Joseph Conrad - życie i twórczość



Życie i twórczość Josepha Conrada Joseph Conrad, pisarz angielski polskiego pochodzenia, najczęściej bywa kojarzony z twórczością marynistyczną. Istotnie, lata spędzone na morzu, samotność, obserwacja ciężkiej pracy fizycznej marynarzy i ekstremalnych warunków kształtujących często nieoczekiwane reakcje – to źródła fascynacji i literackich inspiracji autora Lorda Jima i wielu innych znanych powieści o ludziach morza. Przede wszystkim jednak pisarz ukazuje bohatera w sytuacji trudnego wyboru, ostatecznej decyzji, która później zdominuje jego życie. Kim był Joseph Conrad? Jakie były koleje jego polsko-angielskich losów? Jak doszło do tego, że pewnego dnia postanowił zostać pisarzem? Jaki jest dorobek literacki tego autora? Na te pytania poszukamy odpowiedzi w niniejszym rozdziale, by potem, po przypomnieniu treści utworu, przystąpić do omówienia jego problematyki i struktury. Daleka była droga Conrada do pisarstwa. Po wczesnej młodości, obarczonej niedolą sybirskiego wygnania, śmiercią matki i smutkiem samotnych dni u boku dogorywającego ojca, a w końcu po sierocych latach w Krakowie – jako siedemnastoletni chłopiec wyrwał się z kraju spętanego tragedią niedawnego powstania, ku niezmierzonemu morzu, ku swobodzie, a w rezultacie ku twardemu życiu na okrętach. Przez lat dwadzieścia pełnił tę służbę rzetelnie, z głębokim poczuciem odpowiedzialności, przemierzając na statkach angielskich dalekie oceany – aż po wyprawie w głąb Afryki, którą przypłacił ciężką chorobą, ale okupił „skarbem przełomu duchowego”, zrozumiał, że „teraz musi mówić o tych wszystkich rzeczach albo też pozostać nieznany do końca swych dni”.1 W tej „skondensowanej” biografii Conrad jawi się jako człowiek ulegający dwu fascynacjom: morzu i literaturze. Polscy krytycy i biografowie zwracali także uwagę na jego związki z pierwszą ojczyzną, Polską, której pisarz nigdy się nie wyrzekł, a nawet – w miarę swoich możliwości – starał się odmienić jej trudny los. Człowiek morza i twórca literatury oraz Polak piszący po angielsku – to dwa główne elementy biografii autora Lorda Jima. Joseph Conrad (właściwe nazwisko: Teodor Józef Konrad Korzeniowski) urodził się 3 grudnia 1857 roku w Berdczowie na Ukrainie w rodzinie szlacheckiej. Jego ojciec, Apollo Korzeniowski herbu Nałęcz, radykał, działacz niepodległościowy i pisarz, został aresztowany w 1861 r. Wraz z żoną i pięcioletnim synem podzielił los zesłańców. W głębi Rosji, w 1865 r., umarła chora na gruźlicę matka Józefa, zaś ojciec coraz bardziej zapadał na zdrowiu. Zwolniony z zesłania dzięki amnestii carskiej w 1868 r., z zaawansowaną chorobą płuc i słabym sercem, wyjechał z synem do Lwowa, a potem do Krakowa, gdzie zmarł w 1869 r. Opiekę nad osieroconym Józefem przejął jego wuj, Tadeusz Bobrowski. Jako czternastolatek Józef zaczął marzyć o wielkich podróżach morskich, chciał zostać marynarzem. Długo prosił wuja o pozwolenie na wyjazd, ale spotykał się z odmową i narzekaniem na upodobanie rodu Korzeniowskich do ryzyka. Ostatecznie Józef uzyskał zgodę i wyjechał do Francji, by tam rozpocząć życie marynarza. Pływał po Morzu Śródziemnym i uczestniczył w rejsie do Indii. Wprawiał się w morskim rzemiośle, poznawał nowe porty przemycał broń do Hiszpanii. Ważną datą w morskiej i literackiej biografii młodego marynarza jest rok 1878. Wtedy rozpoczyna rac pod angielską banderą, odwiedza Anglię i szybko uczy się (od podstaw) języka. Następne lata wypełnia intensywna praca i zdobywanie kolejnych szczebli kariery (drugi i pierwszy oficer, kapitan). W 1886 r. przyjmuje obywatelstwo angielskie i uzyskuje dyplom kapitana. Już wtedy doskonale włada językiem nowej ojczyzny. Wyprawy morskie pogłębiają jego wiedzę o morzu i zachowaniu człowieka wobec żywiołu. Samodzielnie dowodzi statkiem tylko raz, ale odwiedza wiele nowych miejsc pływając pod komendą innych dowódców (Australia, Indie, Syjam, Kongo). Ważnym dla późniejszych losów Jima doświadczeniem jest poznanie wysp Archipelagu Malajskiego. Morski etap biografii Conrada zamyka data 1894. Po otrzymaniu spadku zapisanego przez Tadeusza Bobrowskiego Conrad nie musi już tak intensywnie zabiegać o środki na utrzymanie. Osiada na stałe na południu Anglii i postanawia kontynuować pisarskie pasje ojca. Wtedy też przyjmuje pseudonim, w którym daje wyraz przywiązania do obu ojczyzn: angielski zapis dwu imion