okrywa się hańbą - Helena, jego żona, ucieka z Parysem. Próba ratowania ho¬noru i odzyskania żony prowadzi do wybuchu wojny trojańskiej. 5) Aga-memnon jako mąż jest postacią tragicz¬ną. Kiedy po zdobyciu Troi powraca do domu, zostaje zamordowany przez żo¬nę, Klitajmestrę, i jej kochanka - Ajgis-tosa. 6) Odyseusz nie należy do mężów najwierniejszych. Podczas swojej dwu-dziestoletniej nieobecności w domu wielokrotnie zdradza Penelopę. 7) Teze-usz jest mężem oszukanym. Jego żona Fedra przekonuje go, że Hipolit na¬stawa! na jej część, choć w rzeczywisto¬ści to ona próbowała bezskutecznie uwieść chłopca. Czując się zhańbiony jako mąż, Tezeusz mści się na synu i staje się przyczyną jego śmierci. 8) Jazon za swoją niewierność wobec żony zostaje przez nią straszliwie ukarany. Medea zabija synów, których mu uro¬dziła. 9) Herakles jako mąż Dejaniry płaci wysoką cenę za niewierność. Żona ofiarowuje mu koszulę, która stanie się przyczyną jego śmierci. Opuściwszy ziemię, heros trafia na Olimp, gdzie zostaje mężem Hebe i zasiada wśród Nieśmiertelnych. Patrz: żona. Homer „Iliada" -1) Hektor jest czułym i kochającym mężem Andromachy. Przed pojedynkiem z Achillesem w dłu¬giej rozmowie żegna się z żoną. 2) Menelaos - patrz: mitologia. Homer „Odyseja" - 1) Odyseusz po powrocie na rodzinną Itakę i rozpo¬znaniu przez żonę okazuje się niezwykle czułym i kochającym mężem, chcąc wynagrodzić Penelopie lata nieobecno¬ści i swoją niewierność. Patrz też: mito¬logia. 2) Menelaos, którego odwiedza Telemach, jest szczęśliwym mężem He¬leny. Wybaczył żonie wszystko i żyje teraz u jej boku, ciesząc się szacunkiem poddanych. 3) Podczas podróży w po¬szukiwaniu ojca Telemach poznaje losy nieszczęsnego męża Klitajmestry - Agamemnona. Patrz też: mitologia. Sofokles „Antygona" - Kreon jako mąż Eurydyki, mimo miłości i szacunku, jakie okazuje żonie, uważa, że nie może mieć ona żadnego wpływu na jego decy¬zje jako władcy Teb. Sofokles „Król Edyp" - Edyp poznaje straszną prawdę, że będąc mężem Jokas-ty, jest jednocześnie jej synem. Prowa¬dzi to do tragedii: Jokasta popełnia samobójstwo, a jej nieszczęsny mąż i syn zarazem wykłuwa sobie oczy, a następnie udaje się na tułaczkę. Apulejusz „Metamorfozy albo Złoty Osioł" - „Amor i Psyche - 1) Psyche, nieświadoma tego, poślubia Amora, któ¬ry okazuje się mężem bardzo czułym, wspaniałym kochankiem i niezwykle hojnym opiekunem. Jest jednak bardzo tajemniczy i odwiedza swoją żonę jedy¬nie w ciemnościach nocy. Podsycona przez zazdrosne siostry ciekawość Psy¬che, chcącej zobaczyć twarz męża, staje się przyczyną wielu nieszczęść i nie¬zwykłych przygód królewny. Dzięki mi¬łości małżonków wszystko kończy się jednak szczęśliwie. 2) Zazdrosne siostry Psyche mają starych i skąpych mężów, którym bardzo daleko do hojności Amo¬ra. „Legenda o św. Aleksym" - Aleksy na życzenie ojca poślubia Famijanę, lecz w noc po zaślubinach, nie dopełniwszy obowiązków małżeńskich, wyjawia żo¬nie swój zamiar zachowania czystości i poświęcenia się Bogu. Famijanie na¬kazuje zachowanie dziewictwa (Wróć mi ji, gdy będziewa oba w niebieskim królestwie) i służbę Bogu. Następnego dnia opuszcza rodzinny dom i młodą żonę, która zobaczy go dopiero po jego śmierci, kiedy jako jedyna będzie mogła wyjąć z jego dłoni spisany testament. J. da Yoragine „Legenda na dzień świętego Aleksego" - W przeciwieńst¬wie do polskiej wersji dziejów św. Alek-sego, autor ukazuje bohatera jako męża, który zwraca żonie wolność w noc po¬ślubną. Patrz: żona. „Legendy arturiańskie" - Król Artur jako mąż jest oszukiwany - jego żona, królowa Ginewra, ma romans z pięknym Lancelotem. Artur zostaje podwójnie zdradzony: przez żonę i przez najbliż¬szego przyjaciela. J. Bedier (oprać.) „Dzieje Tristana i Izoldy" -1) Król Marek, jako prawnie zaślubiony mąż Izoldy Jasnowłosej, nie może pozostawić bez odpowiedzi oskar¬żeń o zdradę, które wysuwane są pod adresem królowej. Miłość do żony i sio¬strzana stawia go w niezwykle trudnej sytuacji i czyni z niego postać tragiczną. 2) Tristan był pierwszym mężczyzną Izoldy o Złotych Włosach, on pozbawił ją dziewictwa, więc jest jej mężem w obliczu Boga. Dlatego Bóg zawsze wspiera zakochanych i otacza ich swoją opieką, chroniąc wielokrotnie przed gniewem króla Marka. 3) Chcąc zapom¬nieć o ukochanej Tristan zostaje mężem Izoldy o Białych Dłoniach, którą otrzy¬muje w nagrodę za pomoc udzieloną jej ojcu w wojnie ze zbuntowanym wasa-lem. Niestety, nie może zapomnieć Izol¬dy Jasnowłosej i jego małżeństwo nigdy nie zostaje skonsumowane, za co żona zemści się na nim, pośrednio przyczy¬niając się do jego śmierci. „Żony Sinobrodego" - patrz: żona. G. Boccaccio „Dekameron" - W zbio¬rze stu nowel występuje wiele postaci mężów. Najczęściej są to starcy, którzy nie potrafią dać swoim żonom satysfak¬cji erotycznej, więc muszą one szukać młodych i jurnych kochanków. Drugą kategorię mężów w „Dekameronie" sta¬nowią skończeni idioci, których młode i sprytne żony nieustannie oszukują, by bez kłopotów spotykać się z kochan¬kami. Nieraz