Działaność depozytowa banków

Prowadzenie działalności bankowej w najprostszym ujęciu wiąże się z gromadzeniem krótkookresowych depozytów i ich transformacją na kredyty mające dłuższe terminy zapadalności. Bank występuje zatem jako pośrednik gromadzący depozyty, by następnie odpożyczać je z określoną marżą. Wielkość zgromadzonych depozytów przesądza o możliwościach finansowych banku w zakresie działalności kredytowej oraz operacjach na rynku pieniężnym i kapitałowym. Bank komercyjny bez bazy depozytowej nie ma racji bytu. Jej rozwój umożliwia rozbudowę potencjału finansowego banku. Wyższy poziom depozytów ułatwia zarządzanie płynnością i zwiększa bezpieczeństwo samego banku. Głównym źródłem depozytów pieniężnych są czasowo wolne nadwyżki pieniężne osób fizycznych oraz niefinansowych podmiotów prawnych (przedsiębiorstw, instytucji, organizacji społecznych). Ponadto banki pozyskują środki pieniężne od instytucji finansowych i sektora budżetowego. Rozwój usług bankowych umożliwia gospodarowanie zarówno bieżącą gotówką jak i środkami pieniężnymi na finansowanie zamierzeń gospodarczych oraz planowanych wydatków konsumpcyjnych. W praktyce bankowej ukształtowały się różnorodne formy przechowywania depozytów pieniężnych. Są one zróżnicowane pod względem płynności finansowej, okresów przechowywania, warunków oprocentowania itp. Banki chcąc pozyskać klientów stosują różne formy zachęt w postaci oprocentowania, korzystniejszych warunków obsługi i współpracy z klientami. W praktyce działalności depozytowej szczególną wagę przywiązuje się do gromadzenia wkładów oszczędnościowych i lokat pieniężnych. Wkłady oszczędnościowe i lokaty bankowe gromadzone są w banku i odnotowywane w formie zapisu na rachunkach bankowych. W operacjach międzybankowych depozytem nazywamy przyjęcie na określony termin danej kwoty pieniędzy po określonej stopie procentowej. Lokatą zaś nazywamy operację udzielenia tych pieniędzy. Podstawowym warunkiem złożenia depozytu w banku jest otwarcie w nim rachunku depozytowego. Z otwarciem rachunku wiąże się zawarcie odpowiedniej umowy między klientem a bankiem. W umowie rachunku wykazuje się zasady i sposób ustalenia wysokości prowizji i opłat za czynności związane z prowadzeniem rachunku. Oznacza to, że można w umowie odwołać się do odpowiedniego regulaminu i taryfy prowizji i opłat. Do umowy rachunku bankowego załączony jest zwykle regulamin stanowiący jej integralną część, który reguluje sposób jej funkcjonowania i tryb postępowania w określonych okolicznościach. Drugim z niezbędnych warunków dla gromadzenia depozytów klientów jest obowiązek banku zwrotu depozytu klientowi; banki zawsze to czynią, jeśli zachowują płynność. Większość polskich banków nie ma problemów w tym zakresie, zawsze jednak istnieją banki, których płynność jest - przynajmniej przejściowo - zagrożona. Jeśli w takim banku klienci masowo wystąpią o zwrot depozytów, powstanie groźna sytuacja, w której jedynym wyjściem byłaby pomoc ze strony państwa, właścicieli banku lub innych banków. Jedną z instytucji, które w takich sytuacjach mogą udzielać pomocy, jest zasilany przez wszystkie banki Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Jego głównym celem jest stabilizacja systemu bankowego przez zmniejszenie obaw deponentów przed stratami wynikającymi z dokonywania depozytów bankowych. Bankowy Fundusz Gwarancyjny został powołany z dniem 17 lutego 1995 roku. Zgodnie z ustawą z dnia 14 grudnia 1994 roku o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, do tego funduszu muszą obowiązkowo należeć wszystkie banki, zarówno komercyjne, jak i spółdzielcze. Każdy z nich musi płacić określony procent sumy aktywów ważonych ryzykiem. Jeśli jakiś bank przeżywa poważne trudności, może on wystąpić do funduszu o wsparcie finansowe. Najważniejsze jest jednak znaczenie funduszu jako gwaranta małych depozytów. Gdy upada bank, fundusz gwarantuje wszystkim deponentom odzyskanie pieniędzy w 100% do równowartości 1 tys. ECU i 90% należności do 5 tys. ECU. Gwarancje obejmują kapitał depozytu i odsetki naliczane do dnia upadku banku. Wyższe depozyty są spłacane z produktu likwidacji majątku banku (oczywiście w proporcji do istniejących, zazwyczaj bardzo małych, nadwyżek). W praktyce więc Bankowy Fundusz Gwarancyjny chroni interesy drobnych deponentów, odgrywających zasadniczą rolę dla systemu bankowego, jego działalność nie ma natomiast większego znaczenia dla przedsiębiorstw i osób zamożnych. Trzy wymienione banki (PKO bp, Pekao S.A. i BGŻ) do końca 1999 roku korzystały z pełnych gwarancji skarbu państwa w zakresie depozytów. Od 1 stycznia 2000 roku wkłady zgromadzony w tych bankach podlegają tak jak w pozostałych bankach - gwarancjom BFG.