Dokładny opis całego romantyzmu



Periodyzacja. Początek jest trudny do określenia. Tendencje można dostrzec już w oświeceniu. Za początek przyjmuje się datę 1789 r., a koniec 1848 (Wiosna Ludów). Rewolucja we Francji 1789 r. objęła sprawy społeczne, religijne, gospodarcze, polityczne. Burzyła w znacznej mierze oświeceniowy obraz świata. Podważała racjonalność ludzkiego działania, rozum ludzki, negowała teorię o pochodzeniu władzy od Boga, dezintegrowała, burzyła bariery stanowe. Czynnikiem decydującym o miejscu człowieka w społeczeństwie były pieniądze, a nie pochodzenie. Godziła reformami w tradycyjny katolicyzm. Faktyczne tendencje romantyczne pojawiają się w połowie XVIII w. Za preromantyzm uważa się ogół tendencji w europejskiej literaturze i sztuce w II połowie XVIII w. będących przejawem odmiennych od klasycyzmu zadań i istoty sztuki. Cechy preromatyzmu:  odrzucenie reguł konwencji literackich,  poszukiwanie źródeł twórczości w natchnieniu,  zainteresowanie emocjonalną stroną ludzkiej natury i ludowości,  poszukiwanie inspiracji artystycznych w tradycji rodzimej. W ramach preromantyzmu angielskiego (ojczyzna preromantyzmu) wyróżniamy trzy tendencje artystyczne:  osjanizm - zjawisko literackie, polegające na nawiązywaniu do pieśni Osjana, bądź stosowaniu stylizacji osjanicznej. W latach 1760-73 James Macpherson publikował pieśni Osjana. Dzieło to zafascynowało ówczesnych pisarzy. Owego Osjana okrzyknięto Homerem Północy. Miał on być legendarnym bardem szkockim. Faktycznie był Irlandczykiem, żył w III w. n. e., a jego pieśni były falsyfikatem literackim (w rzeczywistości napisał je sam Macpherson). W pieśniach odnajdywano czarodziejską, ponurą, pełną grozy mitologię Północy. Ukazywały one życie ludów - proste, nieskomplikowane. Budziły zainteresowanie tradycją ludowa, średniowieczem, grozą - krajobraz osjaniczny to wrzosowiska, mgły, wichry, burze,  gotycyzm - zjawisko literackie, wywodzące się z odmiany powieści angielskiej II połowy XVIII w. zwanej powieścią gotycką. Termin pochodzi z powieści Horacego Walpole'a "Zamek Otranto". Charakterystyczne cechy - poszukiwanie cudowności, fascynacja średniowieczem, psychopatologią, obłędem, fantastycznymi zjawiskami, grozą, korzystanie z inspiracji szekspirowskich. W powieściach gotyckich ukształtował się styl frenetyczny (frenezja - zapał, szał). Jedną z najpopularniejszych powieści gotyckich był "Mnich" Mateusza Grzegorza Lewisa, innym wybitnym twórcą był Walter Scott,  poezję grobów - zjawisko literackie, którego nazwa pochodzi od dzieła Younga "Noce". Sceneria są cmentarze, noce księżycowe, a treścią melancholijne rozważania, bóle duszy, żale, cierpienia, śmierć. W. Goethe "Cierpienia młodego Wertera" Goethe był wybitnym pisarzem - "Cierpienia..." to jego młodzieńczy utwór mający charakter autobiograficzny - jest obrazem młodzieńczej miłości autora do Charlotty Buff. Biografizm jest cechą charakterystyczna literatury romantycznej. Ówczesny krytyk literacki, pani de Stäel określiła "Cierpienia..." książką wyborną. Sformułowała tezę, że jest to "sztuka bez reguł". Autor przełamał powieściowe konwencje literackie wypracowane przez literaturę oświeceniową. Akcja nie zajmuje jednego miejsca, prezentuje stan ludzkiej duszy, umysłu, charakterystykę człowieka, motywację działania. Jest to przykład powieści epistolarnej - listowej. Ciekawym zabiegiem artystycznym jest uczynienie bohatera narratorem powieści. Werter, wspominając swoje dzieciństwo, mówi, że cechuje go bardzo rozbudowana marzycielskość i wrażliwość. Jego osobowość ukształtowała literatura, wspomina jak± rolę w jego życiu odegrały pieśni Osjana. Literatura preromantyczna trafiając na podatny grunt wyobraźni wykształciła w Werterze głęboką niechęć do podziałów społecznych. Poglądy religijne bohatera s± trudne do sprecyzowania, gdyż jego system religijny nie jest zbyt przejrzysty. Poszukuje on sensu istnienia i nie może go odnaleźć - sensem istnienia dla Wertera staje się miłość. Doświadcza głębokiego niepokoju - los człowieka jest zdeterminowany przez naturę, czego by nie uczynił, to i tak doświadczy tragizmu, bólu. Całokształt doznań niepokoju, bólu to Weltschmerz. Na samobójstwo Wertera składają się następujące czynniki :  zawód miłosny,  tragiczne rozumienie natury,  zawód towarzyski, doznanie porażki towarzyskiej - traktowany był jako salonowy odmieniec. Bohater werterowski - jednostka doświadczająca bólu istnienia, skłonna do melancholii, poszukująca piękna prawdy, poezji. Zazwyczaj nieszczęśliwie zakochana i na tle tej miłości popełniająca samobójstwo. Adam Mickiewicz "Oda do młodości" "Oda do młodości" to młodzieńczy utwór Adama Mickiewicza. Napisany został w Kownie w 1820 roku. Wówczas to Adam Mickiewicz studiował, dużo się uczył, działał w organizacjach młodzieży wileńskiej. Wirtualnym odbiorcą dzieła miała być młodzież z Towarzystwa Filaretów i Związku Filomatów. W "Odzie..." poeta próbował przedstawić program działania Filaretów. Koledzy jednak nie zrozumieli utworu prezentującego poglądy romantyczne. Faktycznie jednak zawiera on cechy literatury romantycznej i klasycznej. Typowo klasycystyczny jest gatunek - oda, poza tym klasyczny jest pod względem budowy tropów stylistycznych, istotnymi elementami metafizycznymi s± postacie mitologiczne. Co jest w takim razie romantyczne ? Ideologie :  aktywizm - należy go rozumieć jako wezwanie do zachowania w życiu aktywnej, twórczej postawy,  rewolucjonizm - wezwanie do radykalnej przebudowy relacji społecznych,  irracjonalizm - świata nie da się poznać na drodze rozumowej, a intuicji, uczucia,  spirytualizm - świat składa się z dwóch czynników - materii i ducha, gdzie duch jest znacznie istotniejszy,  maksymalizm i heroizm etyczny - wezwanie do stawiania jednostce maksymalnie wysokich wymagań etycznych przy założeniu gotowości do ich heroicznego wypełnienia,  emocjonalizm - kult uczuciowości  apoteoza młodości - jedynym twórczym okresem w życiu człowieka jest młodość,  pochwała idei wolności - miała w Polsce szczególne znaczenie - romantycy głosili o konieczności walki o niepodległość. W Europie rozumiano to szerzej - wolność w zakresie sztuki poprzez przełamywanie norm i konwencji, wolności obyczajowej, moralnej. George Byron "Giaur" Twórczość Byrona odegrała istotną rolę w kształtowaniu się oblicza europejskiego romantyzmu. Utwór jest powieścią poetycką - to gatunek charakterystyczny dla romantyzmu. Napisana jest wierszem i jej charakterystyczną cecha jest to, iż łączy w sobie elementy różnych rodzajów literackich - liryki, epiki czy dramatu.. W poświeci takiej nad fabułą dominuje postawa bohatera. A zatem nie wydarzenia są najistotniejsze, lecz kształt osobowości bohatera, jego refleksje o życiu, sensie egzystencji. Główną treścią życia Giaura jest miłość - tragiczna i uwieńczona tragicznymi konsekwencjami. Pokochał nałożnicę Hassana, który domniemając zdradę wrzucił ją w worku do wody. Giaur wstąpił do klasztoru. Tam jednak nie nastąpiło jego nawrócenie, znalazł ciszę i spokój potrzebne do rozważań nad głębią swojego cierpienia. Wstąpienie do klasztoru to wyraz buntu metafizycznego skierowanego przeciwko Bogu, konsekwencjom Jego działania, własnej egzystencji. Nie akceptuje norm etycznych, przeciwstawia się prawdom świata. Giaur snujący się po korytarzach klasztoru jest przyrównany do diabła. Charakteru religijnego nie ma także przedśmiertna rozmowa z mnichem - bohater nie żałuje żadnego ze swoich występków, chce tylko swą historię przekazać innemu człowiekowi. Nie spowiada się Bogu, bo jedynie człowiek może go zrozumieć. Bohater bajroniczny reprezentuje nurt romantyzmu zbuntowanego - ten bohater jest kimś, kogo życie koncentruje wokół egzystencjalnego buntu. Jego głównymi składnikami są normy społeczne, etyczne, moralne świata, jest poszukiwaniem przygody i ekspresją własnego "ja". Autor przedstawia Grecję w szerokim, rozbudowanym kontekście historycznym. Przypomina o dawnej świetności Greków, o wydarzeniu, które symbolizuje tą świetność - obronie Termopil. Obraz dawnej Grecji zestawia z jej współczesnością. Pokazuje jakiej