miłosne schadzki odbywa¬ją się w sąsiedztwie małżeńskiej sypial¬ni, gdzie nieświadomy niczego mąż- -głupiec spokojnie śpi. M. Rej. „Żywot człowieka poczciwe¬go" - Wśród wielu rad, jakich Rej udziela szlachcicowi poćciwemu, są i ta¬kie, które dotyczą bycia dobrym mężem. W rozumieniu autora dobry mąż nie musi być mężem kochającym, bo miłość w ogóle jest w małżeństwie zbędna. Powinien być natomiast wyrozumiały dla słabości natury kobiecej, ale jedno¬cześnie wymagać od żony posłuszeńst¬wa i oddania. J. Kochanowski „Na matematyka" - Zajęty pracą matematyk nie zdaje sobie sprawy, że jego żona nie należy do najwierniejszych, a wręcz przeciwnie - daje się porównać z paniami uprawia¬jącymi najstarszy zawód świata. J. Kochanowski „Odprawa posłów greckich" - 1) W swojej wypowiedzi przed Radą Królewską Antenor mówi o bardzo skomplikowanej sytuacji Me¬nelausa jako męża Heleny. Aleksander uprowadził mu żonę, której ani zanie-dbać, ani też dochodzić Dobry, ućciwy człowiek bez wstydu nie może. 2) Mane-laus prosi bogów, by jako zhańbiony mąż mógł się pomścić na Aleksandrze. W. Szekspir „Hamlet" - 1) We wspo¬mnieniach Hamleta jego ojciec jawi się jako idealny mąż, który był dla Gertrudy jednocześnie kochankiem i opiekunem. 2) Klaudiusz jako drugi mąż Gertrudy stara się odsunąć od niej wszelkie troski, jednocześnie oszukując ją co do swoich zamierzeń wobec Hamleta. Mimowol¬nie staje się przyczyną śmierci żony. W. Szekspir „Otello" -1) Otello darzy swoją żonę, Desdemonę, szaleńczym uczuciem, co stanie się przyczyną trage¬dii. 2) Jagon wykorzystuje swoją żonę, która jest damą do towarzystwa i przyja¬ciółką Desdemony, i wplątuje ją w in¬trygę prowadzącą do śmierci nieszczęs¬nej żony Otella. Patrz: zdrada. W. Szekspir „Makbet" - 1) Makbet jako mąż jest uległy wobec swojej żony. To ona nakłoni go do zabicia Dunkana, co rozpocznie niekończący się łańcuch zbrodni. Kiedy Lady Makbet popełni samobójstwo, jej mąż przyjmie to oboję¬tnie. 2) Makduf mści się na Makbecie za to, że zabił mu żonę. W. Szekspir „Zimowa opowieść" - Le- ontes, król sycylijski, jest mężem nie¬zwykle okrutnym. Niesłusznie podej¬rzewając swoją żonę, Hermionę, o zdra¬dę, skazuje ją na śmierć. Na szczęście wierni słudzy ratują królową przed wy¬konaniem wyroku i kiedy fatalny błąd króla wyjdzie na jaw, będzie mogła wrócić do skruszonego męża. W. Szekspir „Poskromienie złośnicy" - Petrycy jako mąż złośnicy Katarzyny okazuje niezwykłą stanowczość i kon¬sekwencję w próbach „wychowania" żony (m.in. głodzi ją). Po wielu kłót¬niach i awanturach udaje mu się wresz¬cie z sekutnicy uczynić wzorową, uległą mężowi żonę. J, Ch. Pasek „Pamiętniki" - Po skoń¬czeniu kampanii wojennych i służby wojskowej Pasek osiada w swoim mają¬tku, poślubiwszy majętną wdówkę, któ¬ra według niego powinna dać mu jesz¬cze potomstwo. Jako mąż wymaga od niej tylko tego i aby była dobrą gos-podynią, dbającą o dom. Jan III Sobieski „Listy do Marysień- ki" - W prowadzonej przez lata kore¬spondencji Sobieski jawi się jako mąż niemal doskonały. Zasięga rady u żony nawet w ważnych sprawach państwo¬wych, zdaje jej relację ze swoich suk¬cesów i porażek militarnych, a jedno¬cześnie nieustannie daje wyraz swojej wielkiej miłości do Marysieńki, która pozostaje dla niego najdoskonalszą ko¬chanką. Nawet kiedy zdarzy mu się ją zdradzić, natychmiast ją o tym infor-muje, dodając, że umiejętności erotycz¬ne, które właśnie był posiadł, zaprezen¬tuje jej po powrocie, czego nie może się już doczekać. J. Racine „Fedra" - patrz: mitologia - Tezeusz. Molier „Świętoszek" - Orgon jako mąż odznacza się wyjątkową głupotą i naiw¬nością. Zafascynowany Tartufem, nie chce uwierzyć, że ten próbuje mu uwieść żonę. Dopiero kiedy, schowany pod stołem, będzie świadkiem niedwu¬znacznej sceny między swoim fawory¬tem a Elmirą, uwierzy, że próbowano przyprawić mu rogi. Wolter „Kandyd" - Po wielu pery¬petiach Kandyd poślubia wreszcie Ku-negundę, która niegdyś stała się przy¬czyną jego wypędzenia, z zamku w Westfalii. Jako mąż nie czuje się jednak szczęśliwy - żona nie przypomi¬na już dawnej pięknej i miłej dziew¬czyny. Liczne przygody i dramatyczne przeżycia uczyniły z niej brzydką, starą kobietę o wyjątkowo nieznośnym chara¬kterze. I. Krasicki „Żona modna" - Zostaw¬szy „szczęśliwym" mężem „żony mod¬nej", pan Pietr we wszystkim jej ulega i powoli staje się typowym pantofla-rzem. F. Zabłocki „Fircyk w zalotach" –Aryst jest chorobliwie zazdrosny o swo¬ją żonę Klarysę. Beztroska i lekkomyśl¬na kobieta mimowoli dostarcza mężowi pretekstów do scen zazdrości. J.U. Niemcewicz „Powrót posła" - 1) Starosta Gadulski jest bardzo uległy wobec żony. Jako mąż zdaje się prawie we wszystkim na jej zdanie. 