Literackie i ideowe wyznaczniki epok



1. Literackie i ideowe wyznaczniki epoki.  N a z w a: Nazwa „barok” stała się metaforą epoki dziwnej, niezwykłej i odchodzącej od klasycznego wzorca renesansu, harmonii i proporcjonalności ( zarzucano jej barbarzyństwo polegające na wypaczeniu klasycznej estetyki i jej kanonów piękna). Nazwa epoki została zapożyczona z terminologii historii sztuki, gdzie była określeniem przedmiotów artystycznych o udziwnionym, odbiegającym od normy, kształcie.  C h r o n o l o g i a: - początek baroku: koniec lat 80-tych XVI w. (śmierć Sępa Szarzyńskiego); - rozkwit baroku: lata 30 XVII w. Do 1700 r. (panowanie Zygmunta III Wazy, Władysława IV, Jana Kazimierza, Jana III Sobieskiego); - schyłek baroku: 1700 – 1730 r. (panowanie Augusta III Mocnego i Augusta III, tzw. czasy saskie);  Ś w i a t o p o g l ą d i f i l o z o f i a e p o k i: - wiek XVII w Europie jest okresem wielu zmian i wstrząsów: • po soborze trydenckim rozłam w świecie chrześcijańskim stał się faktem, a Kościół katolicki podjął reformy wewnętrzne i dążył do odzyskania utraconego autorytetu (kontrreformacja); • w Europie miała miejsce wojna trzynastoletnia; • dokonywały się przeobrażenia ustrojowe we Francji, Szwecji, Rosji, Anglii; - rozpada się renesansowy ład, harmonia, ludzie zaczynają dostrzegać ulotność życia, dramatyczność codzienności polegającą na zachwianiu dotychczasowych autorytetów; - filozofia baroku czyni sobie podmiotem człowieka zagubionego w rzeczywistości, która staje się obca i niezrozumiała, zaskakująca swoją złożonością, a przede wszystkim nieskończonością; - człowiek pozostawiony sobie samemu (nie odczuwa już tak jak w renesansie opieki Boga nad sobą) zmuszony jest rozpocząć refleksje nad własną istotą, bytem, aby stwierdziwszy, że istnieje („Myślę więc jestem” Kartezjusz) rozpocząć tworzenie wiedzy o Bogu i rzeczywistości; - z niepewności człowieka pozbawionego Opatrzności rodzi się pewność, że chociaż zawieszony w „otchłani” świata, może określić swoje miejsce i sens życia za pomocą myśli i rozumu (racjonalizm – Kartezjusz), a także uzasadnić istnienie Boga; - Blaise Pascal, drugi obok Kartezjusza barokowy filozof, twierdził, iż człowiek nie może w sposób bezsporny dowieść rozumnego istnienia Boga, musi jednak przyjąć jedną z dwuch możliwości: • założyć, że Bóg istnieje (po śmierci osiągnie się życie wieczne, w przeciwnym razie, gdy okaże się, że Boga nie ma, człowiek nie traci niczego); • przyjąć, że Boga nie ma (jeśli go rzeczywiście nie ma, nic się nie stanie, lecz w przeciwnym razie można utracić życie wieczne); - Pascal doskonale zdawał sobie sprawę, że człowiek w swoim poznaniu jest ograniczony z tej racji, iż stanowi tylko znikomy punkt w ogromie wszechświata i niepojętej wieczności, jednak podkreślał godność człowieka i jego zdolność myślenia, określając go mianem „myślącej trzciny”, dla której wygodniej i bezpiecznie jest wierzyć w istnienie i moc Boga;  S t y l b a r o k o w y w l i t e r a t u r z e: - Konceptyzm (tzw. Marnizm) – styl nazwany tak ze względu na częste stosowanie nieprawdopodobnych pomysłów literackich (konceptów). Marnizm zapoczątkował włoski poeta Giambattista Marini, tworząc tzw. poezję „pięciu zmysłów”, starając się ukazać rzeczywistość w formie wrażeń wzrokowych, słuchowych, węchowych, smakowych, dotykowych; - Marnizm kładł szczególny nacisk na formę dzieła; • lubował się w wymyślonych, nowatorskich metaforach, zaskakujących konceptach; • nie przestrzegał klasycznych przepisów poetyckich, odwoływał się przede wszystkim do fantazji i natchnienia poety; • wprowadzał obfitość środków artystycznych mających na celu przede wszystkim wzbogacanie artystycznej formy utworu; • swobodnie podchodził do reguł gramatycznych, lubował się w skomplikowanej składni, przestawnym szyku; • wykorzystywał makaronizowanie (wplatanie obcych zwrotów i wyrazów do wypowiedzi w języku ojczystym); • swobodnie używał wyrazów przestarzałych, wulgaryzmów, dialektyzmów przy jednoczesnym dbaniu o piękno języka; - Barokowe środki stylistyczne: • Anafora: powtórzenie tych samych słów na początku kolejnych wersów; • Antyteza: (przeciwstawienie) zestawienie pojęć i sądów sprzecznych, kontrastów w celu wywołania silnego wrażenia; • Epifora: kończenie zdań, wersów za pomocą tych samych słów; • Gradacja: polega na nagromadzeniu określeń i uszeregowaniu ich według stopnia nasilenia;

