Katastrofalna wizja przyszłości w "Szewcach"

5. Katastrofalna wizja przyszłości w „Szewcach” Sztuka powstała w lalach 1931-1934 jako zwieńczenie dorobku dramatycznego Witkacego. Jest również najdojrzalszą próbą przeniesienia teorii Czystej Formy na scenę. Akcji utworu nie daje się jednoznacznie umiejscowić, ani czasowo, ani prze¬strzennie. Wynika to z uniwersalizmu sztuki. W Szewcach akcja obraca się wokół kolejnych przewrotów politycznych, powodujących obalanie starych i powstawanie nowych formacji ustrojowych: faszy¬zmu, komunizmu, anarchii i totalitaryzmu. Każda kolejna rebelia wydaje się być jeszcze groźniejsza od poprzedniej, jeszcze bardziej przerażająca. Pierwszego przewrotu, faszystowskiego, dokonuje zdesperowany prokurator Robert Scurvy przy pomocy bojówki Dziarskich Chłopców. Teraz następują kolejne bunty i przewroty: komunistyczny samych Szewców, którzy bardzo szybko likwi¬dują własnego przywódcę, Sajetana: anarchistyczna rebelia Hiper-Robociarza. po której może nastąpić już tylko ostateczny totalitaryzm Towarzyszy X i Abramowskiego. Tym samym świat pogrąża się coraz głębiej w chaosie, ostateczna katastrofa jest nieunikniona i coraz bliższa. Witkacy wskazuje w swym dramacie na kilka prawd historycznych o wymiarze uniwersalnym. Przede wszystkim wskazuje na fakt, że z każdej rewolucji największą korzyść odnoszą nie ci, którzy dokonali przewrotu, lecz ci. którzy w odpowiednim momencie sięgnęli po władzę. W Szewcach Witkacy ilustruje powiedzenie: rewolu¬cja pożera własne dzieci: Sajetan Tempo po obaleniu faszyzmu i zaprowadzeniu komunizmu zostaje zastrzelony przez swoich współtowarzyszy. Odtąd będzie trak¬towany jako symbol komunizmu, sztandar i legenda krwawego ustroju (wyraźna analogia do czystki wśród radzieckich komunistów w latach 30.). Jednak najtragiczniejszą prawdą, jaką można wysnuć ze sztuki Witkacego jest przeświadczenie, że l ludzie, którzy obalili tyrana i tym samym zdobyli władzę, sami stają się tyranami. Rzeczywistość przedstawiona w Szewcach jest rzeczywistością zdeformowaną, zniekształconą i groteskową. Bohaterowie są niezrównoważeni psychicznie. Ich i reakcje wynikają często z. braku istnienia uczuć wyższych, takich jak miłość czy ' przyjaźń, zastąpionych przez najniższe instynkty i pragnienia. Witkacy panicznie bał się totalitaryzmu przedstawionego w Szewcach. Kiedy 17 września 1939 r. na wschodnie ziemie Rzeczypospolitej wkroczyła Armia Czerwona, dostrzegł w tym spełnienie swoich najgorszych przeczuć. Dzień później popełnił samobójstwo.