Grupy poetyckie dwudziestolecia międzywojennego

Grupy Poetyckie Dwudziestolecia Międzywojennego Wpływ czynników politycznych. Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 r. W odrodzonym państwie zaistniały naturalne warunki do wszechstronnego rozwoju nauki i literatury. Istotna rola pokolenia pisarzy, ukształtowanych w kulturze modernizmu (prozaicy: Żeromski, Przybyszewski, Berent, Strug, Nałkowska; poeci: Kasprowicz, Leśmian, Staff) Największy wpływ na rozwój literatury w tym okresie mają jednak ludzie młodzi. Główne programy powstawały po odzyskaniu niepodległości, chodziło w nich o to, w jaki sposób literatura ma kożystać z wolności. S K A M A N D E R Pierwsze spotkania w kawiarni Pod Pikadorem - 1916-18 - ukazują się pierwsze czasopisma Pro ARTE et STUDIO, Pro Arte, potem Skamander. Nazwa stanowi aluzję literacką - do dramatu Wyspiańskiego - Akropolis - Skamander połyska, wiślaną świeci się falą; rzeka w Azji Mniejszej. Wielka Piątka: Julian Tuwim, Antoni Słonimski, Kazimierz Wierzyński, Jarosław Iwaszkiewicz Jan Lechoń + Maria Pawlikowska - Jasnorzewska program: 1. paradoksalnie programowo bezprogramowi 2. apatriotyzm - przestajemy pisać o konieczności walki dla ojczyzny, brak zainteresownia tą tematyką * A. Słonimski: Czarna Wiosna Ojczyzna moja wolna, wolna Więc zrzucam z ramion płaszcz Konrada * Jan Lechoń Herostrates (szewc z Efezu, by zdobyć sławę podpala w 356 r. przed Ch. świątynię Artemidy) - ironiczny stosunek do romantyzmu. Hasła kpiące z idei romantycznych) A wiosną niechaj wiosnę, nie Polskę zobaczę 3. witalizm (vita - żyje) dynamizm, beztroska * Jestem jak szampan Kazimierz Wierzyński * Zielono mi w głowie j.w. * Sokrates tańczący J. Tuwim - potoczne słownictwo, nawet wulgarne, brak szacunku autora do autorytetów - (rypcium, pypcium; hopsa-hopsa) 4. dionizyjskość - (bóg urodzaju, winnej latorośli, elementy zabawy przy winie) * Rany Julek J. Tuwim - przedstawiony przeciętny człowiek - "everyman", potoczny język, elementy dionizyjskości, apatriotyzm 5. Przedstawienie "everymana" Nie chcemy wielkich słów, chcemy wielkiej poezji, wówczas każde słowo stanie się wielkie. F U T UR Y Z M Pojawił się na południu Europy (tam gdzie istniał imperializm i silne tendencje rewolucyjne) świat techniki - nowy symbol maszyny. Ojczyzna - Włochy. Przedstawiciele: Marinetti, po I wojnie światowej prąd ten przekształcił się w faszyzm Polska: Kraków i jego kluby Katarynka,"Gałka muszkatołowa (Warszawa: Bruno Jasiński, Stan. Młodożeniec, St. Ignacy Witkiewicz, Anatol Stern, Aleksander Wat) 1922 Nuż w bżuchu B. Jasiński Program: 1. Totalna negacja dziedzictwa kulturalnego (tradycja to hamulec swobody) Chwytajcie za kilofy, za siekiery, za młoty i burzcie bez litości szacowne miasta 2. Aktywizm i agresywność chcemy sławić wojnę - jedyną higienę świata 3. Fascynacja nowością - ryczący samochód jest piękniejszy od Nike z Samotraki - pojęcie kinetycznej szybkości 4. Intuicjonizm - to ona wiodła prym 5. ROZMAITE EKSTRAWAGANCJE - hasło Słowa na wolność - ustawienie obok siebie rzeczowników, bez logiki i składni + może być czasownik, ale tylko w bezokoliczniku BEZ PRZYMIOTNIKÓW (wata słowna) 6. Symultaniczność - ciągły ruch koń który biegnie ma sto nóg, jednoczesność 7. Zerwanie z ortografią i interpunkcją * Poeta - wykrzyknik ulicy! J. Przyboś * Wiosenno - kontaminacja słowna - czyli połączenie wyrazów - paronomazja - podobieństwo brzmieniowe - entymologizacja (entymologia - nauka o pierwotnym pochodzeniu wyrazów) * But w Butonierce B. Jasiński II Dziesięciolecie: AWANGARDA 1. dosłownie - przednia straż 2. przen. grupa ludzi przodujących, torujących nowe drogi w