Geneza, tło historyczne, ramy czasowe w "Panu Tadeuszu"

2. „ Pan Tadeusz ” - geneza w świetle inwokacji i epilogu, tło historyczne, ramy czasowe. GENEZA W ŚWIETLE INWOKACJI I EPILOGU, TŁO HISTORYCZNE I. Sytuacja Polaków po upadku powstania listopadowego Powstanie listopadowe zakończyło się klęską Polaków. Następstwa po przegranym powstaniu były poważne : została ograniczona autonomia Królestwa Polskiego oraz zlikwidowano polskie wojsko. Wobec Polaków stosowano liczne represje, między innymi wprowadzono stan wojenny na okres 25 lat. Uczestników powstania zaborcy wysyłali na Sybir i konfiskowali prywatne mienie. II. Jakie przyczyny zadecydowały o powstaniu „ Pana Tadeusza ”? • upadek powstania listopadowego, • gorąca miłość do ojczyzny „ Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie, Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie, Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie” mówi wieszcz w „Inwokacji” • tęsknota za utraconym krajem dzieciństwa : „ Dziś dla nas, w świecie nieproszonych gości W całej przeszłości i w całej przyszłości Jedna już tylko jest kraina taka. W której jest trochę szczęścia dla Polaka. Kraj lat dziecinnych! On zawsze zostanie Święty i czysty, jak pierwsze kochanie, (...) • trudne położenie emigrantów polskich na obczyźnie : „ O tym - że dumać na paryskim bruku, Przynosząc z miasta uszy pełne stuku Przekleństw i kłamstwa, niewczesnych zamiarów, Zapóźnych żalów, potępieńczych swarów [frag. z „ Epilogu ”] • swary wśród emigracji III. Adam Mickiewicz pracował nad „ Panem Tadeuszem ” od grudnia 1832 roku do czerwca 1834 roku. W tym czasie poeta zajmował się przekładem „Giaurem” Byrona. Wyjeżdżał do Szwajcarii, by pielęgnować ciężko chorego przyjaciela, Stefana Garczyńskiego. IV. W czasie pisania epopei Mickiewicz spotykał się z przyjaciółmi, czytał im kolejne fragmenty dzieła. Mówi o tym w „ Epilogu ” : „ Jedyne szczęście, kto w szarej godzinie Z kilku przyjaciół usiadł przy kominie, Drzwi od Europy zamykał hałasów, Wyrwał się z myślą ku szczęśliwszym czasom I dumał, myślił o swojej krainie (...) I przyjaciele wtenczas pomogli rozmowie, I do piosnki rzucali mnie słowo za słowem.” Początkowo zamierzał napisać niewielką sielankę pod tytułem „ Szlachcic Żegota ”, ale z biegiem czasu utwór rozrósł się do rozmiarów epopei w dwunastu księgach. Jego pełen tytuł brzmi : PAN TADEUSZ, CZYLI OSTATNI ZAJAZD NA LITWIE. HISTORIA SZLACHECKA Z ROKU 1811 I 1812 WE DWUNASTU KSIĘGACH WIERSZEM. V. Zamiarem poety było napisanie utworu prostego, zrozumiałego dla każdego czytelnika. Pragnienie to wyrazili w „Epilogu” : „ O, gdybym kiedyś dożył tej pociechy, Aby te księgi zbłądziły pod strzechy.” VI. Akcję epopei umieszcza poeta w roku 1811 i 1812, czyli w czasach, kiedy to wielkie nadzieje na wyzwolenie ojczyzny w czasach, kiedy to wielkie nadzieje na wyzwolenie ojczyzny wiązali Polacy z osobą Napoleona i jego planowaną wyprawą na Rosję. Utwór miał przypomnieć rodakom załamanym klęską powstania listopadowego i beznadziejną sytuacją w niewoli, tamte czasy, rozbudzić nowe nadzieje. Dla emigrantów, „ w świecie nieproszonych gości ”, Pan Tadeusz miał być przypomnieniem dalekiej ojczyzny. Utrwalili na zawsze obraz szczęśliwego kraju dzieciństwa. CZAS AKCJI W „ PANU TADEUSZU ” - (ramy czasowe) Jak głosi podtytuł dzieła, wydarzenia w Panu Tadeuszu mają miejsce w roku 1811 i 1812.W „ Panu Tadeuszu ” mamy również tzw. preakcję. Dotyczy ona wydarzeń sprzed dwudziestu laty. W czas przeszły przenoszą czytelnika Gerwazy i ksiądz Robak, na łożu śmierci. Wydarzenia z preakcji mają ścisły związek z wydarzeniami dziejącymi się w roku 1811 i 1812. Można powiedzieć nawet, że obecne życie niektórych bohaterów jest konsekwencją tamtych wydarzeń (Jacek Soplica, Zosia i Tadeusz, a także - Gerwazego i Hrabiego). Zatem jakie wydarzenia tworzą preakcję? • - nieszczęśliwa miłość Jacka i Ewy : ożenek Jacka z niekochaną kobietą, jej śmierć, • - walka o Konstytucję 3 Maja, • - śmierć Stolnika Horeszki z rąk Jacka Soplicy, • - triumf targowiczan, nadanie ziem horeszkowskich rodzinie Sopliców, • - wywiezienie Ewy i jej męża na Sybir, ich śmierć, osierocenie Zosi.