funkcjonuje odtąd jako nowe imię i nazwisko pisarza. Po dwu latach angielskiej stabilizacji Conrad żeni się z Angielką Jessie George. Obu synów z tego związku stara się uczyć języka polskiego, zapoznaje z tradycjami rodzinnymi i kulturą kraju przodków. Po wyczerpaniu środków z otrzymanego spadku Joseph Conrad, boryka się często z kłopotami finansowymi. Pisarstwo staje się jego stałym zawodem zapewniającym utrzymanie rodzinie. Pierwsza powieść – Szaleństwo Almayera – ukazała się w 1895 r., nie odniosła jednak większego sukcesu. Nie od razu też dostrzeżono wartość ideową i literacką Lorda Jima. Utwór powstał w ciągu kilku miesięcy – od września 1899 do lipca 1900 r. Ukazywał się w odcinkach w „Blackwood’s Magazine”. Pisanie na zamówienie sprawiało autorom wiele kłopotów, ponieważ akurat w tym okresie nasiliły się jego problemy zdrowotne (depresja, podagra, malaria). Potem – ścigany terminem – Conrad zmobilizował siły i sprawnie dokończył tekst zaplanowany wcześniej jako znacznie krótszy (nowela). Pierwsze głosy krytyki nie były przychylne utworowi zarzucano niespójność, zbyt długie partie narracyjne i słabości kompozycyjne. Trzeba było czasu, by w pełni ocenić znaczenie Lorda Jima. Z czasem doceniono również kolejne dzieła: Jądro ciemności (1902), Nostromo (1904), wspomnienia Zwierciadło morza (1906), nowele U kresu sił, Tajfun. Momentem zwrotnym w karierze literackiej Conrada stała się publikacja powieści Los w 1914 r. Część krytyków przyjęła ją nieprzychylnie, zaś niektórzy z nich, a także czytelnicy, zauważyli i komentowali literackie walory dzieła, które przyniosło autorowi również duże dochody. W tym też roku pisarz odwiedził Polskę, zwłaszcza Zakopane, modny wówczas wśród ludzi sztuki ośrodek turystyczny, gdzie wypoczywał wraz z żoną i synami. Właśnie tam poznał bliżej Stefana Żeromskiego, z którym odbył wiele rozmów o literaturze i sprawach polskich. Żeromski, który cenił dorobek Conrada, zwłaszcza powieści Lord Jim oraz Nostromo) i był pod wrażeniem jego sprawności językowej po 40 latach nieobecności w kraju, w 1918 r. upomniał się o polską edycję jego dzieł.2 Kolejne powieści przyjmowane są już jako utwory uznanego pisarza. Wśród nich do najbardziej interesujących i ważnych zalicza się Zwycięstwo (1925), Smugę cienia (1917), Ocalenie (1920), Korsarza (1925). W prozie Conrad dał upust swoim morskim pasjom. Doświadczenia z okresu spędzonego na żaglowcach pozwoliły mu stworzyć wiele obrazów i sytuacji, które w pogłębionej interpretacji etycznej ukazują warunki życia na morzu i reakcji człowieka w sytuacji osamotnienia (oddalenia od lądu i bliskich) oraz zagrożenia życia (sztorm, uszkodzenie statku). Problematyka moralna tych dzieł stawia je w szeregu najważniejszych wypowiedzi literackich o kondycji i psychice ludzkiej, o konsekwencjach wyboru i wierności zasadom, a także w grupie najznakomitszych utworów marynistycznych. Zaskakujące są osiągnięcia Conrada w zakresie odkrycia melodii i nowych wyrazowych połączeń w języku angielskim – pisał po angielsku na sposób polski. Może właśnie świeżości spojrzenia na nowy system językowy pisarz zawdzięcza swoją rangę wśród twórców wychowanych w tamtej kulturze. Bardziej krytycznie oceniali Conrada krytycy i literaci polscy. Pomawiali go o odejście od polskości, a nawet o zdradę ojczyzny i sprzedawanie talentu obcym. Taka postawa – zdrady i interesowności – była jednak pisarzowi obca. Wiele myślał o kraju dzieciństwa, starał się zachwycić nim urodzonych w Anglii synów. Nie tylko umieszczał „polskie akcenty” w swojej prozie, (np. Janko Góral, Korsarz, esej Zbrodnia rozbiorów), ale podejmował starania o wyrwanie Polski z niewoli (memoriał Uwagi o sprawie polskiej). Nie był w stanie podjąć obrony swojego stanowiska i nie odpowiadał na zarzuty. Niejednokrotnie też próbowano interpretować jego utwory według klucza biograficznego. W tym aspekcie Lord Jim miałby być wyznaniem poczucia winy, świadomości zdrady, kompleksu oderwania od ojczyzny i ideałów wpajanych mu przez ojca – działacza niepodległościowego. W pewnym sensie te interpretacyjne sugestie również miały charakter oskarżenia. Joseph Conrad zmarł 3 sierpnia 1924 r. na atak serca w Bishopsbourne, w Anglii. Został pochowany w Canterbury, zaś na grobie wyryto jego polskie nazwisko. Wierność polskiemu pochodzeniu potwierdza fakt, że nie przyjął angielskiego tytułu szlacheckiego.3

