Grupa sytuacyjna a grupa programowa. Kierunki artystyczne i grupy literackie w latach 20 i 30

Grupy literackie : Jasne dziesięciolecie 1. Skamander - Warszawa od 1919/20 -skład ("Wielka piątka" ) : Julian Tuwim, Kazimierz Wierzyński, Jarosław Iwaszkiewicz, Jan Lechoń i Antoni Słonimski - najbardziej wpływowa grupa poetycka Polski niepodległej - nazwa Skamander (rzeka opływająca starożytną Troję)- zaczerpnięta z dramatu S.Wyspiańskiego "Akropolis" - patron duchowy - Leopold Staff ( głoszący hasła horacjańskie i franciszkańskie) - formowała się wokół pism "Pro arte et studio" i "Pro arte" - występy w literackiej kawiarni-kabarecie "Pod Picadorem" - grupa programowo bezprogramowa * poeci nie stworzyli własnego manifestu artystycznego * nie mieli teorii ojaśniającej istotę twórczości poetyckiej * "programofobia" - wydają antymanifest, w którym uzasadniają bezcelowość tworzenia jakiegokolwiek programu ("programy są zawsze spojrzeniem wstecz, są dzieleniem nieobliczalnego życia przez znane (...) a my wierzymy w dzień dzisiejszy, (...)we wstającą sztukę, która będzie krzykiem tego pokolenia, a świadectwem, (...) żeśmy naprawdę byli") - skamandryci afirmują proces twórczości, wierzą w wyższość poety obdarzonego mocą "stwarzania" (niepożądane nawiązanie do tradycji romantycznej) - charakterystyczny jest zwrot ku problemom codzienności i sprawom "szarego" człowieka w poezji młodych skamandrytów - liryka młodych poetów wyraża radosny zachwyt nad życiem jako wartością (także biologiczną) i nad światem ( w jego codziennym kształcie) - wzbogacenie języka poetyckiego o wyrażenia, dzięki którym imituje on język potoczny -kolokwializmy, wulgaryzmy, neologizmy (Tuwim) - artystyczna różnorodność poezji - świadcząca o jej wartości - grupa miała własne pismo "Skamander" - satelici Skamandra (poeci nie należący bezpośrednio do grupy): Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Jerzy Liebert, Kazimiera Iłłakowiczówna, Mieczysław Jastrun 2. Awangarda Krakowska - Kraków (lata 20-te) - twórca i teoretyk - Tadeusz Peiper - najbardziej związani z nim poeci : Julian Przyboś, Jalu Kurek i Jan Brzękowski - 1922-23 -pierwszy okres działalności Awangardy * powstaje 6 numrerów pisma "Zwrotnica" która zsawiera teoretyczne i literackie wystąpienia młodych poetów * pisali głównie formiści i futuryści : Tytus Czyżewski, Bruno Jasieński, Anatol Stern, Aleksander Wat *najważniejsze rozprawy programowe i teoretyczne Peipera z tego okresu to: "Punkt wyścia", "Miasto, Masa, Maszyna", "Metafora teraźniejszości" -1925-27 - ostateczne ukształtowanie się grupy i jej teorii poetyckiej * kolejne 6 numerów "Zwrotnicy" * 1925 -T. Peiper- "Nowe usta" - całościowy program poezji awangardowej - Program grupy : * wynika z refleksji nad triumfującą cywilizacją, która jest punktem odniesienia dla wszelkich rozważań o kulturze i sztuce * poezja - ma przygotować świadomość człowieka do właściwego korzystania ze zdobyczy cywilizacyjnych, pomóc jednostce w odnalezieniu miejsca w nowym świecie * sprzeciwienie się tradycji romantyczno-modernistycznego pojmowania procesu twórczego . odrzucenie natchnienia i intuicji jako sił sprawczych poezji . istota aktu twórczego - świadoma praca, wysiłek intelektualno-estetyczny . wiersz - celowe dzieło artysty rzemieślnika . język - tworzywo poetyckiej konstrukcji . istota poezji - ekonomizm (zdanie powinno być oparte na spiętrzonej metaforze, która odsyłając odbiorcę do wielu znaczeń, pozwala zachować ekonomiczną zwięzłość dzieła) * odrzucenie mimetyzmu (naśladownictwa) literatury * zaniechanie dosłownego wyrażania emocji w wierszu, należy szukać dla nich odpowiedników w sferze języka i stylistycznych środkach poetyckich 3.Grupy futurystyczne a) Klub futurystów "Katarynka" - Kraków od 1919 - założyciele : Bruno Jasieński i Stanisław Młodożeniec b) Warszawa od 1919 - założyciele : Anatol Stern i Aleksander Wat Początek lat 20-tych - połączenie klubów na rzecz ogólnopolskiej grupy futurystycznej Program: - odrzucenie poznania rozumowego na rzecz poznania intuicyjnego - oryginalność i wyjątkowość - jedyne kryteria rzeczywistej wartości wytworów sztuki - dążenie do stworzenia nowego języka poetyckiego, wyzwolonego od reguł gramatycznych i ortograficznych - propagowanie powsechności sztuki - odrzucenie historii i tradycji - kult przemocy i wojny (jako jedynego sprawdzianu biologicznych i duchowych wartości człowieka) 4. Pisarze Zdroju (ekspresjoniści skupoieni wokół pisma "Zdrój") - Poznań (1917-20) - wydawca - Jerzy Hulewicz - manifest programowy opracował Jan Stur - należeli do nich : Józef Wittlin, Emil Zegadłowicz, Jan Stur, Jerzy i Witold Hulewiczowie - ze "Zdrojem" współpracował Stanisław Przybyszewski - zadanie sztuki - tworzenie obrazu wewnętrznego człowieka - odrzucali realizm, naturalizm, impresjonizm - podstawą jest wyraz czegoś (przekazywanie przeżyć) = ekspresja 5. Czartak - od 1922r - założona przez Emila Zegadłowicza - należy do niej m.in. Zofia Kossak-Szczucka - grupa propagująca powrót do natury, głosząca hasła antycywilizacyjne i antyurbanistyczne - szuka źródeł inspiracji w tradycjach kultury ludowej ciemne dziesięciolecie : 1. Żagary - Wilno 1931- 34 - twórcy i uczestnicy to m.in : Czesław Miłosz, Teodor Bujnicki, Antoni Gołubiew, Jerzy Zagórski, Aleksander Rymkiewicz, Jerzy Putrament - grupa posiadała swoje pismo "Żagary" - w liryce ich dominuje tematyka katastroficzna (tonacja ta rodzi się z lęku i niepokoju) - w twórczości widoczne jest przekonanie o kryzysie kultury, który prowadzi do nieuchronnego dramatu społecznego i jednostkowego - częste sięganie do motywów ognia, popiołu, dymu pogorzelisk - przekonaniu o zmierzchu cywilizacji towarzyszy heroiczna aktywność - istotne znaczenie ma tradycja romantycznego wizjonerstwa 2. Kwadryga - Warszawa 1926-33 - należeli do niej : Stanisław Ryszard Dobrowolski, Władysław Sebyła, Lucjan Szenwald - przejściowo z grupą tą związany był Konstanty Ildefons Gałczyński - grupa głosi program literatury uspołecznionej, zwróconej ku problemom zwykłych , prostych ludzi 3. Przedmieście - od 1933r - założyciele :Jerzy Kornacki i Helena Boguszewska - członkowie to m.in : pola Gojawiczyńska, Gustaw Morcinek, Zbigniew Uniłowski Pisma literackie: 1."Skamander" (1920 - 28) - redaktor Mieczysław Grydzewski 2."Wiadomości literackie" 3. "Cyrulik Warszawski" - pismo satyryczne 4. "Zwrotnica" - pismo Awangardy Krakowskiej 5. "Linia" -redagowana przez Jalu Kurka przy wspólpracy Jana Brzękowskiego i Juliana Przybosia, miała zastąpić "Zwrotnicę" po jej likwidacji 6. "Żagary" (1931-34)- pismo wileńskiej grupy lit. o tej samej nazwie 7. "Zdrój" (1917-20) - pismo ekspresjonistów poznańskich Grupa sytuacyjna (np : Skamander, Kwadryga) - nie zawierająca konkretnego programu artystycznego, poeci czerpią natchnienie z sytuacji codziennych, twórczość artystów dość różnorodna, tworzą ja poeci, którzy sami nie mieliby szansy wybicia się - jako grupa zdobywają wysoką pozycję w świecie literackim Grupa programowa (np : Awangarda Krakowska) - posiadająca konkretny program artystyczny określający działalność literacką jej członków