Jezuici i ich rola w okresie baroku



Rola jezuitów w rozwoju kultury polskiej (szkolnictwo, cenzura, indeks ksiąg zakazanych). Jezuici - Towarzystwo Jezusowe - istniało od 1539 r. Do Polski sprowadzeni w 1564 przez kardynała S. Hozjusza (Braniewo) - uzyskali pozycję najsilniejszego zakonu. Wykazywało się niezwykłą prężnością organizacyjną. Jego służba wobec Kościoła potrydenckiego była skuteczna lecz oprócz pozytywnych miała także strony negatywne. Utrwalali oni wiarę katolicką wśród różnych narodów, adoptując elastycznie swój program do lokalnych upodobań, tradycji i warunków. Procesowi temu sprzyjała podjęta z czasem praca edukacyjna, szkolna. Do kolegiów jezuickich uczęszczali również innowiercy, traktowani tolerancyjnie. Metody nauczania stosowane przez jezuitów w szkołach średnich (kolegiach) i wyższych (akademiach) czerpały z doświadczeń znanych gimnazjów renesansowych, opierających program na humanistycznym modelu wykształcenia; przepajając go duchem religijnym i preferując naukę filozofii oraz teologii. Jezuici kształcili przy tym gruntownie w zakresie języka i literatury łacińskiej, a także greckiej. Kult słowa (wzmocniony solidnie nauczaną retoryką) oraz wiedzy doprowadziły do ostatecznej dewizy edukacyjnej, której celem miała być "pobożność wymowna i uczona". Ważną rolę kształcącą i wychowawczą odegrał teatr. Wzorem dla szkół jezuickich stało się powołane w 1550 Collegium Romanum. W Rzeczpospolitej w XVI - XVIII w. jezuici prowadzili większość szkół średnich. Pierwsze kolegia powstały w Braniewie (1565) i w Wilnie (1569). W 1772 roku na terenie Korony i Litwy jezuici prowadzili 56 kolegiów i 2 akademie - w Wilnie i Lwowie. Poziom nauczania był zróżnicowany, a w XVII i na początku XVIII w. znacznie się obniżył. Szkoły te cieszyły się wielką popularnością wśród szlachty, której ambicjom stanowym bezkrytycznie schlebiały. W XVIII w. pod wpływem prądów oświecenia, a także w rywalizacji z reformującym się szkolnictwem następowały istotne zmiany w programach nauczania szkół jezuickich. Niektóre kolegia (m.in. we Lwowie, Warszawie, Poznaniu) osiągnęły wysoki poziom. Rozwijały się w nich: matematyka, fizyka eksperymentalna, astronomia, uczono historii i języków nowożytnych. Wzrosła rola języka ojczystego. Do wybitnych pedagogów szkół jezuickich należeli m.in. J. Bielski, F. Bohomolec, A. Naruszewicz. Po 1773 szkoły jezuickie przejęła Komisja Edukacji Narodowej. Działalność jezuitów, jakkolwiek elastyczna i tolerancyjna w pewnych zakresach, była jednak generalnie podporządkowana nadrzędnym interesom kontrreformacji. Np. w dziedzinie prawno- ustrojowej Towarzystwo Jezusowe dalekie było od zgody na przywileje dla wyznań innowierczych. Kultywowało również politykę kulturalną instytucji kościelnej, popierającej m.in. program walki ze szkodliwymi dla wiary katolickiej dziełami. Cenzurowanie ksiąg, umieszczanie tzw. nieprawomyślnych na indeksie, czyli w spisach ksiąg zakazanych do lektury (w Polsce zasadniczo od 1603 r.), było potężną bronią. Na indeksie szybko znalazły się różne dzieła, w tym wiekopomne Kopernika, a także tzw. literatura sowizdrzalska. Czujność Kościoła wyrażała się również w rewidowaniu księgarń i drukarń, w niszczeniu zakazanych pism, zwłaszcza heretyckich i antykościelnych. Obawą przed represjami można częściowo wytłumaczyć nie drukowanie ówcześnie wielu wartościowych utworów, ich pozostawienie w rękopisach. Następowało natomiast rozprzestrzenianie tekstów "prawomyślnych", szczególnie dewocyjnych. Powodowało to z jednej strony obniżanie ogólnego poziomu literatury, a z drugiej utwierdzało płytką, powierzchowną pobożność rozmiłowaną w demonstracyjnej, wystawnej liturgii. Późna faza baroku, zwłaszcza tzw. czasy saskie, objawiła niemal katastrofalny upadek piśmiennictwa. Główni filozofowie epoki m.in. Diderot uważali jezuitów za ostoję wstecznictwa i podporę zwalczanego kościoła. Architektura jezuicka wywarła wielki wpływ na architekturę baroku. Zachowane zabytki architektury sakralnej znajdują się m.in. w Krakowie (kościół Św. Piotra i Pawła), w Poznaniu, Wilnie i Wrocławiu.