degradacji duchowej ulega naród żyjący w niewoli - ona deprawuje, odbiera poczucie człowieczej godności. W takich okolicznościach walka o wolność staje się świętą, ponadpokoleniową powinnością. Byron wzywał Greków aby pamiętali o swojej tradycji i zrzucili jarzmo tureckiej niewoli. W drugiej połowie czerwca 1822 roku ukazał się w Wilnie pierwszy tomik poezji Adama Mickiewicza. Główny trzon stanowił cykl wierszy pt. "Ballady i romanse". Są one owocem pracy Mickiewicza z lat 1819 - 1821. Rok 1821 przyjmuje się z symboliczną datę romantyzmu. Ballada to gatunek literacki obejmujący pieśni o charakterze epicko - lirycznym. Pierwotnie była to epicka pieśń ludowa o rodowodzie celtyckim rozwijająca się od XII w., szczególnie zaś od XII do XVI w literaturze angielskiej i szkockiej. Podstawą kompozycji jest konfrontacja zaintrygowanego narratora - obserwatora zagadkową dla niego akcją, opartą zazwyczaj na motywach fantastyki ludowej. Adam Mickiewicz "Świteź" Autor opowiada historię Świtezia. Typowy motyw romantyczny (prawda w głębi, osnuta tajemnicą). Prosi on Boga o odebranie życia, gdyż samobójstwo jest grzechem. Każda przemoc, agresja są surowo karane, gdyż są poważnym wykroczeniem przeciw prawom tego świata. Potępienie pustej ciekawości. Przeświadczenie, że każda dzieło powinno być tworzone z Bożym błogosławieństwem. Adam Mickiewicz "Świtezianka" Historia o nie dotrzymaniu miłosnej przysięgi. Dziewczyna i Świtezianka to ta sama postać. Ujarzmienie chimeryczności potęgi sił natury, przestroga przed zdrad±. Adam Mickiewicz "Lilije" Historia kobiety, która zabiła męża, motyw ukarania niewiernych żon. Doskonałe zobrazowanie stanu psychicznego zbrodniarki. Walka między poczuciem winy, potrzebą ekspiacji, a lękiem przed karą. Winowajczyni dostaje możliwość nawrócenia. Bratobójcza walka o rękę bratowej. Nie ma zbrodni bez kary. Kreacja natury w "Balladach i romansach" Natura pojmowana jest jako byt podmiotowy, uduchowiony. Wyraża się to w przeświadczeniu o jej zdolności od działania, odczuwania. Staje się swoistym narzędziem w wymierzaniu sprawiedliwości. Autor odkrywa także groźne i mroczne oblicze natury. Bywa ona przewrotna, okrutna, chimeryczna. Jest jednym z bohaterów utworów romantycznych. Ponieważ jest traktowana jako byt, poeta posługuje się literackimi technikami antropomorfizacji (ukazywanie czegoś na kształt i podobieństwo człowieka), personifikacji (uosobienia) oraz ożywienia. Ludowość w "Balladach i romansach" Fascynacja romantyków ludowością wynika z akceptacji oświeceniowej opozycji cywilizacja - natura. Bliski jest im pogląd, że cywilizacja niszczy wrażliwość i zdolność odbierania świata. Lud zachował zdolność poznawania tajemnic natury, miejsce na odczuwanie dziwności świata. Odczuwa grozę, rozumie duchowość, rozpoznaje dobro. Dlatego też poeta przyjmuje ludowe kategorie moralne, widzenie świata, poczucie sensu istnienia. Ludowość i regionalizm w balladach Adama Mickiewicza są wszechobecne. Przejawiają się w :  języku gminnym,  bohaterach ludowych,  motywach pieśni gminnych,  ludowych kategoriach myślenia o świecie, naturze,  elementach stylizacji językowej (elementy przyśpiewki ludowej). Romantyczny charakter "Ballad i romansów" :  ludowość,  kreacja natury,  prezentowanie teorii poznania,  obecność fantastyki, grozy, nawiązaniach szekspirowskich. Konflikt klasyków z romantykami. Kazimierz Brodziński "O klasyczności i romantyczności tudzież o duchu poezji polskiej" Kazimierz Brodziński (1791 - 1835) był poetą sentymentalnym. Przestawia nowe tendencje w sztuce literackiej na tle refleksji o sztuce klasycznej. Autor ukazuje rysujące się na początku XIX w. dwie odmienne tendencje w literaturze narodowej. Pierwsza z nich jest zwana jest klasycznością - jej istota polega na naśladowaniu doskonałych wzorów estetycznych. Natomiast sztuka tworzona przez młodych nie polega na naśladowaniu, lecz natchnieniu. Łamią oni wszelkie reguły estetyczne, tworzą sztukę oryginalną, dla niektórych dziwaczną. Brodziński tłumaczy na czym polega istota romantyzmu - jest on nasycony elementami emocjonalnymi, szuka inspiracji w wiekach dawnych, zafascynowany jest pięknem natury. Aby go zrozumieć nie trzeba mieć wiedzy, jak w wypadku klasyczności, lecz rozwiniętą uczuciowość. Autor doceniał wartość klasycyzmu, cenił także określone elementy nowej sztuki. Pragnął by literatura polska była oryginalna na tle obcej poprzez integrację wzorów klasycznych z romantycznymi w duchu sentymentalnym. Jan Śniadecki "O pismach klasycznych i romantycznych" Rozprawa Brodzińskiego szalenie zdenerwowała Jana Śniadeckiego. On romantyzmu nie akceptował, gdyż sztuka ta łamała doskonałe normy literatury klasycznej, szukała inspiracji w średniowieczu, w wiekach dawnych, ciemnych, schodziła do feudalizmu i łamała oświeceniowe zasady demokracji. Autor krytykował surowo irracjonalizm romantyczny oraz ludowość. Traktował je jako dziwaczne zauroczenie ciemnością, zabobonami. Zarzucał romantykom, że ich kultura jest kulturą zdrady narodowej i zdrady ducha narodowego. Wierzył, że dla podniesienia narodowości polskiej potrzebne są oświeceniowe nauka i praca, a romantyzm te wartości łamał. Maurycy Mochnacki "Niektóre uwagi nad poezją romantyczną" Autor krytykuje Śniadeckiego za schematyzm intelektualny. Prawdziwa sztuka powinna być zawsze swobodną ekspresją ducha - dopiero wtedy osiągnie ona swoją metafizyczną głębię. Maurycy Mochnacki "O literaturze polskiej w wieku XIX" Mochnacki interpretuje rozwój literatury romantycznej jako erupcję ducha, odkrycie narodowej tradycji, piękna kultury ludowej, znaczenia wyobraźni. Maurycy Mochnacki "Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831" W świetle rozwoju ruchu konspiracyjnego i wybuchu powstania narodowego okazuje się, że spór romantyków i klasyków miał charakter kryptopolityczny. Faktycznie spierali się o to, czy naród ma podjąć walkę narodowowyzwoleńczą czy nie. Klasycy walkę zbrojną odrzucali, romantycy widzieli w niej drogę do odzyskania niepodległości. Adam Mickiewicz "Dziady część II" "Dziady wileńsko - kowieńskie" to piękny, wzruszający utwór. Powstały w latach 1820 - 1823. Opublikowane zostały w drugim tomie poezji Adama Mickiewicza, który ukazał się w Wilnie w 1823 roku. Koncepcja i osnowa dramatu ma charakter obrzędowy - dziady to obrzęd na pamiątkę zmarłych, odprawiany na obszarach Białorusi, Litwy i Ukrainy cztery razy do roku. Pierwotnie miał charakter pogański, później połączył się z religią chrześcijańską. Osnową teologiczną utworu jest przekonanie o istnieniu wspólnoty żywych i umarłych oraz chrześcijańska idea wstawiennictwa. Jest to arcypolski i głęboko zakorzeniony w tradycji utwór. Motto zaczerpnięte jest z dramatu Szekspira, deklaracja romantycznego irracjonalizmu. W kaplicy pojawiają się duchy zmarłych. Józio i Rózia - Adam Mickiewicz podzielił grzechy na słabe, średnie i ciężkie - dzieci te ponoszą konsekwencje grzechu słabego. Przebywają w przedsionku niebieskim. Nie mogą wejść do raju, ponieważ nie zaznały cierpienia. Widmo złego Pana - ponosi konsekwencje grzechu ciężkiego. Był okrutny dla poddanych, teraz jest szarpany przez ptactwo - dusze tych, którzy zmarli przez niego bez spowiedzi. Nie doświadczywszy miłosierdzia. Zosia popełniła grzech pośredni. Nie zaznała ludzkości istnienia - drwiła z kochanka. Za nieobdarzenie nikogo miłością zawieszona jest pomiędzy niebem z ziemi±. Duch kochanka - nie słucha zaklęć Guślarza, jest duchem powrotnikiem. Otwiera nawiązanie do części IV. Miłość romantyczna w świetle interpretacji IV części "Dziadów" Adama Mickiewicza Kompozycja : zachowana zasada trzech jedności, akcja trwa trzy godziny odmierzane przez gasnące świece w noc zaduszek. Mamy godziny miłości, rozpaczy i przestrogi. Akcja dzieje się na plebani, gdzie pojawia się pustelnik, Gustaw, dawny uczeń księdza. Opowiada o swym cierpieniu - jego ukochana poślubiła innego, bogatszego. Monologi bohatera mają kształt silnie liryczny. Dialogi z księdzem mają charakter sporu, ksiądz skłonny jest uznać bohatera za szaleńca. Kulminacyjnym momentem akcji jest przebicie