Kochanowski - tłumasz psalmów

J. Kochanowski jako tłumacz psalmów… 150 psalmów w parafrazie Kochanowskiego nie mogło być niespodzianką twórczĄ W sensie podjęcia tego typu pracy przekładowo - artystycznej. Ta najbardziej literacka część Starego Testamentu, “wynaleziona przez Hebrajczyków poezja" - jak mówili humaniści - ich właśnie prowokowała do sprawdzenia zarówno swej sprawności filologicznej, jak rzemiosła i sztuki poetyckiej. Oczywiście przed Kochanowskim dokonywano tłumaczeń pojedynczych psalmów i całej ich księgi. Były to jednak wersje bardzo wierne biblijnemu wzorowi, unikające pokus parafrazy, która naruszałaby przestrzeganą przez Kościół dosłowność oryginału, pierwotekstu. Ale w tej właśnie kwestii pierwotekstu humanistyczni filolodzy dostrzegli słaby punkt: chodziło mianowicie o to, że i większość tłumaczy (nie tylko polskich, także innojęzycznych) przekładała dotąd nie wprost z hebrajskiego pratekstu psalmów, lecz z ich wersji greckich lub łacińskich (z Vulgaty). Stąd powstające W językach narodowych tłumaczenia były raczej tłumaczeniami tłumaczeń. Jeżeli dodamy do tego zazwyczaj sporne interpretacje znaczeń nawet pojedynczych słów i możliwość synonimicznych wyborów, uzyskamy prawie pełen wykaz trudów przekładowych. W “Psałterzu Dawidów" nie spotyka się żadnych bezpośrednich uzależnień poety od znanych mu prac poprzedników. nie można też dostrzec wyraźnych związków z którymś z wyznań. Widoczne w “Psałterzu…" stanowisko wyznaniowe można by - powiada Jerzy Ziomek - określić jako humanizm chrześcijański (...) Poeta szuka na styku religijności starotestamentowej, antyczno - pogańskiej i chrześcijańskiej zbieżności i podobieństw, tuszuje natomiast , wszelkie różnice". Dlatego też unika np. określania Boga mianem Jowisza, Zeusa, choć nie zawsze rezygnuje Z pięknych, antycznego pochodzenia epitetów (“różanoręka zorza", Bóg władogromy"); zbliżając z kolei wizerunek i starotestamentowego Boga psalmów do nowotestamentowego Chrystusa łagodzi różnice między groźnym, karzącym Jahwe a miłosiernym i wybaczającym jego synem, etc. Z tej to ugodowej (względem różnych wyznań) postawy , wynikła m.in. ogromna popularność przekadu Kochanowskiego zwiększona jeszcze o równą nieomal popularność napisanej W 1580 r. do tekstów poety muzyki Mikołaja Gomółki. Główny jednak powód sławy to niezwykła uroda, parafraz, które nie oddalając się od pierwotnego układu psalmów (tłumaczonych przez Kochanowskiego werset po wersecie i na ogół nie poszerzanych o jakieś dodatki) - zadziwiały wynalazczością językową i pomysłowością stylistyczną; zauważyć to można m.in. w doborze i liczbie synonimów (np. “piekło" zastępowane przez “wieczną noc", upad nieuchroniony", “upadek", "grób"), a także w różnorodności epitetów (dodawanych często ponad właściwą zawartość oryginału, skądinąd ubogiego w ten typ figur stylistycznych).W pracy przekładowej Kochanowskiego widać zmagania poety i uczonego filologa, o czym sam wprost pisał w liście do przyjaciela (Stanisława Fogelwedera), wyznając własne rozdarcie między pokusą twórczej swobody – “poezją jak gdyby tchnącą czarem" i między “koniecznością, w ręce spiżowej niosącą haki i kliny".