Dante Alighieri - życie i twórczość

Dante Alighieri i jego dzieło Najsłynniejszy poeta włoski urodził się w 1265 r.11 Czynnie uczestniczył w życiu politycznym republiki. Brał udział w walce stronnictwa Gwelfów Białych przeciwko Gwelfom Czarnym – był zwolennikiem uniezależnienia Florencji, z której pochodził, od wpływów papiestwa. Zwycięstwo przeciwników było dla Dantego równoznaczne z zagrożeniem życia. Od 1302 r. przebywał na wygnaniu. Zmarł w 1321 r. w Rawennie. W literaturze Dante zasłynął przede wszystkim jako autor Boskiej Komedii, pisanej od 1307 r., ukończonej na krótko przed śmiercią. Piórem parał się już wcześniej. Opisywał wyidealizowaną miłość do wspaniałej kobiety, Beatrice Portinari, w pamiętniku tworzonym w latach 1292-1294 – Nowe życie. Fragmentaryczny utwór Il convivio (1304-1309) ujawnia doskonałą znajomość filozofii starożytnej i średniowiecznej, m.in. św. Tomasza z Akwinu. Dante jest również autorem traktatu o języku oraz rozprawy politycznej De monarchia, postulującej rozdział władzy świeckiej i duchownej. Boska Komedia to dzieło fascynujące ze względu na wszechstronny sposób ukazania realiów średniowiecza, mentalności ludzi, wyobrażeń religijnych – szeroko pojętej kultury tej epoki. Przedmiotem rozważań w szkole średniej są wybrane fragmenty części I zatytułowanej Piekło oraz II – Czyściec. Warto jednak wiedzieć, że całe dzieło ma szczególną budowę. Składa się ono z trzech części: Piekło, Czyściec i Raj, w których autor przedstawia swoją wędrówkę po niezwykłych krainach, znajdujących się w zaświatach. Jego przewodnikiem jest starożytny poeta rzymski, autor epopei Eneida, autorytet moralny – Wergiliusz, zaś w po raju oprowadza go ukochana, Beatrycze (której śmierć Dante bardzo przeżywał). Źródłem wiedzy o świecie są tu doświadczeni życiowo i znający zaświaty przewodnicy oraz napotkani tam znani filozofowie, artyści, politycy. Tytuł dzieła – Komedia – nie ma tu znaczenia gatunkowego. Należy go kojarzyć z komicznym, tzn. powszednim stylem (brak patosu) oraz szczęśliwym zakończeniem. Przymiotnik Boska dodano później ze względu na tematykę wyrosłą z religijnego pojmowania zaświatów. Dante najpierw zwiedza Piekło, później Czyściec, by na koniec znaleźć się w rajskim zakątku. Układ tych części ma sens alegoryczny – odzwierciedla powstawanie człowieka z upadku, oczyszczenie z grzechów i osiągnięcie świętości i szczęścia wiecznego. Owo wzrastanie człowieka możliwe jest dzięki miłości i mądrości. Struktura utworu oparta jest na liczbach 3 i 10. Całość składa się z 3 części, z których każda zawiera 33 pieśni (wielokrotność trójki) oraz wstępu – razem liczy więc 100 pieśni. Każda z opisanych przestrzeni została podzielona na 9 części (wielokrotność trójki): tyle jest piekielnych kręgów, pięter w Czyśćcu i nieb w Raju. Każda z tych krain ma dodatkowo jedno miejsce szczególne: przedpiekle, raj ziemski i Empireum – miejsce, gdzie przebywa sam Bóg – każda z nich liczy więc po 10 wyodrębnionych „podkrain”, zaś razem jest ich 30 (tym razem wielokrotność trójki i dziesiątki). Wiersz zastosowany przez poetę również podlega owej „magicznej” regule – strofa jest trzywersowa (tercyna) i jest związana z sąsiednimi przez układ rymów: aba bcb cdc ded – itd. Przemyślane i dopracowane pod każdym względem dzieło dowodzi wielkich warsztatowych umiejętności autora. Jest ono również zapowiedzią przekroczenia średniowiecza w kierunku myślenia w kategoriach renesansu i humanizmu. Człowiek znajduje tu nadzieję na ocalenie duszy i perspektywę szczęśliwego życia. W Boskiej Komedii spotyka się średniowieczny teocentryzm, ponure wyobrażenie śmierci, ludowa wizja piekła i raju z renesansowym antropocentryzmem i daniem człowiekowi prawa do miłości, poznawania świata, osobistego szczęścia.