Dyskusja Słowackiego z Krasińskim

Zygmunt Krasiński przedstawił swój mesjanistyczno- solidarystyczny program w "Psalmach przyszłości" ("Psalm wiary", "Psalm nadziei", "Psalm miłości"). "Bezimienny poeta" ukrył się tu pod pseudonimem Spirydiona Prawdzickiego. W "Psalmie miłości" wyłożył Krasiński swoje podstawowe idee: walkę z piekłem, a nie z wrogiem politycznym, doskonalenie się przez cierpienie, sojusz szlachty z ludem, oparty na zasadach chrześcijańskiej miłości bliźniego oraz duchowa, przewodnia rola szlachty w dziele moralnego odrodzenia, w walce o niepodległość. "Psalmy przyszłości" wywołały ostrą replikę zaprzyjaźnionego z Krasińskim Słowackiego. Była to napisana na przełomie 1845/1846 "Odpowiedź na Psalmy przyszłości". W utworze tym Słowacki zaatakował przede wszystkim szlachecki konserwatyzm Krasińskiego, przeciwstawiając mu apoteozę ludu i genezyjską ideę "ducha wiecznego rewolucjonisty", który nieustannie burzy stare formy społeczne. Urażony tą odpowiedzią Krasiński napisał następnie psalmy: "Psalm żalu" i "Psalm dobrej woli". Dla Krasińskiego - przedstawiciela arystokracji - walka klas mogła być tylko zjawiskiem niszczącym, przygotowującym kataklizmy rewolucji. Słowacki natomiast uwikłał walkę klas w ogólną wizję pochodu ludzkości przez boleści i katastrofy ku doskonałości. To, co Słowacki uznaje za istotny błąd Krasińskiego, to strach przed wyzwoleniem sił ludu, strach, który karze mu się "kłaść wstecz kamieniom". Polemika przenosi się wreszcie na grunt rozważań, jakie winno być stanowisko poety narodowego wobec ludu. Słowacki zarzuca "Psalmom przyszłości" chłód, estetyzm, zdobnictwo i beznamiętność. Tej gładkiej konstrukcji przeciwstawia Słowacki poezję, która jak sam wierzy, wyraża marzenia ludu i zadaniem poety jest te marzenia urzeczywistniać.