Los zdeklasowanego szlachcica w "Doktor Piotr"

Los zdeklasowanego szlachcica Dominika Cedzyny Dominik Cedzyną jako „wysadzony z siodła” źle się czuje w nowej roli: Co z tego, że wyłamałem ze stawów moje harde myślenie z takim trudem, jakbym wyłamywał kości, że nauczyłem się zginać kark i pracować jak ostatni z moich niegdyś parobków? Co z tego, że zdławi¬wszy w sobie obrzydzenie wsiadłem na karuzelę pojęć nowoczesnych? Nie przestałem być sobą i nie zostałem mieszczuchem (174). Zrujnowany do szczętu obywatel ziemski (179) zachowywał jednak dawną formę – zawsze był elegancko i czysto ubrany, starannie ogolony. Wszystkie działania podejmował z myślą o ukochanym synu, któremu chciał zapewnić jak najlepszą przyszłość. Prowadziły do niej studia zagraniczne. Żeby sprostać wymaganiom, postanowił uszczuplać zarobki robotników, nie czyniąc sobie z tego powodu żad¬nych wyrzutów. Dominik Cedzyna był usłużny wobec swego pracodawcy i nigdy nie poważyłby się zabrać choćby kopiejki z jego dochodów, w istocie jednak nim pogardzał jako nie mającym odpowiedniego pochodzenia, który osiągnął wykształcenie i dobrą posadę dzięki protekcjom i wsparciu materialnemu innych. Tymczasem sam jest w gruncie rzeczy do niego podobny, a może nawet jeszcze bardziej godny potępienia, ponieważ zdobywał pieniądze, okradając robotników – zbyt słabych, żeby się temu przeciwstawić. Cedzyna charakteryzuje się podwójną moralnością. Chociaż czuje się przywiązany do wartości szlacheckich (honor, godność, uczci¬wość) oraz kocha nad wszystko swojego syna, nie jest zdolny do ludzkiego traktowania podległych mu pracowników i bez skrupułów wykorzystuje swoją przewagę, by powiększyć dochody. Robi to z myślą o ukochanym Piotrze, ale nie zmienia to faktu, że postępuje nieuczciwie. Dramatyzm losu Cedzyny, związany z utratą majątku ziemskiego, pogłębia klęska w wymiarze rodzinnym – Piotr oskarża o nieuczci¬wość i opuszcza ojca. Dominik jednak nie rozumie zarzutów syna. Nie jest zdolny do właściwej oceny swojego postępowania. Budzi litość i współczucie jako odtrącony ojciec, ale i oburzenie z powodu wykorzystywania robotników.