2) Pod¬komorzy traktuje swoją żonę jak najlep¬szą przyjaciółkę, u której zasięga rady w trudnych sprawach. Ale ostateczna decyzja zawsze należy do niego, bo to on jest głową rodziny. F. Karpiński „Duma Lukierdy, czyli Luidgardy" - Nieszczęsna królowa Lu-kierda skarży się na swojego męża, króla Przemyśla II, który jest tak okrutny i nieczuły, że skazał ją na śmierć z po¬wodu bezpłodności. J.W. Goethe „Cierpienia młodego Wertera" - Albert zgodnie z przed¬śmiertną wolą matki Lotty zostaje mꬿem dziewczyny. Jest czuły, opiekuńczy i wyrozumiały, ale Werter uważa, że tylko on mógłby Lottę uczynić szczęś-liwą, Albert zaś nie jest w stanie zapew¬nić jej takiego życia, na jakie zasługuje. G.G. Byron „Giaur" - Hassan zdradę jednej ze swoich żon, Leili, surowo ukarze. Zgodnie z muzułmańską trady¬cją, kobieta zostanie utopiona. Za to okrutne skorzystanie z praw męża Has¬san zapłaci bardzo wysoką cenę - Giaur, ukochany Leili, zabije go w akcie ze¬msty. A. Mickiewicz „Lilije" - Po powrocie z wojny pan zostaje zabity przez niewierną żonę. Powróci jednak z zaświatów i w dniu ślubu wiarołomnej pojawi się w kościele, by wymierzyć sprawied¬liwość. A. Mickiewicz „Rybka" - Wykorzys¬tawszy i porzuciwszy z dzieckiem bied¬ną Krysię, panicz zostaje mężem innej, równej mu pochodzeniem kobiety. By sprawiedliwości stało się zadość, spotka go za to kara -jego i żonę nieznana siła przemieni w głaz. A. Mickiewicz „Konrad Wallenrod" - Wallenrod, mimo miłości do żony, musi być mężem bardzo okrutnym - po¬rzuca Aldonę, by poświęcić się ratowa¬niu ojczyzny (Szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie bylo w ojczyźnie). Po latach, kiedy już osiągnie swój cel i bę¬dzie chciał powrócić do żony, okaże się to niemożliwe. Patrz: żona. A. Mickiewicz „Pan Tadeusz" - 1) Jacek Soplica nie zostanie mężem Ewy Horeszkówny, bo jest dla jej ojca hołyszem. Jako mąż matki Tadeusza, Jacek mimo woli okazuje się niezwykle okru¬tny i swoim trybem życia przyczynia się do jej śmierci. 2) Tadeusz po licznych perypetiach, szczególnie związanych z polującą na męża Telimeną, poślubia wreszcie Zosię. J. Słowacki „Balladyna" - Kirkor jest kochającym i czułym mężem, który chce zapewnić Balladynie szczęśliwe i dostatnie życie. Jednak kiedy stanie jej na drodze do tronu w Gnieźnie, żona bez skrupułów pozbędzie się go. J. Słowacki „Horsztyński" - Stary konfederat barski, Horsztyński, na wieść, że jego żona ma romans z synem jego największego wroga, Kossakowskiego, popełnia samobójstwo. Z. Krasiński „Nie-Boska komedia" - Hrabia Henryk czuje się nieszczęśliwy w roli męża. Żona okazała się zwykłą kobietą, której daleko do ideału roman¬tycznej kochanki. Życie u jej boku razi Henryka trywialnością i nudą, śpi snem fabrykanta Niemca przy żonie Niemce. Opuszcza więc dom i rodzinę, co staje się przyczyną tragedii - Maria popada w obłęd. A. Fredro „Mąż i żona" - Hrabia Wacław nie należy do mężów najwier¬niejszych, nieustannie zdradza żonę - próbuje uwieść nawet pokojówkę. Elwira nie pozostaje mu dłużna. Ostate¬cznie jednak małżonkowie przekonują się, że prawdziwie kochać potrafią tylko siebie. A. Fredro „Zemsta" - 1) Podstolina rozpaczliwie próbuje złowić męża, żeby po ślubie Klary nie zostać bez środków do życia. 2) Cześnik snuje rozmaite plany matrymonialne, które pozwoliły¬by mu zostać mężem posażnej panny (Klara) albo wdówki (Podstolina). 3) Na skutek intrygi Cześnika Wacław zostaje mężem Klary, co jest spełnieniem ży¬czeń obojga młodych. A. Fredro „Śluby panieńskie" - Mimo ślubów egzaltowanych panien, za spra¬wą swojej intrygi Gustaw zostaje mꬿem Anieli, doprowadzając jednocześ¬nie do zaślubin Albina i Klary. A. Fredro „Damy i huzary" - Dla zgromadzonych w domu majora starych kawalerów samo słowo „mąż" kojarzy się z utratą wolności i niezależności. Toteż najazd kobiet, które knują intrygi matrymonialne, napawa ich przeraże¬niem. A. Fredro „Pan Jowialski" -1) Szam-belanowa nieustannie wspomina swoje¬go pierwszego męża ś.p.jenerał-majora Tuza, który tragicznie zginął. 2) Szam-belan, z natury safanduła i pantoflarz, ulega we wszystkim żonie, sterroryzo¬wany jej wspomnieniami świetlanej po¬staci jenerał-majora Tuza. 3) Pan Jowial-ski jest mężem kochającym, ale dość apodyktycznym. Żonę traktuje jako bar¬dzo drogie, ale głupiutkie stworzenie. H. Balzac „Ojciec Goriot" - 1) Stary Goriot tak bardzo kochał swoją żonę, że po jej śmierci nie zwrócił uwagi na żadną inną kobietę, a całą swoją miłość przeniósł na córki, co stało się przy¬czyną jego późniejszego osamotnienia i nędzy. Córki przyzwyczaiły się trak-tować ojca jako bardzo hojnego i jedno¬cześnie mało wymagającego opiekuna. 2) Mężowie Delfiny i Anastazji traktują swoje żony jako konieczne, choć męczą¬ce dodatki do posagu. 3) W świecie powieści Balzaca mężowie nieustannie zdradzają żony, które odwdzięczają im się pięknym za nadobne. Małżeństwa mają charakter kontraktu handlowego, w którym obie strony łączy jedynie interes - on daje nazwisko, ona posag. Stendhal „Czerwone i czarne" - Mąż pani de Renal, kiedy żona wyznaje mu prawdę o romansie z Julianem Sorelem, postępuje z nią niezwykle surowo. E. Bronie „Wichrowe Wzgórza" - 1) Edgar Linton szczerze kocha Katarzynę i jest mężem oddanym, czułym. Nie potrafi jednak zrozumieć natury swej żony (patrz: żona),Jctóra nieodmiennie kocha Heathcliffa. Śmierć Cathy będzie dla niego największą życiową tragedią. 