Literackie i ideowe wyznaczniki epok

Materiały

Bohater "Przedwiośnia" wobec swoich czasów Bohater wybranej powieści Stefana Żeromskiego wobec swoich czasów. Żeromski przez całę życie twórcze wierzył w niepodległość Polski. Kiedy w końcu nadeszła, powitał ją z wiarą, że oto spełniły się nadzieje wielu pokoleń i jego własne o potędze i szczęściu tragicznie doświadczonego narodu. Dlatego po roku 1918, już od początków kształtowania s...

Motyw zdrady w literaturze Zdrada Zdrada - Pojęcie zdrady rozumiane jest w literaturze wielorako. Najpopularniej¬szy jest motyw zdrady małżeńskiej lub zdrady kochanki (kochanka). Często je¬dnak pojawiają się bohaterowie, którzy zdradzili ojczyznę, władzę czy ideę albo przechodząc na stronę wroga, albo dia¬metralnie zmieniając swe poglądy. W takim kontekści...

Krótka interpretacja "Z lasu" Baczyńskiego Wiersz ten jest wyrazem rozterek poety związanych z decyzją włączenia się do walki zbrojnej, do której przygotowywał się w Szkole Podchorążych Rezerwy i którą potem prowadził jako uczestnik powstania warszawskiego. Baczyński był rozdarty wewnętrznie: subtelny poeta musiał godzić się z koniecznością zabijania. Swoje wahania przedstawił między inn...

Romantyczne i współczesne myślenie o wolności 97. „ROMANTYCZNE I WSPÓŁCZESNE MYŚLENIE O WOLNOŚCI. ROZWAŻ PROBLEM NA WYBRANYCH UTWORACH LITERACKICH” I. W czasach zagrożenia lub utraty suwerenności państwa poeci podejmują walkę o uzyskanie wolności i ocalenie wartości narodowych. Literatura wówczas nacechowana jest patriotyzmem, walką o wolność za wszelką cenę - nawet za ...

Narodziny świata w "Mitologii" Narodziny świata Kosmogoniczny mit stara się wyjaśnić pochodzenie świata i pierwszych bogów. Według przekazu wyłonił się on z Chaosu, dziwnej bezkształtnej mieszaniny substancji i żywiołów lub też z wielkiej otchłani wypełnionej istotą boską. Właśnie z niej powstała para pierwszych bogów: Uranos – Niebo i Gaja – Ziemia, którzy ...

"Potop" - powieść ku pokrzepieniu serc Okres wydania książki jest związany z okresem niewoli narodu, ale tematyka nawiązuje do najchlubniejszych jego dziejów. Wielka spełniona miłość, wielkie zwycięstwa polskiego oręża, przyjaźń, odwaga, męstwo. Autor utrafił z tematem w gusta czytelników. Zrealizował ich marzenia o zwycięstwach na polu walki. Pokazał, że można podźwignąć się z niewo...

Teoria 'trzech soczewek' Teoria „trzech soczewek” – jako ster działalności przedsiębiorstwa: I. Gestia ekonomiczna – związana z takimi kategoriami: zysk, strata, przychód, koszt, stopa zwrotu kapitału; Ze względu na memoriałowy zapis wielkości po części mają charakter teoretyczny. Potwierdza to – wynikający z zasady memoriałowej –...

Dzieło literackie Dzieło literackie Dzieło literackie, jak wszelka wypowiedź, jest tworem językowym, który wyróżnia funkcja estetyczna. Zazwyczaj dostarcza wiedzy o świecie (funkcja poznawcza) i kształtuje postawy odbiorców (funkcja wychowawcza), jednak zobowiązania te każdorazowo regulowane są przez estetyczne nastawienie dzieła. W każdej wypowiedzi d...