Joseph Conrad - życie i twórczość

Materiały

Los zdeklasowanego szlachcica w "Doktor Piotr" Los zdeklasowanego szlachcica Dominika Cedzyny Dominik Cedzyną jako „wysadzony z siodła” źle się czuje w nowej roli: Co z tego, że wyłamałem ze stawów moje harde myślenie z takim trudem, jakbym wyłamywał kości, że nauczyłem się zginać kark i pracować jak ostatni z moich niegdyś parobków? Co z tego, że zdławi¬wszy w sobie o...

Wizerunek kobiety w okresie baroku Temat: Wizerunek kobiety w malarstwie i poezji barokowej. Wizerunek kobiety w okresie baroku jest jednolity, chociaż czasem można zauważyć w nim odchylenia od reguły. Zarówno malarze jak i poeci przedstawiają kobietę jako postać , która dostarcza rozrywki mężczyznom jest pozbawiona cnót duchowych, które dominowały w okresie renesansu. ...

Zaintersowania człowieka średniowiecznego Krzyż i miecz - to znaczące symbole ideałów średniowiecznego człowieka; dwa ośrodki kształtujące kulturę duchową epoki - kościół i dwór - eksponowały różne wizje wartości życia ludzkiego. Pierwszy, poprzez nadanie egzystencji człowieka charakteru w pełni duchowego i religijnego, zmierzał do ascezy, drugi - akcentując pojęcie honoru jako najw...

Wartości uniwersalne w literaturze XX-lecia Temat: Jakie wartości uniwersalne dostrzegam w literaturze XX-lecia międzywojennego? Dążenie do uogólniania, podsumowywania, segregowania iuniwersalizowania własnych przemyśleń jest znane ludzkości już od zarania dziejów. Nie ważne którą z epok będziemy analizować, nie można nie dostrzec prób człowieka, by znany sobie świat, wsz...

Kryteria wyboru źródeł kapitału KRYTERIA WYBORU ŹRÓDEŁ KAPITAŁU 1. Mechanizm dźwigni finans • dźwignia finans – kształtowanie struktury kapitału • dźwignia operacyjna – struktura majątku firmy wpływa na to jakie koszty stałe ponosi firma. Bazuje na udziale kosztów stałych w kosztach całkowitych zwiększa poziom generowanych zysków operacyjnych prze...

"Tyle o sobie wiemy ile nas sprawdzono" Szymborska W latach II wojny światowej rozwijała się literatura w kraju i na emigracji. Różne były losy pisarzy na okupowanych terenach: ginęli w walce, w czasie bombardowań, przeszli piekło obozów niemieckich i sowieckich łagrów. Literatura odwoływała się do klęski wrześniowej, wyrażając nastroje rozpaczy i beznadziejności, ale głosiła także optymizm, chę...

Teoria roli społecznej - psychologia Teoria roli społecznej to teoria mówiąca, że różnice płciowe pojawiające się w zachowaniu społecznym wynikają ze społecznego podziału pracy pomiędzy płciami; podział ten prowadzi do różnic w oczekiwaniach wobec ról płciowych i umiejętności związanych z płcią, które określają różnice w społecznych zachowaniach kobiet i mężczyzn.

Bruno Schulz - życie i twórczość Prowincjonalne życie Brunona Schulza Bruno Schulz nie ma szczęścia do biografów. Wciąż pozostaje na uboczu ich zainteresowań. Jedynie Jerzy Ficowski w Regionach wielkiej herezji poświęcił mu nieco więcej uwagi. Nic więc dziwnego, jak w sumie mało się wie o tym wybitnym przedstawicielu literatury międzywojennej. Nawet co do daty urodzin był...