Literatura współczesna - podział na okresy

LITERATURA WSPÓŁCZESNA PODZIAŁ OKRESU: 1939- 1944 Wojna i okupacja; Po 1944 roku następuje zmiana ustrojowa na nowy system zwany socjalizmem i jest on przejściową drogą do komunizmu. 1 OKRES - 1944- 1948 zapoczątkowany ogłoszeniem manifestu PKWN, kończy go kongres zjednoczeniowy PPS i PPR. Powstaje nowa partia zwana PZPR. Zapowiada się reforma rolna, nacjonalizacja przemysłu. W Lublinie wychodzi czasopismo „Odrodzenie” w którym drukowana była powieść „Popiół i diament” J. Andrzejewskiego. Lublin staje się ośrodkiem kulturalnym kraju. Silny wpływ mają na to KUL oraz redakcja „Tygodnika Powszechnego”- skupiają się tu ludzie z powojennych elit. Jest on ośrodkiem myśli i tradycji chrześcijańskiej. Władza polityczna nie jest zbyt silna i nie ma zbyt dużego wpływu na ośrodki twórcze. Drukowano książki napisane w okresie okupacji Szaniawski „Dymy nad Birkenau”; „Popiół i diament”. 2 OKRES 1949- 1956 - podział literatury na krajową i emigracyjną. Tam tworzy nurt literatury wolnej i niezależnej. Okres ten rozpoczyna zjazd Związku Literatów Polskich w Szczecinie w 1952 (???). Literatura tego okresu sprowadzona jest do funkcji propagandowej, realizuje politykę partii „oddają pióra w służbie Polski Ludowej”. Oznaczało to uzleżnienie kultury od wzorców sowieckich i odcięcie od sztuki zachodu. Literatura zostaje poniżona do rangi agitacyjnej i propagandowej. Powstają tzw. „produkcyjniaki” - książki pisane na zamówienie np. „Jadą wozy z cegłą” H. Maruszewska. Bohaterami są najczęściej funkcjonariusze UB (milicjant), Krzysia traktorzystka. Wyrażony jest kult jednostki i kult Stalina. W 1953 zmarł Stalin. Rozpoczął się proces odwrotu od tych tematów. NA XX zjeździe KPZR Chruszczow potępił stalinizm i kult jednostki. Padło słowo totalitaryzm- okres błędów i wypaczeń. 1956 - czerwiec w Poznaniu- bunt robotników, przełomowe posiedzenie PZPR, zwolnienie z więzienia Gomułki i objęcie przez niego władzy. Rozpoczyna się „odwilż”. W 1956 Gomułka krytykuje kolektywizację rolnictwa, zezwala na działalność pisma „Po prostu” (J. Urban, M Hłasko). Ukazują się książki o charakterze rozrachunkowym z okresem mijającym J.Andrzejewski „Ciemności kryją ziemię”, K. Brandys „Matka królów”. Próba nadania socjalizmowi ludzkiej twarzy. Ci którzy krytykowali stalinizm nie mieli nadziei że system załamie się, chociaż zreformuje. Opowiadania M. Hłaski „Pierwszy krok w chmurach”, Cz. Miłosz jednoznacznie określił pisarzy pozostających w kraju „zniewolone umysły”. W 1956 pojawia się „pokolenie 56” - grupa młodych twórców, którzy wkraczają w dorosłe życie (urodzeni ok .193...): Andrzej Bursa poeta, Jerzy Charasymowicz; S. Grochowiak; proza: W. Terlecki, Tadeusz Nowak, M. Hłasko, W. Odojewski, E. Stachura. Pojawiają się spóźnione debiuty : M Białoszewski, W. Szymborska, S. Mrożek. Tych twórców łączy wzajemne wojenne dzieciństwo i nadzieja związana z przewrotem. Chcą świata uporządkowanego, nie uznają pseudoautorytetów narzucanych przez partię, wyciągają z szuflady utwory wcześniej napisane. Przewrót nie trwał długo. Twórców takich nazywano potem rewizjonistami - walczono z nimi (J. Andrzejewskiego wyrzucono z PZPR), zmuszono do emigracji (M.Hłasko). Październikowa odwilż zapoczątkowała korozję systemu, który już nie wyzdrowiał. Rozpoczął się bunt, krytyka partii, zalążek jawnej opozycji. 3 OKRES 1956- 76 dwudziestolecie które nie było jednolite „Mała stabilizacja” (Różewicz). Coraz silniej oddziaływuje na polską kulturę emigracja. Tłumaczy się pisarzy amerykańskich (Bach, Hemingway), francuskich (Camus), niemieckich (Brecht), emigrację rosyjską. W życiu pojawia się silny trend konsumpcyjny, powrót do ideałów mieszczańskich. Dostrzegana jest jałowość życia, miałkość wartości, zakłamanie życia, obłuda. Literatura piętnuje obłudę. Powoduje to ucieczkę od codzienności. Pojawia się wątek chłopski, ukazujący przemiany świadomości na wsi (T. Nowak, Redliński „Konopielka”, Wiesław Myśliński; Julian Stryjkowski - tradycja żydowska, związek kultury z tradycją chrześcijańską i kulturą śródziemnomorską, pojawia się ucieczka w małe ojczyzny, świat dzieciństwa i młodości (pisarze kresowi Konwicki , Kuśniewicz „Historia wypadków miłosnych). 1968 - wypadki marcowe skutkowały silnymi postawami antyżydowskimi i emigracją do Izraela pisarzy, naukowców. Partia usuwa syjonistów, zmusza do emigracji. W tym czasie usunięto A. Michnika ze studiów, zawieszono J. Kuronia wykładowcę UW. Po 68 rozpoczyna się podział literatury na oficjalną i 2 obieg. W 2 obiegu - poza cenzurą. W1976 KOR - Komitet Obrony Robotników, 1980-81 zwycięstwo sił postsolidarnościowych zakończony w 1989 okrągłym stołem. (W. Jaruzelski, Cz. Kiszczak) postanowili oddać władzę bezkolizyjnie.