jakiejś dziedzinie Awangarda Krakowska - Tadeusz Peiper (twórca hasła - Miasto, Masa, Maszyna), zakłada czasopismo Zwrotnica. Przeciwstawienie się Skamandrowi. Program: 1. szydziła z natchnienia (m. in. Skamandra), wszystko kontroluje umysł i przekłada na równoważne obrazy 2. metafora; wiersz skondensowany np. patrza na ciebie ogromne oczy powietrza J. Przyboś 3. zerwanie z wierszem sylabotonicznym, z rymami. Emocjonalna powściągliwość, brak przegadania, mało słów; konstruktywizm 4. awangardziści - racjonaliści, wielbiciele techniki i maszyny, przeciwstawiają się biologii, spontaniczności, naturze przedstawiciele: Tadeusz Peiper, Jan Brzękowski, Julian Przyboś * Lipiec (nawiązanie przez Karola Irzykowskiego Mgły na Parnasie - Utwory Przybosia to jak tabliczki bulionu, takie są zagęszczone) * Z Tatr 5. ekwiwalentyzacja uczuć, które nie mówią wprost 6. hasło podstawowe - Jalu Kurelc Poeci, kiełznajcie uczucia, zarzućcie lirykę osobistą i indywidualną. Poezja jest funkcją, rzemiosłem. II AWANGARDA (LUBELSKA) - katastroficzna, oparta bardziej na swego rodzaju klimacie intelektualnym, niż na jakiś wspólnych programach. Nieuporządkowana w poezji, złożona, chaotyczna; eksperymentowała. Nie da się jej przypisać żadnej szczególnej poetyki; poeci ci używali wielu technik, jedni np. stosowali stopę metryczną, inni - nie. Powojenna poezja tutaj ma swoje źródło. przedstawiciele: Adam Ważyk, Mieczysław Jastrun, Józef Czechowicz (jego poezja zawarta między Arkadią a katastrofą: Żal, Na wsi, Ballada z tamtej strony BRONIEWSKI Narodziny poezji rewolucyjnej (grudzień 1922r. pierwszy prezydent Polski Odrodzonej, G. Narutowicz - ginie, inflacja, zła sytuacja gospodarcza; wielonarodowościowy charakter państwa - Ukraińcy, Białorusini, Żydzi); radykalizacja młodzieży inteligenckiej Walka o nowy ład społeczny - jedno z haseł Jego wiersze, drukowane na łamach Dźwignia, Miesięcznik literacki. Wyraziciel rewolucji rosyjskiej, przeszedł ewolucję na wzór Cezarego Baryki z Przedwiośnia. (przyjaciele Stande i Wandurski zginęli w ZSRR) Jego poezja: tradycyjna, podział na rymowane zwrotki, metrum oparte na liczeniu akcentów. Łączył: polskość + wezwanie do rewolucyjnego przewrotu * Bagnet na broń - 1939 r. - hasło rewolucjonistów: Jesteśmy robotnikami słowa Niech słowa nasze padną Jak salwa w ulice śródmieścia * Poezja - poetyka klasyczna, żadnego nowatorstwa, typowy układ Ty masz werbel nam zagrać do marszu Smagać słowem Bić piersią! Wznieść hymnem. * Młodość, Soldat inconnu - ukazana groza wojny, okrucieństwo, stan duchowy poety w obliczu śmierci * Mannlicher * Do towarzyszy broni" - skonfiskowany przed wojną. Wyraża nastroje, panujące w Przedwiośniu Żeromskiego * Zagłębie Dąbrowskie" BOLESŁAW LEŚMIAN: 1. eksperymenty z językiem (liczne neologizmy) - tworzył czasowniki od rzeczowników i rzeczowniki od czasowników 2. stosował wzory metryczne, zapożyczone z ludowych pieśni i ballad 3. fantastyka, metafizyka (dziwne stworzenia) 4. wszystko umiejscowione w przyrodzie, potrzeba kontaktu z Bogiem ( nota bene jest on bardzo słaby) 5. SYMBOLISTA 6. nawiązania do Bergasova: 7. zanurzony w tradycji staropolskiej, bukolicznej, ludowej * Urszula Kochanowska * Dziewczyna - sens istnienia człowieka zawiera się w jego postawie, działaniu Ballada - gatunek z pogranicza epiki i liryki; dwa światy: realny i nadprzyrodzony ( u Leśmiana dominuje fantastyka) . Nawiązanie do ballad Mickiewiczowkich * Dusiołek - neologizmy Leśmiana - derywacja wsteczna - odrzucenie formantów Leśmian tworzy neologizmy rodzaju gramatycznego: liściato, błyszczydło, zmorowaniem * Topielec * Dwoje ludzieńków pesymistyczna historia miłości