2) Heathcliff, jako mąż Izabeli, jest człowiekiem okrutnym, bez skrupułów. Biciem zmusza żonę do bezwzględnego posłuszeństwa, karze ją za najmniejsze przewinienia, toteż Izabela decyduje się go opuścić. 3) Linton Heathcliff jest jedynie formalnym mężem młodej Ka¬tarzyny. Żeni się z nią, zmuszony przez ojca. Nigdy jej nie kochał. A. Dumas „Trzej muszkieterowie" - 1) Hrabia de la Fere (znany później jako Atos) poślubia młodziutką i prze¬piękną dziewczynę, o której przeszłości nic nie wie. Kiedy odkrywa na jej ramieniu kwiat lilii (ślad piętna dla zbrodniarzy), dokonuje samosądu: wie¬sza Annę na drzewie. Historia nieszczę-śliwego małżeństwa będzie przyczyną długotrwałego cierpienia i pustki życio¬wej. 2) Ludwik XIII, chorobliwie za¬zdrosny mąż, nie kocha Anny Austria-czki, ale nie zgadza się, by ona pokocha¬ła kogoś innego. Pragnienie dominacji nad żoną jest tak wielkie, że sprzymierza się on z największym wrogiem królo¬wej, kardynałem Richelieu. 3) Pan Bo-nacieux, obojętny wobec swej żony, Konstancji, wydaje ją w ręce gwardii kardynała Richelieu. N.W. Gogol „Ożenek" - Stary kawaler zostaje przekonany przez swojego przy¬jaciela, że nie ma nic lepszego nad los męża. Postanawia się więc ożenić. Kie¬dy już, pokonawszy innych konkuren¬tów do ręki posażnej panny, zostaje wybrany i ma się odbyć ślub, przerażony perspektywą małżeństwa ucieka oknem. L.N. Tołstoj „Wojna i pokój" - 1) Mimo że nie kocha żony, książę Andrzej Bołkoński stara się być dobrym mężem i zapewnić jej spokojne i szczęśliwe życie. Jednak wieść o jej śmierci przyj¬muje dość obojętnie. 2) Hrabia Rostow, mimo lekkomyślności i niefrasobliwo¬ści, jest dobrym mężem i choć nie bardzo to potrafi, stara się żonę otoczyć opieką. L.N. Tołstoj „Anna Karenina" - 1) Aleksy Karenin, choć oschły i zimny, darzy jednak żonę głębokim uczuciem, którego nie potrafi okazać. Jej odejście z Wrońskim jest dla niego osobistą tragedią. Niezwykle surowe postępowa nie w stosunku do Anny wynika z jednej strony z urażonej miłości, z drugiej z jego poglądów na temat rodziny. Dla Tołstoja jest on postacią jednoznacznie pozytywną, skrzywdzonym człowie¬kiem. 2) Stiepan Obłoński bardzo kocha swoją żonę. Choć zdradza ją i robi jej wiele przykrości, czyni to zawsze przez lekkomyślność i niefrasobliwość. Potem szczerze żałuje swoich postępków i obiecuje poprawę. 3) Konstanty Lewin, mrukowaty i niezgrabny prowincjusz, • okazuje się mężem idealnym. Wyrozu¬miały i kochający, stara się zapewnić Kitty szczęśliwe życie. F.M. Dostojewski „Łagodna" - Mąż tytułowej bohaterki (właściciel lombar¬du) niemalże kupuje ją od ciotek. Sam jest człowiekiem, który głęboko skrywa swoje życiowe kompleksy i upokorze¬nia. Ich małżeństwo to wzajemne próby zdominowania drugiej osoby. Jako mąż jest bezwzględny, w domu i w lombar¬dzie rządzi despotycznie. G. Flaubert „Pani Boyary" - Karol Bovary żeni się z Emmą z prawdziwej miłości. Całkowicie oddany żonie, bez¬krytyczny wobec niej, nie zauważa jej romansów ani ekscesów finansowych. Śmierć Emmy będzie dla niego kresem prawdziwego życia. Dopiero wtedy do¬wie się o kochankach żony, jednakże wybaczy jej niewierność. Patrz: po¬grzeb. J.I. Kraszewski „Hrabina Cosel" - Mąż Anny Hoym, późniejszej hrabiny Cosel, stara się ukryć żonę przed dwo¬rem w Dreźnie, a przede wszystkim przed królem Augustem II Mocnym. Niestety, nie udaje mu się to i piękna Anna zostaje oficjalną metresą króla, co radca Hoym przyjmuje z rezygnacją. B. Prus „Kamizelka" - Stary, schoro¬wany człowiek, nie chcąc martwić żony, w tajemnicy przed nią codziennie zwęża kamizelkę, by ukryć chudnięcie i po¬stępy choroby. B. Prus „Lalka" -1) Stanisław Wokulski, jako mąż znacznie starszej od niego i bogatszej Minclowej, musi walczyć z opinią, że wszystko zawdzięcza żonie. 2) Nieobecny mąż pani Stawskiej, który uciekł za granicę niesłusznie oskarżony o morderstwo, nie daje znaku życia. Mimo to żona czeka na niego, nie mogąc na nowo ułożyć sobie życia. Dopiero starania Wokulskiego doprowadzą do wyjaśnienia, co się z nim stało. 3) Baron Dalski, mąż Eweliny, znacznie od niej starszy, nie dostrzega jej romansu ze Starskim. Gdy prawda wychodzi na jaw, Dalski ciężko choruje. 4) Baron Krzeszowski poślubia bogatą mieszczankę tylko dla jej majątku. Do końca życia będzie ją traktował jako gwaranta swej niezależności finansowej. E. Orzeszkowa „Nad Niemnem" - 1) Benedykt Korczyński nie ma czasu dla swojej żony, zajęty walką o utrzymanie Korczyna. Nie potrafi się z nią porozu¬mieć - on żyje sprawami majątku, ona zamknęła się w swoim świecie migren, „globusów" i lektury miernych roman¬sów. 2) Zygmunt Korczyński nie darzy swojej żony uczuciem. Ożenił się z nią dla posagu i nieustannie okazuje jej swoje lekceważnie. 