Krzysztof Kamil Baczyński jako legenda poetycka

Legenda poetycka Baczyński był „cudownym dzieckiem”, którego talent objawił się wcześnie i od razu w formie niezwykle błyskotliwej. Już w wieku kilkunastu lat uprawiał wszystkie właściwie formy literackie, a dzię¬ki wrażliwości i zrozumieniu rodziców, dzisiaj mamy możliwość prześledzenia wszystkich niemal etapów rozwoju twórczego poety; zwłaszcza matka nie tylko pieczołowicie przechowała wszystkie, nawet nieukończone próby literackie syna, ale ponadto opatrywała je datami, które pozwalają precyzyjnie odtworzyć na przykład kolejne stadia rodzącego się utworu. Wiele z juwenilnych tekstów Baczyń¬skiego, nawet tych niedokończonych, może zainteresować nie tylko badaczy literatury – młodzi czytelnicy ze szczególnym upodobaniem sięgają na przykład po szkic powieściowy Gimnazjum imienia Boobalka I, w którym zbuntowany uczeń Liceum Batorego złośliwie, ale inteligentnie sportretował swoją szkołę. W opowiadaniu tym można zauważyć wpływy lektur, zwłaszcza Gombrowicza.4 Drugim składnikiem poetyckiej legendy jest choroba, kładąca się cieniem na szczęśliwe dzieciństwo i młodość poety. Wątły i słaby, Baczyński bagatelizował swoją astmę, wstydził się jej i za wszelką cenę dbał, by nie przeszkodziła mu ona w normalnym życiu, jakie prowadzili jego koledzy. Jednak w okresach, gdy dolegliwości się pogłębiały, odczuwał depresję, którą odczytać można również i w jego wierszach – ciemnych, chmurnych, naznaczonych przeczuciem wczesnej śmierci, nastrojami katastroficznymi, poczuciem bezsilnoś¬ci i klęski. Będąc „poetą-dzieckiem” oraz „wybrańcem bogów” (który, jak wiadomo, musi umrzeć młodo), był zarazem Baczyński autentycznie wrażliwym, inteligentnym i utalentowanym twórcą, dzięki temu jego legenda, układająca się w zgodzie z kanonem romantycznego poety, zyskała rzeczywiste potwierdzenie. Ale to nie wszystko: ten „brylant” był jeszcze do tego – prawdziwym bohaterem! Decyzja o wstąpieniu do konspiracyjnego wojska w przypadku Baczyńskiego oznaczała nie tylko przełamanie lęku przed śmiercią, ale – konieczność podjęcia trudu nierzadko przekraczającego fizyczną wytrzymałość chorego chłopca. Jego odwaga i poświęcenie dla Ojczyzny zyskują dodatkowy wymiar w kontekście wydarzeń zamykających tę tragicznie krótką biografię – niedługo przed śmiercią Baczyński ożenił się, a wiele spośród tekstów napisanych w ostatnich miesiącach życia to znakomite wiersze miłosne i erotyczne. Młody poeta wkrótce miał zostać ojcem, ale żona podzieliła jego los, ginąc na barykadzie pow¬stańczej w kilka dni po śmierci męża... Mit romantycznej miłości ¬spełnionej i szczęśliwej, lecz mimo to tragicznej – stanowi istotne dopełnienie legendy Baczyńskiego. Jakby tego wszystkiego było mało – mit zostaje wzmocniony poprzez powojenne losy spuścizny literackiej Krzysztofa Kamila. Po¬ezja objęta zakazem cenzury jest tym skwapliwiej czytana i – pa¬radoksalnie – jej popularność rośnie. Nie bez wpływu były tu zapew¬ne utwory literackie, które tę legendę współtworzyły (począwszy od wspomnianej już wcześniej „powieści z kluczem” Kolumbowie, której bohaterami byli m.in. Baczyński i Gajcy, poprzez opowiadania i wiersze Borowskiego, Różewicza, Herberta, Grochowiaka i wielu innych).