Metamorfoza Kordiana

KORDIAN: bohater jest uosobieniem typowych losów młodzieży romantycznej, zderzającej się z życiem w sposób hamletowski - walczy w nich pęd ku poznaniu życia we wszystkich przejawach z melancholią i egzystencjalną pustką. Bohater traci złudzenie i dojrzewa nie tylko jako jednostka odrzucając niewiarygodne uciechy (płatna miłość Wioletty), ale także jako człowiek społeczny, syn pobitego narodu. Na szczycie góry Mont Blanc bohater odtrąca swój wybujały, egoistyczny indywidualizm na rzecz postawy szermierza idei. Jego zwrot ideowy przypomina przemianę Gustawa w Konrada ("Dziady" cz. III) z tą różnicą, że Kordian sięga po władzę sam. Mimo że jego decyzja o zamordowaniu cara zostaje odrzucona przez spiskowców, nie poddaje się i postanawia dokonać zemsty samodzielnie. Czynu jednak nie udaje mu się dokonać, gdyż padł omdlały na progu carskiej sypialni tylko dlatego, że Strach i Imaginacja wywołały mu w głowie zamęt. Ponosi klęskę jako polityk i jako wojownik. Trafia do szpitala dla chorych umysłowo, gdzie ponownie następuje w nim zmian, gdy patrząc na wariatów widzi bezsens swojego działania.