się Gustawa sztyletem, wygłaszając obronę dziadów. Ksiądz jest obrońcą światopoglądu oświeceniowego, Gustaw romantycznego. Gustaw przypomina Wertera. Jest wrażliwy, inteligentny. Jego osobowość kształtuje lektura. Całe jego życie nacechowane jest cierpieniem z poczucia braku sensu istnienia. Sens ten odnajduje w końcu w miłości. Ten stan rzeczy wyzwala swoiste motywy miłosne : gniew i zemstę. Bohater stwierdza, iż jego samobójstwo będzie karą dla kobiety. Zabija się z żalu i żądzy zemsty na kochance (ma ja gryźć sumienie). Miłość widziana jest jako powinowactwo duchowe kochanków. Jeszcze przed narodzeniem s± sobie przeznaczeni. Miłość Gustawa ma charakter erotyczny. Kocha kobietę jako realizację swych dążeń życiowych. Jego samobójstwo można uznać za wyraz samobójstwa duchowego. Adam Mickiewicz "Sonety krymskie" Sonet - kunsztowna forma stroficzna składająca się z 14 wersów ułożonych w dwie zwrotki 4 wersowe i 2 zwrotki 3 wersowe (tercyny). Wyróżniamy dwa rodzaje sonetów - włoski zakończony tercyną o układzie rymów aba i sonet francuski zakończony dystychem o rymach aa. "Sonety krymskie" to arcydzieło polskiej literatury, przetłumaczono je na 21 języków. Stanowią cykl 18 utworów napisanych w latach 1825-1826 pod wpływem krymskiej wycieczki latem i jesienią 1825 roku. Wydane w Moskwie w 1826 roku wraz z sonetami odeskimi. "Sonety odeskie" to cykl utworów miłosnych, w których autor bawi się tradycyjnym tematem literackim. Miłość potraktowana jest jako postać gry salonowej. Ten cykl utworów zamyka sonet 22 pt. "Eskuza" - słowo to pochodzi z języka francuskiego i oznacza usprawiedliwianie się. Autor stara się usprawiedliwić, że w swej twórczości sięgał po tematy błahe, nieheroiczne. Zamyka utwór sentencją "Taki wieszcz jaki słuchacz". "Stepy akermańskie" Pierwsza zwrotka jest rozbudowaną metaforą porównawczą - autor podróż przez stepy porównuje do żeglugi. Podmiotem literackim jest podróżny. Zwrotka ta przedstawia piękno stepu. W drugiej odnajdujemy monolog udramatyzowany - kołysanie traw stepowych budzi u podróżującego obawę, nostalgię. Przedmiot owego niepokoju poznajemy w dwóch kolejnych zwrotkach. Skrzypienie na stepie kojarzy się mu z żurawiami studniowymi - podmiot liryczny wspomina ojczyste strony. Próbuje usłyszeć głos ze swego kraju ojczystego, lecz starania te są daremne - "Jedźmy, nikt nie woła". "Sonet piąty" Podmiotem literackim jest tu nowy typ bohatera pod postacią Pielgrzyma. Poddany on jest działaniu natury, jej żywiołów. Przytłacza ona Pielgrzyma swym ogromem, potęgą i pięknem. Jest on postacią romantyczną, nęcą go nie tylko objawy wielkości i piękna natury, lecz także jej tajemniczość. Sonet ten jest ujęty w formie dialogu pomiędzy Mirza i Pielgrzymem, co jest nowością w stosunku do tradycji sonetowej. "Burza" Opis żywiołu morskiego. W pierwszej zwrotce autor opisuje za pomocą krótkich wypowiedzi oraz wyliczeń czynności dramatyczną walkę marynarzy z żywiołem. Opis nacechowany jest grozą i dramatyzmem. W drugiej zwrotce spienione fale morskie porównuje do geniusza śmierci atakującego fortecę. Trzecia i czwarta zwrotka to przedstawienie reakcji ludzkich w sytuacji ostatecznego zagrożenia życia - lęk, modlitwa, rozpacz. Na tym tle wyróżnia się jeden podróżny - zachowuje całkowitą obojętność, to życie jest mu obojętne. Zdesperowanym człowiekiem jest zapewne Pielgrzym. "Widok gór ze stepów Kozłowa" Autor zastosował ciekawą konstrukcję świata przedstawionego - ukazany jest przez dwa podmioty liryczne - Pielgrzyma i Mirzę. Obaj spoglądają na Czatyrdach. Autor obrazuje różne reakcje człowieka w obliczu piękna góry. Na tle mentalności Europejczyka ukazuje mentalność człowieka wschodu. Pielgrzym spogląda na górę ze zdumieniem, lękiem. Mirza natomiast patrzy na nią jak zdobywca. Zamykająca utwór "Aa!" to zdumienie Pielgrzyma odwagą Mirzy. Tradycyjną tematyką sonetów jest poezja miłosna. Mickiewicz natomiast ukazał w nich panoramę krainy. W cyklu 18 utworów zastosował kompozycję nawiązującą do poematu podróżniczego. Podmiot liryczny - poeta, ukazuje bogactwo świata orientalnego poprzez indywidualne spojrzenie na świat Pielgrzyma - turysty oraz człowieka wschodu. W niektórych sonetach podmiot liryczny jest ukryty w strukturze utworu, w innych jest nim Pielgrzym, mający wyraźne rysy autorskie, w jeszcze innych jest nim Mirza. Istotnym motywem jest motyw pielgrzymki - archetypem literackim takiej wędrówki jest wędrówka do Ziemi Obiecanej. Romantyczny bohater wędruje do ojczyzny. W sonetach ukazał poeta rozdarcie wewnętrzne Pielgrzyma między zachwytem nad Krymem a tęsknotą za ojczyzną. Orientalizm w sonetach. Romantyków europejskich fascynowało wszystko co egzotyczne. Orientalizm w sonetach przejawia się w tematyce - autor opisuje krainę egzotyczną, wprowadza wschodnie słownictwo, ukazuje elementy wschodniej religijności i kultury. Stara się także przedstawić mentalność człowieka wschodu, konstruuje niektóre tropy stylistyczne na wzór stylu orientalnego. Adam Mickiewicz "Konrad Wallenrod" "Macie bowiem wiedzieć, że dwa są sposoby walczenia. Trzeba być lisem i lwem" Nicolo di Bernardo dei Macchiavelli Żył w latach 1469 - 1527, napisał "Książe". Jest to zbiór refleksji na temat sposobów prowadzenia polityki. Uważał, że miarą polityki jest jej skuteczność - "Cel uświęca środki". Za pomocą tego motta autor zilustrował sytuację moralną głównego bohatera, a także zawarł aluzję do polskich spiskowców z terenu Królestwa Kongresowego. "Konrad Wallenrod" jest powieścią poetycką - romantyczny wariant poematu epickiego, który łączy w wierszowanej narracji elementy epickie z lirycznymi. Czasem rezygnuje z opowiadania na rzecz dramatycznego kształtowania świata. Stąd podmiotowa postawa bohatera lub narratora dominuje nad fabułą. Akcja toczy się w XIV w. Alf Walter był Litwinem. Został porwany i wychowany przez mistrza krzyżackiego Winrycha von Kniprode. Pewien litewski wajdelota budzi w nim miłość do ojczyzny. Przechodzi na stronę litewską, żeni się z córką Kiejstuta, Aldoną. Wstępuje na drogę zdrady. Został giermkiem Konrada Wallenroda. Po jego śmierci podszył się pod niego i został Wielkim Mistrzem krzyżackim. Sprowokował wojnę z Litwą i celowo prowadził ją niedbale. Tajny trybunał zdemaskował jego zdradę. Konrad popełnił samobójstwo. Powody  wiadomość tragizmu własnego losu,  wyrzeczenie się własnego życia i zbawienia, bo zdrajca nie może istnieć i nie może być zbawiony. Halban nie popełnia samobójstwa, pozostaje by opisać czyny bohatera. Halban to szatan nasycający duszę Wallenroda ideę szatańską. Tragizm wyraża się w :  konflikcie pomiędzy miłością do ojczyzny a etyką rycerską,  determinacji historycznej, Rola poety. Ma wyraźny rodowód biblijny. W kulturze żydowskiej wykształca się życie narodowe, które pozwala im zachować własną tożsamość narodową. Poeta powinien być wieszczem, prorokiem który mocą ducha i słowem przewodzi ludowi. Ma zastąpić zniewolonej społeczności przywódców politycznych. Poezję narodową nazywa poeta "wieścią gminną" i "arką przymierza". Arka przymierza stoi na straży "pamiątek kościoła" - kościół to świątynia, tradycja, a także wspólnota, istota więzi zbiorowej. Kultura językowa trwalsza jest od kultury materialnej. Poezja powinna budzić poczucie wspólnoty narodowej. Wymowa "Konrada Wallenroda" Autor za pomocą historii przedstawia swoją współczesność. Romantycy odczytali dzieło jako wezwanie do walki narodowowyzwoleńczej. Idea zawarta w "Konradzie Wallenrodzie" zmaterializowała się w powstaniu listopadowym. Nieco później zaczęto dostrzegać problem tragizmu. Jego źródłem jest próba połączenia materializmu z chrystianizmem dokonująca się w życiu bohatera. Jest to przedstawienie sytuacji duchowej młodych żołnierzy Królestwa. Adam Mickiewicz "Dziady część III" Dziady drezdeńskie zostały napisane wiosną 1832 roku pod wrażeniem klęski powstania listopadowego. Dotyka dylematów narodowego sumienia. Osnową były wydarzenia historyczne. Mickiewicz nie uczestniczył w powstaniu, więc nie pisał o nim bezpośrednio. Autor ukazał proces filomacki 1823-4. Poeta wyolbrzymia zakres tych wydarzeń i uogólnia ich sens. Cierpienie młodzieży wileńskiej ma się stać obrazem i symbolem cierpienia całego narodu. Próba rozważenia istoty historycznego przeznaczenia Polaków. Dramat Mickiewicza dotyka najgłębszych tajemnic narodowego losu. Cechy dramatu romantycznego:  oryginalny romantyczny gatunek literacki,  powstaje w twórczości po upadku powstania,  literacka przestrzeń dyskusji o losie narodu, sensie jego cierpienia, przeznaczenia,  odrzucenie antycznej tradycji literackiej,  brak zasady decorum i trzech jedności,  brak formalnego podziału dramatu antycznego,  inspiracja misterium i Szekspirem,  autentyzm,  historyzm,  charakter historiozoficzny,  biografizm,  synkretyzm rodzajowy i gatunkowy  dwuplanowość akcji - plan ziemski i nadprzyrodzony. Kompozycja dramatu romantycznego. 