3) Kirło na żonę zrzucił odpowiedzialność za utrzymanie majątku i zapewnienie środków do ży¬cia. Sam miło spędza czas, odwiedzając okoliczne dwory. E. Orzeszkowa „Cham" - Paweł Kobycki toczy wytrwałą walkę o moralne i psychiczne uzdrowienie żony. Jego wielkoduszność, siła wewnętrzna i dob¬roć nie są jednak w stanie przezwyciężyć demoralizującego wpływu miasta, któ-remu Franka uległa, będąc pokojówką. H. Sienkiewicz „Szkice węglem" - Rzepa, kiedy dowiaduje się, za jaką cenę żona próbowała uzyskać dla niego zwol¬nienie z wojska, zabiją ją i dziecko, podpala swoją zagrodę, a sam popełnia samobójstwo. H. Sienkiewicz „Rodzina Połaniec¬kich" - 1) Stach Połaniecki jako mąż Maryni stara się uczynić ją szczęśliwą i sprawić, by zapomniała, że to przez niego straciła Krzemień. Kiedy zdradzi żonę, będzie miał wyrzuty sumienia, a podczas jej choroby siebie oskarży o to, że stał się jej przyczyną. Wreszcie, by odkupić swoje winy i ofiarować Maryni coś, czego naprawdę pragnie, kupuje Krzemień. 2) Bigiel, choć w inte¬resach stać go na ryzyko i niezależność sądów, w sprawach domowych zdaje się na decyzje żony. H. Sienkiewicz „Ogniem i mieczem" - Książę Jeremi Wiśniowiecki okazuje swojej żonie, księżnej Gryzeldzie, wiel¬ki szacunek i chętnie słucha jej rad, choć zawsze podejmuje decyzje zgodne z własnymi przekonaniami. H. Sienkiewicz „Potop" -1) Jan Skrze-tuski jest bez pamięci zakochany w swo¬jej żonie i kiedy przychodzi mu ją z powodu wojny opuścić, stara się ukryć ją wraz z dziećmi w jakimś bezpiecz¬nym miejscu. 2) Król Jan Kazimierz jest wobec żony bardzo uległy, bo darzy ją wielkim szacunkiem. Nawet w spra¬wach dotyczących polityki najczęściej idzie za jej radą. H. Sienkiewicz „Pan Wołodyjowski" - 1) Andrzej Kmicic wodzi za żoną rozkochanym wzrokiem i zawsze idzie za jej radą. 2) Michał Wołodyjowski po licznych perypetiach osiąga wreszcie to, czego przez całe życie pragnął - żeni się. Jako mąż Baśki, choć sławny wojo¬wnik, nie potrafi niczego żonie odmówić. Zdobywa się na zdecydowany sprzeciw tylko wtedy, kiedy jakieś ży¬czenie Basi może grozić niebezpieczeń¬stwem. A i wtedy w końcu daje się przekonać. Kiedy uświadamia sobie, że przyszedł czas wypełnienia ślubowania i będzie musiał wysadzić się z zamkiem w Kamieńcu, najtrudniej mu pogodzić się z myślą, że opuści żonę i uczyni ją nieszczęśliwą. H. Sienkiewicz „Krzyżacy" -1) Jurand ze Spychowa pozostaje wierny pamięci zamordowanej przez Krzyżaków żony i w jego życiu jej miejsca nie zajmuje żadna inna kobieta. 2) Mimo wielkiej miłości do Danuśki Jurandówny, Zbysz¬ko po jej śmierci zostaje mężem Ja-gienki, którą już dawno Macko upatrzył na jego żonę. H. Sienkiewicz „Quo vadis" - Okrutny i szalony Neron jest jednocześnie ko¬chającym mężem Poppei, spełniającym bez wahania wszystkie jej, nawet naj¬bardziej niezwykłe, życzenia. F.M. Dostojewski „Zbrodnia i kara" -1) Swidrygajłow poślubia Marfę Piet-rownę dla jej majątku. Nie opuszcza żony, ale zdradzają nieustannie z chłop¬kami, służącymi. Ludzie mówili nawet, że przyczynił się do śmierci żony. 2) Marmieładow, alkoholik i człowiek bez ambicji, przemienił życie Katarzyny Iwanowej w piekło. Przepija pieniądze na dom, nie pracuje, doprowadza rodzi-nę do ruiny. S. Żeromski „Zmierzch" - Wałek Gi-bała jest dla swojej żony bardzo surowy i okrutny. Ilekroć wzbudzi jego gniew niewykonaniem jakiejś pracy, umie on chwycić pod żebro, zebrać w garść skórą, trzasnąć raz, drugi (...) omotać sobie pięść wlosami i przewlec struch¬lałą kobietę kowal drogi. A jednak, kiedy podczas pracy na torfowisku Gibałow lękliwie zwierza mu się z obaw o pozo¬stawione w domu dziecko, przyspiesza pracę, by szybciej mogli skończyć. H. Ibsen „Dzika kaczka" - 1) We wspomnieniach Gregersa jego ojciec jawi się jako apodyktyczny mąż-tyran, który przyczynił się do śmierci żony swoją zdradą. Ale to właśnie stary Werle buduje nowe życie na prawdzie, opo¬wiadając pani Sorby wszystko o sobie. Jako mąż chce być w stosunku do niej bezwzględnie uczciwy. 2) Hjalmar Ek-dal troskę o sprawy dnia powszedniego, o utrzymanie domu i rodziny zrzucił na żonę. Giną prowadzi zakład fotograficz¬ny i stara się zapewnić mężowi i córce środki do życia. Hjalmar zajmuje się jedynie swoim bliżej nieokreślonym wynalazkiem, który ma całkowicie od¬mienić egzystencję jego i jego najbliż¬szych. H. Ibsen „Dom lalki" („Nora") - Torn-wald, mąż Nory, czyni jej wyrzuty o to, że przed laty podpisała weksel i poży¬czyła bez jego wiedzy pieniądze, choć były to pieniądze na wyjazd, który miał uratować jego zdrowie. Jego postawa niszczy ich małżeństwo i rodzinę, poma¬ga Norze podjąć decyzję o opuszczeniu męża. A.P. Czechów „Trzy siostry" -1) Fio-dor Kułygin bardzo kocha swoją żonę, ale chciałby uczynić z wrażliwej, neura-stenicznej Maszy kobietę podobną do siebie. Boleje nad tym, że Masza nie potrafi być taka, jak żony innych wy-kładowców gimnazjum - cicha, potulna, nadskakująca dyrektorowi, żyjąca mały¬mi sprawami dnia powszedniego. 2) Aleksander Wierszynin nie jest szczꜬliwy w małżeństwie. Żona, która mu nie dorównuje intelektualnie i emocjonal¬nie, męczy go. Jednocześnie z powodu jej szaleństwa Wierszynin czuje dla niej litość i nie potrafi się z nią rozstać. Żyje wiec w poczuciu przegranej, ze świado-mością beznadziejności swojej egzys¬tencji. 