Jezuici i ich rola w okresie baroku

Materiały

Rozumienie siebie - wyjaśnienie W tym rozdziale rozważaliśmy, w jaki sposób ludzie poznają samych siebie. Na ]a, które poznajemy, składa się świadomość (poznający) oraz pojęcie Ja (poznawane). Świadomość własnego Ja jest wspólna dla ludzi i dla małp człekokształtnych. Dzieci nabywają poczucie Ja w wieku około dwóch lat. W miarę jak dojrzewają, ich autopercepcje stają się coraz...

Geologia Azji Budowa geologiczna Azja ma b.zróżnicowaną budowę geol.; najstarszymi częściami Azji są platformy prekambryjskie: wschodniosyberyjska ztarczą ałdańską itarczą anabarską, północnochińsko-koreań. ztarczą szantuńsko-koreań., środk. ipołudniowochiń., dekańska, ztarczą otej samej nazwie. Podłoże tych platform jest zbud. zprekambryjskich skał metamorf...

Ludowy i romantyczny charakter ballad Mickiewicza 45. Ludowy i romantyczny charakter ballad A. Mickiewicza. Ballada wniosła do literatury zupełnie nowe spojrzenie na świat i człowieka. Określeniem tym nazywamy gatunek obejmujący pieśni o charakterze epickolirycznym, nasycone elementami dramatycznymi, opowiadające o niezwykłych wydarzeniach legendarnych lub historycznych. Rozróżnia się ball...

Prawda o kobiecej duszy w poezji Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej Poszukiwanie prawdy o kobiecej duszy w poezji M. Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Dwudziestolecie stworzyło szczególnie sprzyjający klimat obyczajowy dla literatury i poezji dotyczącej psychologii kobiety, jej problemów i uczuć. W swych utworach tą tematykę poruszała M. Pawlikowska-Jasnorzewska. Zerwała ona z dotychczasowym modelem kobiety. Uczyni...

Edukacja w czasach baroku -Edukacja Program edukacji szkolnej był ograniczony. Nakazywano przedstawianie scen religijnych w malarstwie i rzeźbie, w formie sakralnej. Rzeżba i malarstwo miały kształtować prosty lud i utrzymywać go w wierze 1954 r.-sprowadzenie do polski Zakonu Jezuitów Początki baroku we wszystkich dziedzinach sztuki, wiązały się z podstawowym z...

Jacek Soplica jako przedstawiciel patriotyzmu Jacek Soplica - nowy typ bohatera Głównym przedstawicielem patriotyzmu jest w Panu Tadeuszu - Jacek Soplica. • jest to bohater jakiego nie spotykaliśmy dotychczas w poznanych utworach romantycznych • znamienną cechą tej postaci jest dynamiczność jej charakteru i osobowości • poznajemy go jako “zawadiackiego paliwodę...

Znaczenie mitów dawniej a dziś „Znaczenie mitów dawniej i dziś” Jakie znaczenie miały mity dawniej? W starożytności, mity odgrywały ogromną rolę. Stanowiły one składnik kultury oraz pełniły funkcje poznawcze i światopoglądowe. Były niezwykle ważne gdyż wyjaśniały grekom wszystkie zjawiska, których oni nie mogli pojąć. Wyjaśniały m.in. zagadnienia powstania...

Patriotyczne utwory w renesansie Dla twórców epoki renesansu ojczyzna była sprawą bardzo ważną i wszyscy światli humaniści zabierali głos w jej sprawie. To właśnie oni najlepiej i najwyraźniej dostrzegali wszelkie zagrożenia, godzące w jej przyszłe losy. Jednym z twórców, dla którego ojczyzna była sprawą bardzo istotną, był Jan Kochanowski. Swój stosunek do ojczyzny wyrażał ...