1.Kontrast.  postaci (ksiądz Piotr - Konrad, Szatan - Ewa),  scen (widzenie Ewy - sen Senatora),  barwy (czerni i bieli),  planu scen zbiorowych (towarzystwo stolikowe i stojące przy drzwiach), 2.Luźna, fragmentaryczna i otwarta 3.Obrzędowość, ludowość. 4.Indywidualizacja języka postaci. 5.Mieszanie wzniosłości z groteską. Interpretacja prologu. Każdy element struktury dramatu jest nośnikiem głównej treści utworu. Struktura czasowa ma charakter obrzędowy, od cierpienia i śmierci do zmartwychwstania. Miejsce akcji prologu i sceny pierwszej - klasztor Bazylianów zamieniony na więzienie stanowe - desakralizacja miejsca świętego. Cierpienie ma charakter mistyczny. Wymowa prologu. Walka o duszę więźnia. Jej wynik określi całe życie bohatera. Aniołowie wyprosili aby bohater trafił do więzienia. Ma tam doznać oczyszczenia duchowego, pokuty. Kreśli na ścianie : Bogu najlepszemu Najwyższemu Gustaw zmarł 1823, 1 listopada Tu narodził się Konrad 1823, 1 listopada Słowa są symbolem jego przemiany duchowej. Umiera romantyczny kochanek, rodzi się romantyczny bojownik sprawy narodowej. Duch komentuje sytuację bohatera - osiąga on ogromną siłę duchową w czasie tej przemiany. Nie wiadomo czy będzie źródłem dobra czy zła. Interpretacja sceny więziennej. Cechuje ją szczególny autentyzm - autor przedstawia autentyczne postacie młodzieży wileńskiej. Akcja dzieje się w Wigilię. Strażnik pozwolił więźniom spotkać się w celi Konrada. Z początku rozmawiają o swojej sytuacji, o prześladowaniach, o tym, że są torturowani i głodzeni. Tomasz Zan uważa, że spowodowane to jest tym, że Nowosilcow utracił w oczach cara łaskę, a teraz chce ją odzyskać. Centralnym obrazem martyrologii młodzieży jest opowiadanie Jana Sobolewskiego. Był świadkiem wyprowadzania więźniów do kibitek - wozów więziennych. Autor podkreśla męczeństwo więźniów, niewinność ich ofiary, wskazuje na heroiczną postawę Janczewskiego. Ze szczególna ekspresją opisuje postać Wasilewskiego, którego musiano zanieść do kibitki - przypomina w opisie Chrystusa zdjętego z krzyża. Fragment zawiera istotne refleksje autora dotyczące cierpienia - jest ono źródłem rozwoju ludzkiego ducha. Obraz męczeństwa łączy poeta paralelnie z obrazem odprawianej w kościele mszy - jest to sugestia, że dokonujące się wydarzenia stanowią cząstkę tego aktu, który podczas mszy dokonuje się w kościele - aktu ofiary Pańskiej. Z tym obrazem powiązana jest kwestia Tomasza Zana, który postanowił przejąć wszystkie winy na siebie by uratować część współtowarzyszy. Żegota by podtrzymać wszystkich na duchu opowiada bajkę Góreckiego - wyraża ona przekonanie o nieuniknionym triumfie dobra nad złem. Odpowiada na to Jankowski pieśnią bluźnierczą, w której oskarża Jezusa i Maryję o brak współczucia dla cierpiących (przyszły zdrajca i funkcjonariusz policji carskiej). Konrad nie pozwala bluźnić imieniu Maryi. Po krótkiej kwestii mówiącej o przygodach żołnierskich rozpoczyna się swoista zmiana nastroju - poczucie ofiary ustępuje żądzy zemsty. Pieśń Feliksa mówi o zabiciu cara. Pieśń Konrada jest pogańska z motywem wampiryzującym - poezja romantyczna przemienia młodych ludzi w bezwzględnych mścicieli sprawy narodowej. W motywach wampiryzujących odnajdywała artykulację dwoistość kondycji i losu narodowego Polaków, którzy łączą w sobie sielskość z rycerskością, ale muszą zdobyć się wskutek historycznych wypadków na bezwzględną, przekraczającą normy etyczne, walkę o dobro ojczyzny. Scenę I zamyka tzw. "Mała Improwizacja". W niej to Konrad przedstawia siebie jako genialnego poetę - proroka, który wielkością swego umysłu przenika losy świata. Manifestuje poczucie własnej dumy i wielkości. "Małą Improwizację" zamyka obraz kruka, który plącze myśli Konrada - ów kruk to znak diabła. Prometeizm to idea poświęcenia się dla dobra ludzkości. Cechy prometejskie romantycy przypisywali Chrystusowi, Adamowi, Judaszowi - przyczynił się do ofiary Chrystusa, za zgodą Bożą swoją zdradą przyczynił się do odkupiającej ofiary Chrystusa. Motywy prometejskie wyraża wiersz "Prometeusz". Był on dla Goethego żywym wcieleniem buntu wobec Boga(ów). Buntu, któremu Goethe przypisuje okrucieństwo względem żywego stworzenia. Motywy prometejskie były bardzo popularne w literaturze europejskiej. Z biegiem czasu stały się świadectwem nowej sytuacji europejskiego myśliciela. Przełom XVIII i XIX w. to czas tworzenia się nowej grupy społecznej - intelektualistów, społecznych myślicieli, filozofów, artystów. W figurze Prometeusza odnajdywali obraz własnej kondycji egzystencjalnej i społecznej. Mieli zastąpić tę rolę jaką pełnił w kulturze europejskiej kapłan. Pragnęli stać się nauczycielami, przewodnikami ludzkości, faktycznymi odkrywcami tego co dobre i złe. W swych dziełach wyrażali bunt i negację wobec boskich praw świata, porządku społecznego, często ponosili za to swoistą formę odpowiedzialności - negację i odrzucenie. Do tej kwestii ustosunkowuje się Mickiewicz w drugiej scenie III części "Dziadów". W I części "Wielkiej Improwizacji" Konrad opisuje się jako genialnego, obdarzonego nadprzyrodzoną mocą poetę. Widzimy samotnego więźnia z szalonym obliczem, w głębi zaś pojawiają się postacie metafizyczne prowadzące walkę o duszę bohatera. Autor dotyka kwestii bariery międzyludzkiego porozumienia zawartej w istocie języka. Konrad odkrywa, że język nie zawsze prowadzi do porozumienia. Manifestuje poczucie własnej dumy poetyckiej. Jedynym godnym jego słuchaczem może być sam Bóg - poezja daje poczucie nieśmiertelności, poetycki akt stwórczy przyrównuje Konrad do boskiego aktu stworzenia. Poeta wyznaje w monologu, że doznaje chwili uniesienia co daje mu moc do rozmowy ze Stwórcą. Konrad wspomina dzieje swojej nieszczęśliwej miłości, przyrównuje ją do boskiej miłości do ludzi. Miłość, którą żywił Konrad do kobiety zmieniła się - stała się miłością do narodu. W imieniu narodu chce poeta rozmawiać z Bogiem. Żąda od niego władzy nad ludźmi. Gdyby ją miał stworzyłby świat szczęśliwszy. Władza Konrada nad ludźmi miałaby charakter tyrański - poeta odkrywa, że prometejskie nauki myślicieli XIX w. są zaczynem okrutnej tyranii. Konrad oskarża Boga, że nie jest miłością, lecz rozumem. Porozumienia z Nim należy szukać na drodze rozumu, a nie uczucia. Konrad przeżywa bardzo charakterystyczny dylemat religijny - nie może pogodzić wizji Boga z tym, co widzi w świecie - okrucieństwem, przemocą, niesprawiedliwością. Próbuje utożsamić się z własną ojczyzn±. Występuje w jej imieniu wobec Boga pytając, czemu skazał ją na los hiobowy. Milczenie Boga budzi w nim gniew coraz większy - oskarża Go o tyranię. W świetle następnej sceny okazuje się, że Konrad motywowany jest diabłem. Scena III jest sceną egzorcyzmów. W jej toku dowiadujemy się jak wypędza się złego ducha. W celi znajduje się omdlały więzień, na jego przeciw staje sługa boży - ksiądz Piotr, który podejmuje walkę o jego duszę z Szatanem. Walczy modlitwa, osobistą ofiarą - bierze na siebie winy Konrada. Wywiązuje się rozmowa pomiędzy księdzem a diabłem. Diabeł mówi kim jest - przedstawia się jako Wolter. W ten sposób autor mówi, że grzech pychy jest grzechem rozumu. Zakończenie sceny przedstawia sąd boży nad Konradem - winy zostają mu odpuszczone, gdyż szanował imię Matki Bożej, a jego grzech wypływał z miłości do