Iliada a Monachomachia - podobieństwa

PODOBIEŃSTWA „ILIADY” I „MONACHOMACHII” • temat (wojna); • przyczyna i powód (grecka bogini – Eris); • zapowiedź tematu utworu (zawarta w obu przypadkach w inwokacji, na początku utworu); • obecność scen batalistycznych. Podobieństwa świadczą o tym, że Ignacy Krasicki korzystał świadomie z pewnych ustalonych tradycji literackich. Różnice wskazują na to, że narrator pragnie ośmieszyć to, o czym pisze i tych, o których jest mowa w „Monachomachii”. Ignacy Krasicki naśladuje – ośmieszając, co można by nazwać parodią lub karykaturą. Czyni parodię, karykaturę poematu heroicznego, np. „Iliady”, czy „Transakcji wojny chocimskiej”. Ignacy Krasicki sięgnął po parodię, by ukazać pewne przywary, cechy ludzi. Nie natrząsa się z nich samych, ale z cech, którym te osoby się charakteryzują. Śmiech to nauka i narzędzie walki z wadami ludzi (tutaj ze środowiskiem mnichów). „Monachomachia” ma charakter moralny, przez ośmieszenie wad autor naucza. Ośmiesza to, co złe. „I śmiech niekiedy może być nauką, Kiedy się z przywar, nie z osób natrząsa, I żart dowcipną przyprawiony sztuką Zbawienny, kiedy szczypie, a nie kąsa; I krytyk zda się, kiedy nie z przynuką, Bez żółci łaje, przystojnie się dąsa. Szanujmy mądrych, przykładnych, chwalebnych, Śmiejmy się z głupich, choć i przewielebnych” (pieśń V) „Monachomachia, czyli Wojna mnichów” powstała prawdopodobnie w Berlinie (wg Literackiej legendy w poczdamskim apartamencie Woltera) pomiędzy końcem 1776 a wiosną 1777; 1778 ukazały się dwie bardzo niepoprawne edycje bezimienne wg Różnych rękopisów. Parodia nie jest tu jednak celem, ale narzędziem antysarmackiej, wymierzonej w niepomierne rozmnożone na ziemiach polskich klasztory, zwłaszcza zakonów żebraczych, ostoję ciemnoty, nieróbstwa, opilstwa, a poprzez „wielebne głupstwo” godzącej w gospodarkę i kulturalne zacofanie prowincji. Istotną materię stanowi więc rzeczywistość w RP. O mentalności i zachowanie się mnichów świadczy choćby fragment: „Ojciec Hilary obudzić się raczył” a w monologach mnichów doprowadzające do autokompromitacji życia klasztornego zauważamy, np. gdy brat Elizeusz radzi sięgnąć do uczonych ksiąg, aby w ten sposób ujawnić stosunek klasztoru do zasobu wiedzy: „Trzeba się uczyć. Wiem z dawnej powieści, Że tu w klasztorze jest biblijoteka (…) Był tam brat Arnolf lat temu trzydzieści.” Nadając poematowi pozorną wzniosłość Krasicki sparodiował własny hymn „Hymn do miłości ojczyzny” – przerobiony na hymn pijacki: „Wdzięczna miłości kochanej szklenice! Czuje cię każdy i słaby, i zdrowy; Dla ciebie miłe są ciemne piwnice, Dla ciebie znośna duszność i ból głowy.” Podobnie krytyka kleru widoczna jest w momencie wniesienia „dzbanu nad dzbany”, na którym namalowane są sceny oddające cztery pory roku: - wiosna – pleban dostaje dary; - lato – trwa kiermasz parafialny; - jesień – pleban kontent z dziesięciny; - zima – pleban z intratną kolędą). Nie dziwne, że poemat wywołał skandal, ale czy „Prawdziwa cnota krytyk się nie boi”?