Groteska sposobem ujęcia rzeczywistości

Groteska staje się dość popularną metodą pokazania rzeczywistości w XX-leciu Powieści groteskowe, zachowując pewną dozę realizmu, zderzają ją z całkowitym bezsensem i nielogicznością, a także pokazywanie i wyolbrzymianie pewnych zdarzeń z użyciem kontrastu: realizm-fantastyka, tragizm-komizm, logika-bezsens (np. w "Mistrzu i Małgorzacie" taką sytuacją jest pojawienie się Iwana Bezdomnego w bieliźnie ze świecą w ręce i świętym obrazkiem w Massolicie skontrastowane ze tragiczną śmiercią Berlioza); najczęstszym celem groteski jest skrytykowanie pewnych faktów, zjawisk przez wyolbrzymienie, aż do śmieszności (MM - do krytyka totalitarnej rzeczywistości i zjawisk tam występujących, "Ferdydurke" krytykuje rzeczywistość XX-lecia w Polsce o raz zjawisko narzucania formy - wg teorii samego autora), "Szewcy" krytykują bezsens i zjawiska towarzyszące rewolucji) W MM pokazano współczesną autorowi Moskwę, w której kwitnie obłuda, podlizywanie się władzy, aby tylko uzyskać jak najwięcej dla siebie, najczęściej kosztem innych ludzi (rzeczywistość doprowadza autora do spalenia naprawdę dobrej książki, gdyż nie zgadza się on a z opinią innych, wpływowych twórców; świta Wolanda, stosując metody wykorzystywane przez system, wprowadza ogólny chaos i zamieszanie, paraliżujące wszelką działalność; demaskuje przy okazji całą obłudę i bezsensowność totalitaryzmu przez wyolbrzymienie jego skutków) Gombrowicz zajmuje się głównie problemem formy, która w sposób często absurdalny wpływa na zachowanie człowieka; zajmuje się także problemami i zjawiskami Polski XX-lecia: skostniałą i staroświecką szkołę, przygotowującą człowieka nie do samodzielnego i indywidualnego myślenia, tylko do schematyczności tegoż (lekcja polskiego: "Słowacki wielkim poetą był"), zależności od innych (dominujących) osób; pokazuje nowoczesną inteligencką rodzinę wyzwoloną, co objawia się w fatalnym wychowaniu córki, wolnością seksualną itp., to wszystko demaskuje Józio przez realizację swojego groteskowego planu: skandal powoduje nagłą przemianę rodziców w tradycyjnych ludzi ich poglądy nie wytrzymują tak silnego ciosu; przeciwieństwem Młodziaków jest rodzina Hurlecckich, z pokolenia na pokolenie przekazująca stereotypy i hierarchię; to wszystko ulega poważnemu wstrząsowi pod wpływem działań Miętusa i buntu chłopów; trzymanie się kurczowe form, w których wszyscy zostali poumieszczani przez życie i nie trzymanie dystansu do nich jest poddane krytyce przez Gombrowicza; Witkacy w swoich "Szewcach" przedstawia świat związany na pewno wiąże się z rzeczywistością społeczno-polityczną, ale jest tak zniekształcony, że staje groteskowy; jest to główne zjawisko występujące na każdym kroku (kolejne osoby zostają zabite, ale nie umierają: Scurvy; potem zostaje on zamieniony w psa); wiele zjawisk i sytuacji zostaje przejaskrawionych, bohaterowie nie odpowiadają wzorcom warstw, z których pochodzą: szewcy są elokwentni, wykształceni, posługują się skomplikowanymi pojęciami, znają się na psychologii, filozofują; prezentowane są kolejne warstwy społeczne: arystokracja, która całkiem się już przeżyła i zdeformowała (zachowanie księżnej Iriny i jej lokaja); burżuazja i inteligencja - prokurator Scurvy, potem przedstawiciel władzy, ostatecznie zamieniony w psa; chłopi - zostają przepędzeni przez czeladników (pogardzani i nie przejmowanie się); groteskowe są nazwiska postaci (Scurvy, Zbereźnicka); taki jest również język postaci - dziwaczny, plątanina uczonej przemowy, prostego języka (gwarowego) oraz wielu neologizmów; całość spełnia jeden z ciekawszych postulatów Teorii Czystej Formy - jest to przekazanie wszystkiego, co tylko jest wstanie wyobrazić sobie jego autor;