narodu. Scena IV jest pierwszą sceną mistyczną utworu. Dzieje się w domu wiejskim pod Lwowem. Jej mistyka polega na duchowym, intelektualnym zjednoczeniu ze Stwórcą. To zjednoczenie można osiągnąć dzięki rozważaniom o tym, że za życia jest się na granicy światów. Dzięki praktyce mistycznej doznaje się szczęścia - obcuje się z Bogiem już za życia. Mickiewicz sięgnął do św. Jana od krzyża i św. Teresy. Widzimy Ewę modlącą się za więźniów litewskich, a przede wszystkim Konrada. Dzięki jej modlitwie wstawienniczej ksiądz Piotr pokona złego ducha. Ewa w widzeniu obcuje z Matką bożą i Dzieciątkiem. Występują tu dwa motywy symboliczne - lilia - symbol niewinności, czystości, dziewictwa oraz róża - symbol modlitwy. Scena ukazuje niewinność, czystość, piękno duszy człowieka prawego, radość obcowania z Bogiem oraz drogi prowadzące do tego obcowania - modlitwę. Scenę V otwiera krótka modlitwa księdza Piotra - wyznaje on pokorę i marność. Otrzymuje ten dar, którego doświadczenie nie było dane pysznemu, dumnemu Konradowi. Bóg objawia księdzu Piotrowi tajemnice historii. W pierwszej części przedstawiony jest los narodu polskiego, w drugiej obraz męki pańskiej - historia narodu zostaje ukazana w kategoriach męki krzyżowej Chrystusa. Tłum Żydów szydzących z Jezusa to narody Europy, Rosja - Judasz, zaborcy - oprawcy. Chrystus był przybity w trzech miejscach - trzech jest zaborców. Najokrutniejszemu zaborcy - Moskalom, Bóg wybaczy winy. W trzeciej części przedstawiona jest wizja zmartwychwstania narodu, postać tajemniczego wyzwoliciela o imieniu czterdzieści i cztery. Jest to symboliczny zapis imienia Adam, namiestnikiem, który zbuduje na ziemi własny Kościół, miałby być sam Mickiewicz w sensie artykułowania idei wolności. Tym, kto naprawdę wyzwoli naród polski będzie ten kto zjednoczy różne nurty narodowe istniejące na polskiej ziemi. Pogląd wyrażony przez Adama Mickiewicza określa się mianem mesjanizmu. Powiedział on ,że niewinna ofiara narodowa przyniesie narodom Europy wolność. Pragnął nauczyć postrzegać historię narodu w kategoriach ewangelicznych - cierpienie i klęska mają sens i godność. Chciał by Polacy przeżywali historię w duchu religijnej wolności. Udało się Mickiewiczowi stworzyć doskonały wzór zachowań ludowych, dzięki którym naród w trudnych chwilach mógł zachować tożsamość. Scena VI jest drugą sceną mistyczną - rozładowuje atmosferę. Mickiewicz daje odpocząć czytelnikom. Scena ma charakter groteskowy - pokazane jest obcowanie człowieka z diabłem - Senator za życia dostał się we władanie sił piekielnych. Scena VII jest charakterystyką społeczeństwa polskiego, a dokładnie środowiska kongresowego. W czasie gdy cierpią polscy patrioci, kongresowcy bawią się i hulają. Autor dzieli towarzystwo na stolikowe - urzędnicy carscy, generałowie, damy. Prowadzą oni błahe rozmowy w języku francuskim - mówi, że gdy wyjechał Senator, bez niego nie odbędzie się żaden wspaniały bal. Drugą grupę stanowi młodzież i dwóch starych Polaków, pamiętających jeszcze czasy wolności. Stoją przy drzwiach i rozmawiają o prześladowaniach na Litwie. Stary Litwin opowiada historię Cichowskiego, więzionego przez Rosjan i doprowadzonego do obłędu. Eksponuje jego niewinność i cierpienie jakiego doświadczył. Opowieść staje się zaczynem rozmowy o literaturze. Niektórzy mają stanowisko neoklasycystyczne, sądzą, że literatura nie powinna mówić o wydarzeniach współczesnych - aby je oceniać trzeba zachować odpowiedni odstęp czasowy. Literat IV, prawdopodobnie Brodziński, uważa, że opisywanie okrucieństwa kłóci się z łagodnością słowiańską Polaków. Scenę zamyka kwestia Wysockiego. Mówi on, że elita narodu jest plugawa, prawdziwe wartości narodu ukryte są w ludziach prostych. Rzeczywistą głębią narodu jest jego lud. Scena VII to rozbudowana charakterystyka Nowosilcowa, rosyjskiej władzy na terenach polskich i struktury rosyjskiego społeczeństwa. Senatora otaczają polscy zausznicy. Domaga się on od nich, by przykręcili śruby i prowadzili ostrzej śledztwo by dało zauważalne efekty. Na audiencję dostaje się matka Rollison - jest wdową, kobietą niewidomą. Dowiedziała się, że jej syn jest torturowany i prosi o litość dla niego. Senator szydzi z niej i choć obiecuje interwencję, wydaje rozkaz aresztowania jej. Ojczym Słowackiego podpowiada jak pozbyć się Rollisona - wystarczy otworzyć okno celi, a ten, opętany, sam wyskoczy. Przesłuchiwany jest ksiądz Piotr, to on powiedział matce o Rollisonie, zapowiada oprawcom rychłą karę bożą. Znudzone damy wyprowadzają Senatora na bal. W I części słyszymy menuet z Don Juana, w II arię Komandora (Don Juan uwiódł bliską Komandorowi osobę, a jego zabił w pojedynku. Zjadł kolację na jego grobie - Komandor powstał z grobu i udusił go). Ciekawe jest środowisko ludzi na balu u Senatora - polskie damy, polska szlachta, rosyjscy rewolucjoniści, urzędnicy. Scena ma charakter groteskowy - autor szydzi z rosyjskiej struktury społecznej. W Rosji utrzymywano dozgonne tytuły decydujące o pozycji społecznej. Tany urzędników przerywa pani Rollison - oskarża Senatora o zabicie syna. Ksiądz Piotr informuje niewiastę, że jej syn żyje, jest tylko ciężko ranny. Zebrani dowiadują się, że piorun spalił Doktora wraz ze wszystkimi srebrnikami. Ksiądz przytacza dwie przypowieści - Bóg często odkłada karę, by ta później była sroższa (teologia wg. A. M.). Scenę zamyka rozmowa księdza Piotra z Konradem - wywożą go na zesłanie. Zawarta jest tu sugestia, że na zesłaniu Konrad uzyska wielkość duchową. Scena IX zamyka III część "Dziadów". Autor nawiązuje do II i IV części - trup Doktora chce uwolnić się od palących srebrników, a Bajkow cierpi od rozpusty. Scenę zamyka widzenie - Guślarz ukazuje, że symbolami cierpień Konrada są plamy krwi na czole i piersi. Ustęp - romantyczny poemat podróżniczy. Krainę przedstawia autor w wierszu "Droga do Rosji" - pejzaż rosyjski to dzika, pustynna kraina. Porównuje Rosję do białej, niezapisanej kartki, na której nie wiadomo kto postawi znaki - Bóg czy diabeł. Mieszkańcy Rosji jawią się autorowi jako ludzie czerstwi, prymitywni, są jak larwy, z których może się wyłonić zarówno motyl jak i ćma. Mickiewicz ukazuje Rosję jako naród nieukształtowany, pogrążony w tyranii. Przemierzając wielkie obszary tego państwa, zauważa autor, że organizacją rzeczywistości rosyjskiej rządzi imperialny militaryzm. "Przedmieście stolicy" i "Petersburg" są poświęcone stolicy imperium. Petersburg to symbol istoty carskiej tyranii. Wyrósł on dzięki krwi niewolników, morderstwom, podbojom. Zbudowany został na bagnach i piaskach - ta budowa pochłonęła tysiące istnień ludzkich. Stolica pozbawiona jest własnego stylu, naśladuje style architektoniczne zachodniej Europy. "Pomnik Piotra Wielkiego" oddaje istotę rosyjskiej imperialności - postać ta przyrównana zostaje do pomnika Marka Aureliusza, władcy łagodnie postępującego z ludem. We fragmencie końcowym autor stawia pytanie profetyczne - co się stanie z Rosją, jeśli jej duchowość spotka się z ideami stworzonymi w filozofii zachodniej ? Co się stanie z kaskadą tyraństwa ? "Przegląd wojska" - cechą tyranów jest zamiłowanie do militarnych parad i popisywanie się nimi przed zachodnimi ambasadorami. W ich czasie giną żołnierze, oficerowie - stratowani, zamarznięci. Autor charakteryzuje istotę polityki rosyjskiej względem państw Europy Zachodniej - Rosja kokietuje je pozorami demokracji. W zakończeniu autor charakteryzuje istotę rosyjskiej duchowości - opisuje historię chłopa, który zamarzł pilnując szuby swojego pana. Istotą rosyjskiej duchowości jest więc heroizm niewoli - heroiczna wytrwałość w byciu niewolnikiem. "Oleszkiewicz" - postać tajemniczego pielgrzyma, proroka. Zapowiada karę bożą, która dotknie nowy Babilon, miasto Szatana - Petersburg (powódź z 1824 r.). Ustęp ma puentę natury metafizycznej - Rosja, pełna tyranii jest siedzibą Szatana. "Do przyjaciół Moskali" - autor pragnie złagodzić krytykę jakiej poddał Rosjan. Przedmiotem krytyki nie miał być naród rosyjski, lecz jego niewola. Składa hołd rosyjskim rewolucjonistom, mówi jednak i o tych, którzy pełnią służbę w państwie