3) Andrzej Prozorow ulega we wszystkim swojej prymitywnej żonie Nataszy. Intelektualnie schodzi do jej mieszczańskiego poziomu, w sprawach domowych ona decyduje o wszystkim, nawet wtedy, kiedy dotyczy to także Olgi, Iriny i Maszy. Dawny Andrzej, chluba i nadzieja rodziny Prozorowych, pod wpływem żony sta! się prymityw¬nym mieszczuchem. W. Berent „Próchno" - Aktor Borow-ski, wyznawca nietzscheanizmu i kultu sztuki, porzuca żonę dla roli w teatrze, która może być ukoronowaniem jego kariery i dać mu spełnienie artystyczne. O. Wilde „Portret Doriana Graya" - Lord Henry Watton traktuje swoją żonę jak dobrą przyjaciółkę, która powinna być dyskretna i nie ingerować zbytnio w jego życie prywatne. Także wobec niej stosuje tę zasadę - jej prywatne życie jest jej prywatną sprawą, póki nie wywoła jakiegoś skandalu i nie narazi na szwank nazwiska Wattonów. S. Wyspiański „Noc listopadowa" - Wielki Książę Konstanty jest wyjątko¬wo okrutny wobec swojej żony. Znęca się nad nią psychicznie, przypominając jej, że będąc Polką wyszła za Rosjanina i to członka rodziny cesarskiej. S. Wyspiański „Wesele" - 1) Gospo¬darz nie próbuje ze swojej żony - chło¬pki uczynić kogoś innego, przyjmuje ją taką, jaka jest. Każde z małżonków żyje w swoim świecie, jednocześnie dosko¬nale się rozumiejąc. 2) Pan Młody już w dniu wesela chce ze swojej młodej żony uczynić wcielenie prostego pięk¬na i poezji. Widzi w niej nie żywego człowieka, ale swoje wyobrażenie o wiejskim życiu. Ich dialogi pokazują, że nie istnieje między nimi możliwość porozumienia. G. Zapolska „Moralność pani Duls-kiej" - Felicjan Dulski jest całkowicie uzależniony od swojej małżonki. Dulska wydziela mu cygara i pieniądze na kawiarnię. Pozwala na spacery wokół stołu i traktuje jak jeszcze jedno dziecko (Hesia! Mela! Z pokoju! Felicjan, ty też). Ale to jest sposób Dulskiego na życie - żona idzie przez tłum, roz-pychając się łokciami, a on postępuje utorowaną przez nią drogą. W.S. Reymont „Chłopi" - 1) Maciej Boryna jest już kilkakrotnym wdow¬cem, kiedy żeni się z Jagną. Jako jej mąż będzie skazany na los starca przy młodej i pięknej dziewczynie. Jagna czuje od¬razę do fizycznych z nim kontaktów, zwłaszcza że jej namiętność wzbudził Antek. Stary Boryna będzie znosił los oszukiwanego i zdradzanego męża, cier¬piąc męki zazdrości. Wreszcie podejmie kroki ostateczne - podpali stóg siana, w którym Jagna i Antek będą właśnie oddawać sięjamorom. 2) Antek Boryna jest dla Hanki oschłym i okrutnym mꬿem. Nieustannie ją poniża za to, że nie jest Jagną. Ale kiedy stary Boryna wy¬pomni jej brak posagu, Antek stanie w obronie żony. Później, kiedy wróci z więzienia, widząc, jak doskonale Han¬ka dbała o gospodarstwo, zmieni swój stosunek do niej, zwłaszcza że jego namiętność do Jagny znacznie osłabnie. W.S. Reymont „Ziemia obiecana" -1) Stary Zucker, mąż Lucy - kochanki Borowieckiego, będzie przeżywał katu¬sze zazdrości, domyślając się romansu żony. Przyjdzie nawet błagać Borowiec¬kiego, by przysiągł, że dziecko, które ma Lucy urodzić, nie jest jego. A kiedy, mimo przysięgi, że nic go z Zuckerową nie łączy, Borowiecki pojedzie z nią do Berlina, Zucker w akcie zemsty każe spalić nowo wybudowaną i jeszcze nie ubezpieczoną fabrykę Karola. 2) Karol Borowiecki, straciwszy w pożarze fab¬ryki wszystko, „sprzedaje się" i zostaje mężem prymitywnej, ale bardzo bogatej Mady Miiller. T. Mann „Józef i jego bracia" - 1) Jakub - patrz: Biblia. Stary Testament. 2) Putyfar wierzy we wszystko, co mówi mu żona. Będąc przekonany ojej uczci¬wości i nieskazitelności, daje sobie bez trudu wmówić, że Józef niecnie na-stawał na cnotę „nieszczęśliwej" kobie¬ty- M. Dąbrowska „Noce i dnie" - 1) Bogumił jest idealnym mężem dla Bar¬bary - ze spokojem znosi jej humory i wieczne niezadowolenie. Pogodzony ze światem, nie boi się życia, czym łagodząco wpływa na nieustanne lęki żony. Jego miłość jest dla Barbary jedy¬ną ostoją i jedyną pewną rzeczą w świe¬cie, w którym czyha tyle niebezpie¬czeństw. 2) Daniel Ostrzeński bezgrani¬cznie i histerycznie kocha swoją żonę. Wszystko, co oddala od niego Michasię, traktuje jako zło. Wartość mają dla niego w życiu tylko te chwile, które może spędzić w pobliżu żony. Nawet dzieci stanowią dla niego niebezpie¬czeństwo, bo zbytnio absorbują uwagę Michasi. Kiedy umiera Janusz, martwi się nie stanem syna, ale żony. 3) Anzelm Ostrzeński żeni się z niezbyt posażną panną, bo uważa, że bogatej żony po¬trzebuje ten, kto chce pieniądze tracić, a on ma zamiar je zarabiać. W stosunku do swojej małżonki jest czuły i opiekuń¬czy, na ile pozwala mu na to jego nieskory do uczuć i troski o innych charakter. 4) Lucjan Kociełł za życia żony jest przyczyną nieustannych jej trosk. Spędza czas w winiarni Peszkego, rzadko bywając w domu. Kiedy Teresa wraca do zarabiania lekcjami, czuje się urażony. Ale po jej śmierci przyznaje się Barbarze, że darzył żonę wielką, choć nie okazywaną miłością, a teraz wierzy, że Terenia pomoże mu odmienić życie. 