Krótka interpretacja "List do ludożerców" i "Dytyramb na cześć teściowej"

TEMAT: T. Różewicz - poeta moralista. Okupacja wymagała od człowieka, by nieustannie się sprawdzał, była próbą charakteru. Wojna się skończyła, co nie oznacza, że można sobie pozwolić na otępienie i obojętność. Wyzwaniem staje się dla człowieka szara codzienność. Trzeba sprawdzać się każdego dnia. Wielkość człowieka widoczna jest w małych drobnych sprawach. „List do ludożerców”. Tytuł i forma wiersza wyraźnie wskazują na stylizację biblijną. Autor występuje w roli apostoła, który szerzy Chrystusową naukę miłości bliźniego. Tekst przypomina listy apostolskie. Rozpoczyna się od apostrofy w formie oksymoronu „kochani ludożercy”. Ludożercy w tradycyjnym pojęciu to prymitywne plemiona. Okazuje się jednak, że współczesny człowiek też żyje w dżungli i zachowuje się gorzej jak ludożerca, bo jak wilk. Powszechnie patrzymy na siebie wilkiem, zgrzytamy zębami, zżeramy się z zadowoleniem. Poeta obserwując taki świat niczym kaznodzieja apeluje: „Nie depczcie słabszych, zrozumcie drugich, przestańcie być egoistami, którzy powtarzają odwróceni tyłem: ja, mnie, mój, moje”. Przejawy egoizmu oddaje poeta poprzez kolage, czyli pozornie przypadkowe zestawienie słów. Daje w ten sposób portret współczesności. Zewsząd słychać: mój żołądek, mój włos, moje dzieci, moje zdanie. W podtekście kryją się potoczne zwroty ilustrujące stosunki między ludźmi, np. nie ustąpić ani o włos, dzielić włos na czworo, żeby włos z głowy nie spadł, nadepnąć na odcisk. Poeta celowo wprowadza potoczne słownictwo, by trafić do najszerszego grona odbiorców, a także szokować, prowokować. Stąd zwrot, że inni ludzie też mają dwie nogi i siedzenie. Puenta wiersza brzmi: „nie zjadajmy się Dobrze bo nie zmartwychwstaniemy Naprawdę”. Różewicz programowo nie stosuje znaków interpunkcyjnych. Interpunkcja i ortografia (duże litery) służą mu do tworzenia zwielokrotnionego sensu poetyckiego (jedno z założeń awangardy krakowskiej). Wers „nie zjadajmy się Dobrze” bez znaków interpunkcji mówi o wzajemnym wyniszczaniu się do reszty z satysfakcją. Jeśli postawimy kropki zastosujemy wartościowanie, jeśli pytajnik będzie to prośba, zachęta. Końcowy zwrot zawiera przestrogę. Jeśli nadal będziemy lekceważyć naczelne przykazanie, nie możemy liczyć na zbawienie. Zmartwychwstanie może też oznaczać odrodzenie się moralne, czyli trzeba przestać być wilkiem i ludożercą, a stać się człowiekiem. „Dytyramb na cześć teściowej”. Dytyramb jest to hymn pochwalny, uroczysty. Zderzenie tego wzniosłego słowa ze zwrotem „na cześć teściowej” wprowadza element groteski. Utrzymany jest w tekście poprzez zwroty, rymopis, głupie rżące konie. Daje to satyryczny stosunek poety nie do adresatki, ale jej otoczenia. Ona sama sportretowana została przez rozliczne i nieskończone małe prace. To ona pilnuje ładu, porządku, stoi na straży szlachetnych praw, czuwa, by nie zgasł płomień domowego ogniska. Okazuje się zatem, że wiersz jest dytyrambem na cześć wartości moralnych i mądrości życiowej ludzi prostych. Stanowi też pochwałę kultury uczuć, uznania dla pracy i trwałości rodziny. Temat jest mało poetycki, więc i taki jest język, poeta niczego nie upiększa, życie to niekończący się trud. W imię miłości, rodziny wzywa poeta w zakończeniu niczym moralizujący kapłan: „przeproście teściową, starą kobietę, która wyciąga ręce, aby ogrzać się przy ognisku domowym”, powiedzcie ludzkim głosem „Choć matko do nas”. Tonacja nagle zmieniła się z satyrycznej na liryczną.