tyranii. Ostrzega Rosjan przed akceptacją niewoli, gdyż pozbawi ich ona godności narodowej i ludzkiej. Geneza "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza Pierwsze księgi powstały w Paryżu w latach 1832 - 1834 w atmosferze nadziei na odzyskanie niepodległości - liczono na Wojnę Narodów. Początkowo zamiarem poety nie było pisanie eposu, ale wraz ze zmianą sytuacji politycznej, zmieniły się również zamiary poety. "Pan Tadeusz" powstawał także w żałobie po upadku powstania listopadowego, co autor przedstawił w epilogu. Poeta odkrył, że tylko w krainie lat dziecinnych Polak może uzyskać trochę szczęścia. Mickiewiczowi nie podobał się świat Zachodu, traktował tą kulturę jako zmaterializowaną, niszczącą więzi międzyludzkie. Czuł się tam wyalienowany, zagubiony. "Pan Tadeusz" wyrasta z tęsknoty za ojczyzną, czasami młodości. Mickiewicz w epilogu wyraził pogląd, że Rzeczpospolita powinna się odrodzić w dawnych, piastowskich granicach, świadomy był także, że jego dzieło będzie elementem kultury narodowej. "Pan Tadeusz" jest epopeją gdyż :  ukazuje dzieje zbiorowości szlacheckiej, jej reprezentatywnych przedstawicieli w szczególnym momencie historycznym,  odchodzą w przeszłość dawne, sarmackie obyczaje,  ukazuje rzeczywistość w ostatnim momencie jej istnienia,  rolę bogów antycznych zastępuje przyroda,  występuje trzecioosobowy narrator wszechwiedzący, mający rysy autorskie, spoglądający na przedstawiany świat z dystansem humorysty,  zawiera liczne apostrofy,  zawiera inwokację o charakterze maryjnym,  zawiera elementy stylu charakterystyczne dla eposu - porównania homeryckie, peryfrazy, szeregi epitetów, heksametr wyrażony jest 13 - zgłoskowcem. Kreacja bohatera. Jacek Soplica w 1792 r. zabił Stolnika Horeszkę. Magnaci polscy założyli Konfederację Targowicką - najazd Moskali na obrońców konstytucji. Horeszko był patriotą, obrońcą konstytucji, człowiekiem godnym, walczącym o dobro ojczyzny. Moskale najeżdżają na zamek Stolnika, Jacek zabija go z rosyjskiego karabinu. Rząd Targowicki przejmuje dobra Horeszków i nadaje je Soplicom. Jacek został okrzyknięty zdrajcą, choć Horeszko przed śmiercią wybacza mu winę, kreśląc znak krzyża - zemsta Gerwazego nie ma powodów moralnych, jest aktem nieposłuszeństwa wobec swego pana. Jacek ucieka do Rzymu - staje się symbolem Polaków walczących o wolność ojczyzny. Związuje się z Legionami Dąbrowskiego, spłaca swe winy w bitwach pod Hochenlinden i Jeną. W 1807 obecny przy oblężeniu Gdańska, w 1808 uczestniczy w ataku na Samosierrę. Następnie wstępuje do zakonu bernardynów, przyjmuje imię Robak i zostaje kwestarzem - emisariuszem napoleońskim działającym na terenach zaborów. W 1811 powraca do Soplicowa by przygotować powstanie. Nie udało mu się postawić swej rodziny na jego czele, by tym samym mogli zmyć hańbę ze swego nazwiska. Umiera jesienią 1811 osłaniając przed kulą ostatniego Horeszkę, odznaczony pośmiertnie Legią Honorową. Przemiana Soplicy to symboliczny kierunek przemian, który musi się dokonać w świecie szlacheckim, aby Polska mogła odzyskać niepodległość. Nie ma takiej słabości, której nie da się przezwyciężyć siłą ducha. Adama Mickiewicza inspirowały kreacje europejskich bohaterów literackich. Literatura romantyczna wykreowała bardzo swoisty typ bohatera - jest to jednostka nieprzeciętna, poszukująca sensu istnienia, piękna świata. We wczesnej młodości u wieszcza widzimy bohatera werterowskiego - Gustawa oraz bajronicznego - Wallenroda. Obaj są indywidualistami, obaj nie akceptują praw świata. Gustaw to bohater nieszczęśliwej miłości, Konrad - ofiarnej zdrady. Istotę ewolucji dobrze ukazuje scena prologu III części "Dziadów" - Gustaw przemienia się w Konrada, bojownika o wolność. Mickiewicz nie tworzy wrażliwego poety, lecz kogoś, kto przezwyciężył własny egoizm. Będąc indywidualistą wykraczającym poza przeciętność staje się bohater mickiewiczowski jednostką w pełni świadomą swej ofiary - bohaterem prometejskim. Drugim rodzajem bohatera mickiewiczowskiego jest prorok, w którym duszę romantyczną zastępuje pokora - ksiądz Piotr. W "Panu Tadeuszu" dokonuje się negacja postaw bohatera romantycznego. Po przemianie moralnej jest on bohaterem pokory rezygnującym z indywidualizmu. Kreacja bohatera mickiewiczowskiego to powolne odchodzenie od wartości romantycznych. Szlachta w "Panu Tadeuszu" W zbiorowości szlacheckiej można wyodrębnić kilka grup. Tradycjonalistami, obrońcami dawnych ideałów szlacheckich są Sędzia i Podkomorzy. Dom Sędziego to tradycyjny, szlachecki, polski dom. Sędzia jest dobrym gospodarzem, prekursorem kapitalizmu - ludzie znajdują tam opiekę i zarobek, jest ludzki dla chłopów. Drugą taką postacią jest Podkomorzy - w 1812 roku został przez szlachtę obrany marszałkiem konfederackim powiatu nowogrodzkiego. Drugie miejsce w poemacie zajmują drobnoszlacheccy oryginałowie - Gerwazy Rębajło - biedny szlachcic służący u Horeszków. Brał udział w konfederacji barskiej, jest mściwy, okrutny, nie respektował aktu miłosierdzia swego pana, morduje kogo i gdzie się da. Wojski (Hreczecha) - szlachcic, całkiem bogaty, przyjaciel i daleki krewny Sędziego. Był mistrzem polowania, znakomitym kucharzem. Rejent Bolesta - urzędnik sądowy, Asesor - służy każdemu kto lepiej zapłaci, wstąpił do policji powiatowej, to on sprowadził Moskali. Woźny Protazy Brzechalski - pracował przy trybunale w Grodnie, później poszedł na chleb do Sopliców. Trzecią grupą jest szlachta dobrzyńska - zaściankowa - prowadzi żywot chłopski. Przybyła na Litwę z ziemi dobrzyńskiej uchodząc przed Krzyżakami. Patriarchą rodu jest Maciej - dojrzały patriota, obywatel, świadek historii - brał udział w konfederacji barskiej, w wojnie 1792 r., powstaniu kościuszkowskim. On wyraża refleksje polityczne poety. Bartek Prusak - przedsiębiorczy kupiec, Maciej Chrziciel, Bartek Brzytewka - dzielni żołnierze, obrońcy ojczyzny, ludzie prości. Na marginesie Mickiewicz wspomina o szlachcie tubylczej. Nowe wartości wprowadza Tadeusz - uwłaszczenie chłopów oraz żołnierze napoleońscy - postacie autentyczne - generałowie Dąbrowski, Kniaziewicz, Małachowski, Grabowski. Ocena świata szlacheckiego. Gdyby obraz był realistyczny mógłby wydać się ponury - ludzie uwikłani w konflikty, pogrążeni w prywacie, mściwi, niekiedy okrutni. Ale Mickiewicz spogląda na ten świat z humorystycznym dystansem - wady ulegają minimalizacji, a zalety wyeksponowaniu - siła więzi zbiorowej, waleczność, zdolność do poświęcenia, miłowanie ojczyzny, poszanowanie tradycji. Motywy napoleońskie. Mickiewicz ukazał przemarsz wojsk napoleońskich przez ziemie polskie. Ówcześni Polacy wiązali z Napoleonem nadzieje na odzyskanie niepodległości. Poeta charakteryzuje rok 1812 jako rok nadziei na odzyskanie niepodległości. Przemarsz wojsk był jutrzenką nadziei. Jednak poeta włożył w usta Maćka krytykę Napoleona - armia napoleońska zachowuje się jak okupanci - rabuje, gwałci, morduje. Stanowisko pisarza w tej kwestii nie jest jasne - uwielbienie w księdze 11, krytyka w 12. Świat przyrody w "Panu Tadeuszu" 3/4 utworu zajmują opisy przyrody. Jest ona bohaterem dzieła. Ukazana została zgodnie z duchem filozofii romantycznej jako byt uduchowiony. W rozmowie Hrabiego z Tadeuszem w księdze IV autor ukazując bogactwo przyrody polskiej wyraża refleksję, że krajobraz właściwy dla danej krainy jest materialnym obrazem ducha jej mieszkańców. Przyroda jest świadkiem historii danego narodu oraz jego kultury. Petryfikuje w sobie najistotniejsze elementy tradycji danego narodu. Liryki Adama Mickiewicza. "Do M..." Podmiotem lirycznym jest kochanek posiadający wiele cech autorskich. W I zwrotce w monologu udramatyzowanym, mającym cechy dialogu widzimy obraz dramatu rozstania kochanków. Dalsza część wiersza to monolog adresowany - adresatem jest Maryla Wereszczakówna. Podmiot liryczny odmalowuje okoliczności wspólnych spotkań i przeżyć. Rozdzieleni zostali w świecie materialnym, ale nie w świecie ducha, gdyż ich miłość jest zbyt głęboka. To przekonanie bierze się z romantycznej koncepcji miłości - powinowactwa duchowego kochanków. "Do***. Na Alpach w