5) Marcin Śniadowski jest dla Agnieszki mężem doskonałym. Choć ich małżeńst-wo przechodzi różne kryzysy, Niechci-cówna uważa, że Marcin jest najwspa¬nialszym darem, jaki otrzymała od ży¬cia. Z. Nałkowska „Granica" - 1) Stary Ziembiewicz mimo nieustannych zdrad bardzo kocha swoją żonę i darzy ją wielkim szacunkiem. Pani Żańcia nie czuje się w żaden sposób przez męża oszukiwana czy poniżana jego roman¬sami. Mąż oczekuje od niej wyrozumia¬łości i opieki, a ona z chęcią mu to ofiarowuje. 2) Zenon Ziembiewicz, choć tak bardzo nie chciał powtarzać boleborzańskiego schematu, bardzo przypomina swojego ojca. Nie potrafi zakończyć swojego romansu z Justyną, a czując się za nią odpowiedzialny, nakłania żonę, by szukała jej pracy. W pewien sposób jest gorszy od ojca, bo stary Ziembiewicz był przynajmniej szczery, on natomiast okłamuje siebie i obie kobiety. M. Kuncewiczowa „Cudzoziemka" - Adam Żabczyński, bezgranicznie zako¬chany w Róży, dał się jej w pełni zdominować. To ona decyduje o wszyst¬kim, to ona nakłania go do robienia kariery w szkolnictwie, ona wybiera dla Marty karierę śpiewaczki. Raz jeden, kiedy zdobył się na stanowcze postępo-wanie wobec żony i zgwałcił ją przeciw muzyce, czym jej w pewien sposób zaimponował, nie umiał wytrwać w swojej stanowczości i zaprzepaścił szansę na stworzenie normalnego mał¬żeństwa. Na starość odszedł od żony i zamieszkał z inną kobietą. W. Gombrowicz „Ferdydurke" - Młodziak, choć nie jest zbytnio zafas¬cynowany nowoczesnością, ulega żonie i staje się nowoczesnym inżynierem. To Młodziakowa jest naprawdę głową ro-dziny, mąż jest jej we wszystkim po¬słuszny. J. Iwaszkiewicz „Brzezina" - Bole¬sław po śmierci żony zamknął się w swoim świecie i zobojętniał na życie. Przyjazd brata traktuje jako wtargnięcie w jego żałobną egzystencję niestosow¬nej radości. Jednocześnie zaczyna roz¬myślać o romansie żony z Michałem (prostym chłopem); budzą się w nim prawdziwe ludzkie uczucia. S.I. Witkiewicz „W małym dworku" - Dyapanazy Nibek, mając pewność, że żona go zdradza, zabija ją we śnie. Okazuje się to jednak zemstą połowicz¬ną. Anastazja powraca jako widmo i re¬gularnie odwiedza maty, zaciszny, ukry¬ty w drzewach dworek, prowadząc z mꬿem rozmowy o swojej zdradzie. K. Mann „Mefisto" - Robiąc karierę jako czołowy aktor faszystowskich Nie¬miec, Hendrik Hafgen coraz bardziej oddala się od żony antyfaszystki. Kiedy spotkają po latach za granicą, nie będzie umiał z nią rozmawiać. A. Camus „Dżuma" - Doktor Rieux tuż przed epidemią odprowadza żonę na pociąg, którym ona odjeżdża do sanato¬rium. Widzą się wtedy ostatni raz. Przez cały czas walki z chorobą w Oranie Rieux poświęci żonie zaledwie kilka myśli. A kiedy otrzyma wiadomość ojej śmierci, przyjmie ją ze spokojem, nie¬mal obojętnie. L. Kruczkowski „Niemcy" - Profesor Sonnenbruch, mimo że dzielą ich po¬glądy (Berta jest fanatyczną zwolen¬niczką faszyzmu), stara się okazywać żonie miłość i współczucie. Aresztowa¬nie Ruth budzi w nim potrzebę bliskości kobiety, która od wielu lat jest towarzy¬szką jego życia. M. Kaśko „Następny do raju" - Zaba¬wa, za wszelką cenę chcąc zostać w ba¬zie i zmusić innych kierowców do pozo¬stania, nie zważa wcale na to, czego chce jego żona. Traktuje ją jakby po¬zbawiona była uczuć. S. Mrozek „Tango" - Stomil dawno już przestał być dla swojej żony kochan¬kiem. W piżamie, wiecznie zajęty swoi¬mi artystycznymi eksperymentami nie jest w żaden sposób atrakcyjny. Toteż Eleonora szuka satysfakcji erotycznej, sypiając z prymitywnym Edkiem. Sta¬wia to Stomila w wyjątkowo trudnej sytuacji. Nie istnieją żadne konwenanse ani zasady moralne, więc teoretycznie Eleonora może sypiać z każdym. Z dru¬giej jednak strony, jako mąż Stomil nie jest zachwycony zdradą żony. Nie może jednak nic zrobić. T. Różewicz „Kartoteka" - Pan z prze¬działkiem przetrwał wojnę dzięki żonie, Z żoną, o żonie, nad żoną, pod żoną. Y. Mishima „Madame de Sade" - Mi¬mo swojej fatalnej reputacji, markiz de Sade jawi się we wspomnieniach swojej żony jako idealny mąż i kochanek. T. Jansson - cykl o muminkach - Ta¬tuś Muminka jest w stosunku do Mamy Muminka czuły i pełen szacunku, ale wymaga od niej, by troszcząc się o spra-wy dnia powszedniego, umożliwiła mu zajmowanie się tym, co naprawdę lubi. I. Levin „Dziecko Rosemary" - Mąż Rosemary, by zrobić aktorską karierę, godzi się, by została oblubienicą Szata¬na i urodziła mu dziecko. M. Druon „Królowie przeklęci" - 1) Filip Piękny tak bardzo kochał swoją żonę Joannę, że po jej śmierci do końca życia nie zwrócił uwagi na żadną kobie¬tę. 2) Ludwik Kłótliwy rozkazał zabić swoją żonę, Małgorzatę Burgundzką, uwięzioną za to, że go zdradziła. 3) Filip Długi nigdy nie pogodził się z wyrokiem ojca, skazującym Joannę na dożywotnie więzienie. Gdy jego brat, Ludwik Kłót¬liwy, ożenił się z Klamancją Węgierską, wymógł na nim ułaskawienie dla żony. Nigdy jej nie zdradził, zawsze j ą kochał, pomimo że ich jedyny męski potomek zmarł. 