Kontrast i paradoks jako światopogląd epoki baroku

Związek kontrastu i paradoksu ze światopoglądem epoki. Człowiek istnieje w świecie podległym ruchowi czasu, a zarazem ma poczucie nieskończonej wieczności. Konieczność samookreślenia się wobec obu opozycji ukształtowała niespokojny rytm ówczesnej literatury i sztuki, ujawniła wewnętrzne rozdarcie jednostki. Człowiek musi przyjąć konkretną postawę : wybierał więc albo zgodę na świat, nietrwały, lecz piękny, a ciesząc się jego urokami wyrażał wdzięczność Stwórcy, albo też, odrzucając łudzące pokusy świata, poszukiwał wartości trwałych, zbawienia. Religia utraciła wartość autorytetu, pogłębiający się jej rozłam, upadek autorytetu władzy króla, liczne wojny z Turcją, Rosją, Szwecją, stąd wzmożone poczucia zagrożenia i wewnętrzna rozterka, co odbiło się na literaturze.