Splügen" Poeta marzy by dzielić Alpy z Marylą. Wyznaje, że po siedmiu latach, wciąż tęskni za ukochaną. Łączy ich powinowactwo duchowe. Jest wygnańcem, który szuka w swym życiu przystani, domu i ojczyzny. Kojarzy mu się to z pierwszą, wzniosłą, czystą miłością. Twierdzi, że kochanka prowadzi teraz żywot dość niski. "Do matki Polki" Wiersz jest uniwersalnym obrazem narodowej historii - ponadczasowy los polskiej rodziny zdeterminowany przez tragiczne wydarzenia dziejów. Obraz narodowy jest paralelnie powiązany z obrazem religijnym. Poeta zwraca się do każdej polskiej matki z pełną bólu i goryczy przestrogą by przygotowała syna na męczeństwo i śmierć, które go upodlą, gdyż pozbawione będą atrybutów rycerskich. Autor porównuje sytuację matki Polki do cierpiącej Matki Bożej, Polaka do Chrystusa. W świętej rodzinie powinna matka Polka szukać ukojenia, pociechy i siły duchowej. Wiersz napisany przed powstaniem listopadowym ma wartości profetyczne - zapowiada jego upadek. "Reduta Ordona" Jest to utwór narracyjny, dominują w nim elementy epickie nad lirycznymi. Jest to relacja narratora (adiutanta) - opisuje obrazowo walkę z przeważającymi siłami wroga, ukazuje jej dramatyzm. Wiersz jest hołdem dla żołnierza polskiego, potępia despotyzm i tyranię Rosji, eksponuje polskie umiłowanie wolności i poświęcenie. "Rozmowa wieczorna" Utwór składa się z trzech części. I ma kształt modlitwy, dwie pozostałe komentarza do tejże modlitwy. Ma ona kształt nieomal intymnej, serdecznej rozmowy. Jest szczególnym doznaniem, które kształtuje duszę człowieka, jego rozum, etykę. Poeta odrywa swoistą paradoksalność modlitwy - jest ona przecież ofiarą, ukorzeniem się. Tymczasem autor mówi, że w modlitwie człowiek od Boga otrzymuje dary, to Bóg służy człowiekowi, a nie odwrotnie. Każda dobra myśl skierowana do Boga zostaje zwrócona w postaci darów łaski. Paradoksalna jest też postawa Boga - On, Król, Pan, Władca świata ma charakter nieomal poddańczy : "Tyś król, o cuda i Tyś mój poddany" Miłość stworzenia wobec Stwórcy może wyrazić się poprzez współuczestnictwo w cierpieniu Boga. II część wiersza odkrywa inny aspekt modlitwy - słuchający jej Bóg jest przyjacielem, jego naturą jest miłosierdzie. W przeciwieństwie do człowieka jest cierpliwy i łagodny, wysłucha każdych ludzkich zwierzeń. III część utworu odnosi się do samego poety, który mówi, iż spokój jest tylko pozorny - gdzieś w głębi przeżywa dramat, cierpi, a jedynym powiernikiem jest Bóg. Liryki lozańskie Adama Mickiewicza. "Snuć miłość" Brak tu ekspresji uczuć czy świadectwa uniesień emocjonalnych. Autor odszedł od liryki inwokacyjnej i bezpośredniej. Wypowiedź ma charakter religijno - filozoficzny, zawiera środki ekspresji pośredniej, symbol, sugestię. Poeta pisze o miłości jako władzy duszy, jako o tej cząstce ludzkiej natury otrzymanej przez Boga. Miłość to przestrzeń duchowa, w której dokonuje się największy człowieczy rozwój, jest źródłem mocy duchowej. "Bóg stał się człowiekiem, by ludzie mogli stać się bogami" Dzięki miłości następuje przebóstwienie natury człowieka. "Nad wodą wielką i czystą" Autor konstruuje dwustopniowy obraz poetycki. Trwanie natury (woda i obłoki) to żywe świadectwo mądrości Boga podczas gdy człowiek przemija. Dzięki temu przemijaniu człowiek stanowi integralną± cząstkę wszechświata. "Gdy tu mój trup" Autor przedstawia dojrzewającego duchowo człowieka. Odrębność duszy i ciała, szczególnie u ludzi w podeszłym wieku jest bardzo wyraźna. Obecność duszy staje się pozorna, ulatuje ona do ojczyzny myśli. Ojczyzną taką dla poety są jego wspomnienia, uczucia młodzieńcze, krainy dalekie, choć sercu bliskie. "Polały się łzy me czyste, rzęsiste" Utwór charakteryzuje się niezwykłą zwięzłością, autor dąży do poetyckiego skrótu, maksymalizacji znaczeń. Wiersz - płacz, podsumowanie własnej egzystencji. Wszystkie ludzkie osiągnięcia, sukcesy są marnością, gdyż każde ludzkie życie kończy się poczuciem egzystencjalnej klęski. "Ach, już w rodzicielskim domu" Autor dokonuje podsumowania życia. Sugeruje, iż istotną wartością nie są słowa, lecz czyny miłości i miłosierdzia. "Pytasz, za co Bóg trochą sławy mnie ozdobił" Rozwinięcie myśli z poprzedniego utworu. Pochwała pokory i milczenia. Nawiązanie do błogosławieństw ewangelicznych. Zaczynem dobra nie są ani uniesienia, ani filozofie, tylko prawe ludzie uczynki miłości. Są tworzywem królestwa bożego na ziemi. Romantyczny wieszcz u schyłku życia dokonuje poetyckiej analizy powołania poetyckiego. Wyraża pogląd historiozoficzny, iż istotne w życiu nie są wydarzenia historyczne, lecz indywidualna świętość każdego człowieka. "Gęby za lud krzyczące Odrzucenie ideologii rewolucyjnej. Autor sugeruje, iż ci, którzy krzyczą w imieniu ludu są fałszywymi prorokami i u kresu ich dziejów czeka ich tylko zapomnienie. Juliusz Słowacki "Kordian" Został napisany w drugiej połowie 1833 r. w Genewie. Inspiracją było powstanie listopadowe, ale także chęć podjęcia polemiki z Mickiewiczem, zwłaszcza III części± "Dziadów". "Przygotowanie" Akcja dzieje się 31 XII 1799 r. - moment przełomu wieków, Bóg oddał władzę nad światem Szatanowi, potęgi piekielne stwarzają historię XIX w. Tworzywem historii s± pierwiastki ideowe stworzone w wieku poprzednim. Szatan poleca Mefistofelesowi obłąkać żołnierza - ofiarą jest Kordian. Ocena przywódców powstania listopadowego. Gen. Józef Chłopicki - był uczestnikiem insurekcji kościuszkowskiej, legionistą dowódcą I Dywizji Piechoty. Został wodzem naczelnym i dyktatorem powstania. Autor zarzuca mu starczą nieudolność. Adam Czartoryski - przywódca konserwatystów podczas powstania, działacz dyplomatyczny. Jedyna godna postać, ale nadużywająca dyplomacji. Gen. Skrzynecki - brał udział w bitwie pod Raszynem, w wojnach napoleońskich. Nie podpisał wyroku na Łukasińskim. Drugi przywódca wojskowy powstania. Autor zarzuca mu tchórzostwo i nieudolność. Julian Niemcewicz - autor "Śpiewów historycznych", arcypatriotycznego tekstu literackiego. Autor zarzuca mu życie wspomnieniami i porównuje do eunucha. Joachim Lelewel - przywódca demokratów - chwiejny politycznie, zajmuje się pozornymi problemami. Jan Krukowiecki - ostatni dowódca wojskowy powstania. Poddał Warszawę nie podejmując walki. Autor zarzuca mu zdradę. Słowacki o roli poezji i poety w życiu narodu. Słowacki prezentuje trzy charakterystyczne poglądy. Prezentowany przez pierwszą osobę, prawdopodobnie Mickiewicza, zawarty jest w "Księgach narodu i pielgrzymstwa polskiego". Według niego poezja winna w trudnej sytuacji historycznej po klęsce powstania dostarczyć pociechy, oddalić od narodu widmo rozpaczy. Ciężar klęski powinien wziąć na siebie poeta, przywódca, prorok narodu. Zmartwychwstanie narodu dokona się dzięki bożej sprawiedliwości i ofierze proroka - poety. Druga osoba (publicyści emigracyjni) szydzi z pierwszej, ośmiesza program z punktu widzenia realizmu politycznego. Trzecia dystansuje się i wyraża program ideowy Słowackiego. Poezja może spełnić swe zadanie wtedy, gdy potrafi dostarczyć narodowi mitu siły i przechować dzieje nieudanego powstania. Akt I - bohater ma rysy werterowskie, przypomina Gustawa z IV części "Dziadów". Doświadcza melancholii, smutku duszy i braku sensu istnienia. Grzegorz próbuje w duszy bohatera obudzić poczucie hartu ducha. Opowiada epizody z wojen napoleońskich. Opowieści te nie budzą jednak ducha męskości w chłopcu. Zakochuje się w Laurze, popełnia samobójstwo (prawdopodobnie chybił, gdyż widzimy go w akcie II). Akt II - średniowieczny moralitet, ukazuje wędrówkę bohatera w poszukiwaniu wartości. Zdobywa on doświadczenie poza granicami kraju i doznaje wielu rozczarowań dotyczących poznawanych wartości. W Londynie rozczarowuje się mieszczańskim społeczeństwem, w którym wszystko można kupić za pieniądze. We Włoszech rozczarowuje miłość do kobiety, w Watykanie do religii (papież Grzegorz XIV był autorem listu pasterskiego wzywającego Polaków do zachowania spokoju). Akt II jest symbolem wędrówki przez życie - od narodzin, przez poznanie wartości pieniądza, samego siebie, poprzez pierwszą miłość, do Sądu Niebieskiego, objawienia