4) Edward II Angielski nie inte¬resuje się wcale swoją żoną, spędzając czas z pięknymi młodzieńcami albo oddając się swojemu hobby - pracy murarskiej. Zapłaci za to wysoką cenę. Izabela uknuje z Mortimerem spisek przeciwko niemu, pozbawi korony i wy¬da rozkaz zabicia go. 5) Guccio Baglioni zostaje w tajemnicy przed światem mꬿem Marii de Cressay. Niestety, los i wielka polityka sprawią, że wkrótce po ślubie będzie musiał opuścić żonę i ni¬gdy już jej nie zobaczy. M. Kundera „Nieznośna lekkość by¬tu" - Tomasz nie nadaje się na męża i właściwie nie wiadomo dlaczego po¬ślubił Teresę. Przez cały czas trwania ich małżeństwa miał kochanki, wiedząc, że sprawia tym żonie ogromny ból (po¬wracający stale sen Teresy). Patrz: le¬karz. J. Andrzejewski „Już prawie nic" - Wielki i sławny Herman Eisberger był wyjątkowo bezlitosny dla bliskich mu osób. Zmusił żonę, by wyraziła zgodę na zamknięcie ich niedorozwiniętego syna w zakładzie. J. Andrzejewski „Nikt" - Odyseusz po powrocie do domu nie jest w stanie okazać Penelopie miłości. Przed swoją wyprawą nie zdążył jej pokochać, kiedy wrócił, było już za późno. O. Tokarczuk „E.E." - Fryderyk Eltz-ner jest przekonany, że przez małżeńst¬wo uratował swoją żonę od Bóg wie jakiego losu. Choć bywa czasem w sto-sunku do niej opryskliwy, zawsze stać go na przeprosiny. Jest wyrozumiały dla jej nieco dziwacznego charakteru i ciąg¬łych ataków tajemniczej choroby. * Mąż i weksel zawsze wraca, (przysłowie) * „Wielu dobrych mężów często nie ma odwagi być czymś innym * „Można ludziom wyjaśnić, dlaczego poślubiło się swego męża, ale siebie nie można o tym przekonać". (G. Sand) „Mąż jest podobny do wiosny, za mężem bowiem najmniej tęskni się wtedy, gdy go nie ma". (Z. Nalkowska) „Mąż stary - widmo, które chodzi po domu i brzęka małżeńskimi łańcuchami". (M. Samozwaniec) „Mężowie lubią uogólniać pretensje, jakie mają do żon". (A. Kowalska) * ,,Mąż: człowiek, który nigdy nie pamięta o twoich urodzinach, ale w towarzystwie chętnie wymienia twój wiek". (M. Monroe
Materiały
"Pan Tadeusz" A.Mickiewicza - Romantyzm
W \"Panu Tadeuszu\", ostatnim z arcydzieł wielkiego poety, widzimy postać Jacka Soplica ze zwykłego warchoła i zawadiaki sarmackiego bohater ten zmienia się w gorącego patriotę. Epopeja ta jest sumą doświadczeń poetyckich zebranych przez mistrza, a bohater w niej ukazany przeżywa wszystko to, co jego poprzednicy razem wzięci.
Jako młodzieniec ...
Preliminarz obrotów gotówkowych
PRELIMINARZ OBROTÓW GOTÓWKOWYCH
Z finansowego punktu widzenia funkcjonowanie przedsiębiorstwa w krótkich odcinkach przejawia się ciągłym dwustronnym ruchem środków pieniężnych: wpływami i wydatkami. Oba kierunki ruchu gotówki nakładają się w czasie.
W związku z tym firma musi zwracać szczególną uwagę na to, aby być w każdym momencie wypłacal...
Polistopadowa twórczość Adama Mickiewicza
Powstanie i polistopadowa historiozofia romantyczna w utworach Adama Mickiewicza
Twórczość Adama Mickiewicza zarówno wśród badaczy, jak i odbiorców jego dzieł budzi wiele emocji. Okres w twórczości po roku 1830 jest nazywany \"polistopadowym\" - ze względów oczywistych. Godnym uwagi jest fakt, że po upadku powstania Mickiewicz zaczął pisać ut...
Topos wędrówki
40. Topos wędrówki i doświadczeń wynikających z podróży w dziełach literatury polskiej i powszechnej.
W literaturze różnych epok często występuje motyw wędrówki. Podróż w życiu człowieka może mieć bardzo wiele znaczeń: może przynosić nowe doświadczenia, oznaczać chęć poznania, ucieczkę, tułaczkę, poszukiwanie szczęścia czy lepszych warunków życ...
Jaka powinna być dobra klasa? schemat
Jak twoim zdaniem powinna wyglądać dobra klas?
Tworzymy grupę rówieśniczą. Mamy podobne zainteresowania i podobne problemy. Mamy też klasę, która może w tym wszystkim pomóc.
- Jak myślicie, czy dobra klasa to taka, która ma średnią ponad 4?
- …
Niewątpliwie ważne jest żebyśmy mogli siebie zrozumieć.
- Co jest potrzebne, żeby uchodzi...
Czesław Miłosz i Zbigniew Herbert jako wielcy współcześni moraliści
Czesław Miłosz i Zbigniew Herbert - wielcy współcześni moraliści.
Literatura współczesna często bywa nazywana \"literaturą katastroficzną\", znaczy to, że przedstawia ona zagrożenia, jakie niesie z sobą cywilizacja i neguje wartość sztuki. Sądy te są uzasadnione, ale nie mogą się one odnosić do całej literatury. Nie wszyscy twórcy współc...
"Przedwiośnie" - interpretacja tytułu
. Zinterpretuj tytuł powieści Stefana Żeromskiego „Przedwiośnie”. „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego jest najbardziej dojrzałym utworem pisarza, który twórczość rozpoczął jeszcze w Młodej Polsce. Utworom nadawał często symboliczne tytuły: „Siłaczka”, „Zmierzch”, „Rozdziobią nas kruki, ...
"Ludzie bezdomni" - dwór i czworaki w Cisach
Dwór i czworaki w Cisach
Społeczeństwo znanej uzdrowiskowej miejscowości jest inne, ale podobnie mocno zróżnicowane jak w stolicy. Pod względem ilościowym relacje są podobne: garstka bogaczy i decydentów przeciwstawiona jest znacznie bardziej licznej grupie wynędzniałych mieszkańców czworaków. Jak w Warszawie, tak też w Cisach bogaci ciesz...