Katastrofizm w "Szewcach" Witkacego

Krótko mówiąc akcja dramatu wiąże się z szeregiem przewrotów społeczno - politycznych. Pierwszego przewrotu dokonuje prokurator Scurvy przy pomocy faszystowskiej bojówki Dzielnych Chłopców Gnębona Puczymordy. Po faszystowskiej rebelii zaczynają się kolejne bunty i przewroty. Zaczyna się od komunistycznej rewolty samych Szewców, którym udaje się wyrwać z więzienia pod przywództwem Sajetana. Sajetan wkrótce zostaje pozbawiony władzy i zamordowany (wyrraźna analogia do sytuacji w ZSRR). Następnie po władzę usiłuje sięgnąć anarchistyczny Hiper - Robociarz, rzucający bombę, która okazuje się być termosem do herbaty. Hi- per - Robociarz gardzi nawet czeladnikami, którzy są dla niego pseudorewolucjonistami. Jednak ostatnie zdanie będzie należało do dwóch tajemniczych Towarzyszy: X i Abramowskiego. Prezentują oni ostateczny totalitaryzm, całkowitą uniformizację i absolutną, bezwzględną władzę. Są to ludzie pozbawieni uczuć, zapowiadają sztuczny, zmechanizowany świat, w którym nie będzie miejsca dla człowieka jako autonomicznej jednostki. Dla Witkacego właśnie Towarzysze są ucieleśnieniem ostatecznej katastrofy, jaka czeka świat pozbawiony sił napędzających cywilizację: religi, sztuki, filozofii. Najsmutniejszym wnioskiem jest fakt, iż według Witkacego, dla takiego rozwoju wydarzeń nie ma alternatywy. Odpowiedzią na rewolucję może być tylko kolejna rewolucja. Świat jest zdegradowany, zdegenerowany, stojący u kresu istnienia, skazany na zagładę, wstrząsany przewrotami i rewolucjami. Rządy sprawuje motłoch, upada kultura, nie rozwija się już myśl ludzka, jednostka została zdegradowana, pozbawiona indywidualnych praw, podporządkowana totalitarnej władzy, a zagrożona jest dalszą dehumanizacją. Tak ukazana wizja świata ma wydźwięk katastroficzny, wiąże się z przekonaniem o braku możliwości rozwoju świata, o zagładzie, do jakiej on zmierza. Wszystkie przedstawione porządki społeczne i polityczne są chybione, nie służą człowiekowi, lecz go zniewalają. Żaden z nich nie daje szansy odrodzenia, uratowania świata, wręcz jest etapem pognębienia ludzkości. Witkacy nie widzi żadnej szansy, katastrofa jest nieunikniona. Świat dramatu jest światem, który zmierza do nieuchronnej katastrofy. Degradacji ulegają wszelkie uczucia, bohaterowie mają zniekształconą, okaleczoną psychikę, zachowują się jak obłąkani. Nie ma tu miejsca nawet na miłość. Uczucie prokuratora do księżnej jest jakimś perwersyjnym pożądaniem, prawdziwa miłość gdzieś znika, gubi się. Bohaterowie zaczynają mówić dziwnym językiem, miesza się w nim patos z wulgarnością, styl wysoki i potoczny. Wnioski, jakie wynikają z lektury "Szewców" są zastanawiająco trafną oceną świata XX wieku. Witkacy uważa, że z rewolucji największą korzyść odnoszą ludzie zupełnie inni niż ci, którzy ją przeprowadzili, czego najlepszym przykładem może być los Szewców. Witkacy ukazuje tu bardzo ważną prawdę historyczną: każda rewolucja pożera własne dzieci. Tutaj jako przykład mogą służyć losy Sajetana Tempe, który po obaleniu faszyzmu i zaprowadzeniu komunizmu zostaje zabity. Od tej pory jest już tylko symbolem, sztandarową legendą ustroju. Najbardziej tragiczną prawdą, jaką możemy wysnuć z "Szewców" jest przeświadczenie, że ludzie, którzy zdobyli władzę, niezależnie od głoszonych programów i deklaracji, staną się wkrótce tacy sami, jak ci, którym tę władzę wcześniej odebrali. Każdy władca musi się więc stać ciemiężycielem i tyranem narodu, nad którym sprawuje władzę.