prawdziwego sensu wiary. Zwieńczeniem tej wędrówki jest niebo i ponowne odrodzenie - Mont Blanc i postanowienie powrotu do ojczyzny. Monolog Kordiana to odpowiednik Wielkiej Improwizacji. Manifestuje poczucie mocy wewnętrznej. Odnajduje sens swojego życia - chce by Polska była Winkelriedem narodów (Winkelried, rycerz, który poświęcił swoje życie za towarzyszy). Akt III, scena I - ukazuje postawę ludu Warszawy zafascynowanego koronacją cara oraz winem, którym car częstuje warszawiaków. Scena II, poprzedzona rozbudowanymi didaskaliami, przedstawia cara - "legalnego władcę królestwa polskiego". Scena III - również ukazuje postawę ludu, który nie wykazuje niechęci do Rosjan pomimo dzieciobójstwa księcia Konstantego. Scenę zamyka śpiew Mefistofelesa usypiającego ludzi. Wino, które pili było szatańskie. Scena IV - w katedrze spotykają się spiskowcy i debatują czy zabić cara, czy nie. Prezes jest przeciwny morderstwu, kwestionuje jego sens polityczny, potępia terroryzm polityczny - przeciwstawia mu ideę rycerską. Kordian uważa, że car pohańbił koronę królów polskich, sądzi, iż gdy się go zgładzi naród powstanie do walki. Wierzy, że jest w stanie dźwignąć sprawę niepodległości swego kraju. Walczy ze swoją imaginacją, która wyolbrzymia lęk, pozbawia zdolności dokonania zbrodni. Scena VI - szpital wariatów. Doktor - kolejne wcielenie Mefistofelesa, chce jego duszy. Wygłasza prawdę o sensie uczynków Kordiana, mimo to nie udaje mu się go opętać. Scena VII - obraz parady, Wielki Książę obiecuje darować Kordianowi życie, car jest jednak przeciwny. Scena VIII - "pseudospowiedź" - rozmowa z Grzegorzem. Scena IX - spór cara i Wielkiego Księcia - o mało nie dochodzi do puczu. Scena ostatnia - Plac Bankowy, zamknięcie otwarte dramatu. Wymowa. Krytyka idei spiskowej, przywódców powstania oraz idei samotnej walki o wolność ojczyzny. Liryki Juliusza Słowackiego. "Bogurodzico" Pierwsza zwrotka - zwraca się do Matki Bożej, odwołuje się do uczuć patriotycznych, przypomina o dawnej świetności narodu. Walka o wolność jest przedmiotem pochwały, jako ofiarę należy ją złożyć przed Matką Bożą, by ta złożyła ją przed Bogiem. Druga zwrotka mówi o tym, że zryw narodowy Polaków wyzwoli wolę walki wśród Rosjan. Trzecia zwrotka opisuje zwycięstwo wolności nad Rosją carską. Czwarta to apostrofa do Litwinów, by walczyli, by powstali. Poeta formułuje wezwanie do walki. Walka narodowa Polaków to odradzanie się Feniksa z popiołów. Utwór ma charakter modlitewny. "Smutno mi Boże" Przedmiotem pochwały jest porządek wszechrzeczy, utwór także ma charakter modlitewny. Autor patrzy na piękny świat, godny podziwu, a mimo to doznaje smutku. Piękne dzieła boże nie radują serca poety. Swój smutek okazuje tylko przed Bogiem. Wie, że nigdy nie będzie mógł powrócić do ojczyzny. Pielgrzym, wygnaniec, bezdomny człowiek. Ma świadomość, że jego szczątki nie spoczną na ojczystej ziemi, dlatego też dusz nie zazna spokoju. Poeta ma głębokie poczucie przemijania, jest umarłym za życia, czuje, że już przeminął. Los poety jest przesądzony, Bóg nie wysłucha jego modlitwy. W ostatniej zwrotce autor mówi, iż ma świadomość własnej małości, każda chwila jest umieraniem. Byt nie jest naszym przeznaczeniem, poeta nie może się z tym zgodzić, lecz będzie się starał zaakceptować. "Grób Agamemnona" Podróżny poeta wstępuje do grobu Agamemnona. Duma tam o historii swojego narodu, istocie powołania poetyckiego. Chciałby móc, niczym Homer, pisać wierszem bohaterskim o chwale swego narodu, ale nie może, gdyż jest poetą narodu ujarzmionego. Jego losem jest siadać na grobowcach, do nich bowiem należą losy narodu. Jest twórcą niezrozumianym, porzuconym, wygnańcem. By oczyścić swą duszę, by zdobyć się na wielkość przedstawia się jako jeźdźca, rycerza. Odkrywa z bólem, że nie jest godzien zatrzymać swego konia na Termopilach - symbolu chwały dawnej Grecji. Symbolem upadku jest natomiast Cheronea, przypomina o niechwalebnych momentach jej historii. Poeta odkrywa, że nie może utożsamiać się z chwałą Grecji, lecz z jej niewolą. Mamy tu wyraźną aluzję do uczestników powstania listopadowego - walczyli jak Grecy pod Cheroneą. Te dwa wydarzenia łączy poeta z dwoma wyobrażeniami ojczyzny - realnym - utożsamianym przez Cheroneę i idealnym - Termopile. Symbolem realnym jest "czerep rubaszny" - symbol tradycji sarmackiej. Póki ojczyzna będzie miała związek z kulturą sarmacką, póty nie odzyska niepodległości. Ojczyzna oczyszczona z tej tradycji wybije się i osiągnie upragniony cel. Poeta oskarża realną ojczyznę za jej służalczość. Do tej ojczyzny poeta się zwraca, tą osądza - pragnie być krytykiem narodu, pragnie mówić prawdę i ma świadomość, że mówi rzeczy niepochlebne, bolesne, tragiczne, lecz ojczyzna niewolnicza nie ma moralnej siły sądzić swego syna. Ojczyźnie zbywa nie wielkości serca, lecz rozumu. Juliusz Słowacki "Beniowski" "Beniowski" to poemat dygresyjny, napisany w latach 1841 - 184

Dokładny opis całego romantyzmu

Materiały

Parys, Ikeaton, Priam - krótka charakterystyka Parys, Iketaon, Priam jako postacie typowe dla XVI- wiecznej polski. Parys 1. nie był patryjotą -podporządkowywał dobro państwa swym interesom -złamał prawo gościnności porywając Helenę, przez co zciąga niebezpieczeństwo na Troję -działał na szkodę państwa 2. egoista 3. nierozważny (działa pod wpływem chwili) i przekupny Ik...

Śmierć człowieka w "Innym świecie" Grudziński: „Inny świat\" jest hołdem złożonym człowiekowi oraz dokumentem degradacji i utraty człowieczeństwa. Szereg aktów utraty człowieczeństwa wiedzie do refleksji: jak łatwo jest o podłość, o zbrodnię, byleby uratować swoje życie. Czy nie są zaprzeczeniem człowieczeństwa gwałty i „Materialne\" traktowanie kobiet, bezkarne krad...

Streszczenie "Ody do młodości" Adama Mickiewicza Adam Mickiewicz urodził się w roku 1798 w Zaosiu koło Nowogródka. Swoje wykształcenie zdobył na Uniwersytecie Wileńskim, gdzie wraz z przyjaciółmi założył mające charakter spiskowy Towarzystwo Filomatów (miłośników wiedzy). Naczelne hasła Towarzystwa, czyli \"ojczyzna, nauka, cnota\", stały się drogowskazem moralnym i ideowym dla studiujących w ...

Jakie wartości literatury staropolskiej pozostają aktualne do dzisiaj? Jakie wartości literatury staropolskiej pozostają aktualne także dzisiaj - polemika z tematem. Prawie każdy młody chłopak czytał kiedyś „Potop\" czy „Pana Wołodyjowskiego\" i zachwycał się bohaterstwem Małego Rycerza. Przez lata był on ideałem żołnierza: odważny, pełny poświęcenia - po prostu patriota. Ale czy te piękne obrazy XVI...

Dydaktyzm w literaturze oświeceniowej Dydaktyzm jest jedną z najważniejszych zadań literatury oświeceniowej i najwięcej na to zużyto papieru; przyczyny tego stanu były proste: Zagrożenie dla integralności Polski płynące z zewnątrz, nasiliło się zwłaszcza po I rozbiorze; to spowodowało natychmiastową potrzebę wzmocnienia pozycji Polski przez szereg reform; to wiązało się pokazanie...

"Krótka rozprawa..." Reja a "Żeńcy" Szymonowica Temat: \"Krótka rozprawa...\" Reja a \"Żeńcy\" Szymonowica. Oba utwory reprezentują niezmiernie popularny w renesansie gatunek dialogu, choć \"Żeńcy\" uznawane są przede wszystkim za sielankę. Dialogi te nie są dramatami, nie mają wyraźnej zdarzeniowej akcji i nie są pisane z myślą o widowisku scenicznym. Jednakże można w nich odnaleźć ...

Definicja satyry i przykłady Satyra to utwór literacki, posługujący się dowcipem, ironią, kpiną lub szyderstwem, by wyrazić krytyczny stosunek do przedstawionych zjawisk, ośmieszyć ludzkie wady, obyczaje, postawy światopoglądowe. Krasicki jest autorem 22 satyr. Piętnują one i demaskują pasożytniczy tryb życia szlachty, pokazują przejawy upadku moralnego klasy panującej. \"...

Miłość w średniowieczu i renesansie MIŁOŚĆ W LITERATURZE ŚREDNIOWIECZA I RENESANSU. Definicja miłości jest o tyle skomplikowana, że zależy od obiektu miłości np.: inna jest miłość do Boga, Ojczyzny, kobiety, czy potomstwa. Miłość średniowieczna to przede wszystkim miłość do Boga jako wartości najwyższej. Wszystko składa się na miłość do Boga. Związane jest to z postawami c...