Czy literatura może być sumieniem ludzkości?



Tak, literatura nie tylko może, ale zawsze była sumieniem ludzkości. A ludzkość to przecież my – Polacy, Francuzi, Niemcy czy Amerykanie. Ogromna jest przecież ilość dzieł, które podpowiadają nam, co dobre, a co złe, prezentują wzorce i antywzorce postaw ludzkich, zawierają pouczenia, zestaw norm etycznych. My, Polacy, a więc i nasza literatura, czerpiemy normy z chrześcijaństwa i Biblii. To ona wyznaczyła nasz kodeks moralny i z nim musi uporać się nasze sumienie. Szczególne okresy historii wymagają od literatury wyjątkowej wrażliwości na problemy świata i człowieka. Takim czasem w dziejach naszego narodu były zabory. Literatura XIX wieku stała się więc w tym okresie sumieniem Polaków. Uczyła ich, co dobre, a co złe i wskazywała drogi jego przezwyciężenia. Oczywiście każda epoka robiła to na swój sposób: romantyzm, nawołując do walki o wolność i rozliczając zdrajców, zaś pozytywizm, nawołując do pracy i tym samym krytykując bezwartościowe jednostki. Literatura modernizmu zarzekała się, że nie będzie sumieniem narodu i zajmie się „sztuką dla sztuki”. Ale zarówno twórczość Wyspiańskiego, jak i Żeromskiego przeczy temu całkowicie. Prawdziwym sumieniem ludzkości stała się literatura dotycząca czasów II wojny światowej. Potępiała ona erupcję zachowań nieludzkich i postaw niehumanitarnych. Podjęła walkę ze złem. Przypominała jednostce o odpowiedzialności, ukazywała prawdę, często gorzką, o istocie ludzkiej. „Medaliony” Zofii Nałkowskiej powstały w oparciu o badania i obserwacje poczynione podczas prac Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich. Utwór stanowi cykl opowiadań o charakterze dokumentalnym. „Ludzie ludziom zgotowali ten los” pisze autorka w motcie utworu. Oto jaki więc cel przyświecał jej, kiedy zabierała się do napisania tych krótkich opowiadań. Wstrząsnąć sumieniami ludzi, pokazać, do czego człowiek jest zdolny i jaki los potrafi zgotować innemu człowiekowi. Motto Nałkowskiej zawiera bezmiar przerażenia, że przedstawione przez nią fakty, zeznania świadków są dziełem człowieka, że ludzie stworzyli faszyzm, hitleryzm, piece i miejsca kaźni, że są autorami tak strasznej rzeczywistości. Medaliony, dzięki prostocie języka, braku moralizowania, zwykłym bohaterom i bezpośredniej relacji, szokują autentyzmem. Utwór wystawia świadectwo o zbrodni, kacie i ofierze – ukazuje tym samym tragedię ludzi z czasów II wojny światowej i nie pozwala o niej zapomnieć. Proza T. Borowskiego i jego wstrząsające opowiadania z tomu „Pożegnanie z Marią” w zamierzeniu miały być sumieniem ludzkości. Pisarz pragnie uświadomić czytelnikom, że ci, którzy przeżyli te straszną wojnę, a zwłaszcza obozy, przeżyli ją właśnie dzięki tysiącom innych zatłuczonych, rozdeptanych, zagazowanych. Bo żywi zawsze mają rację przeciwko umarłym – stwierdza w opowiadaniu „U nas w Auschwitzu”. Tadeusz, jeden z głównych bohaterów opowiadań, jest więc przedstawicielem tych, którzy odrzucając tradycyjne wartości moralne, przetrwali i powinni stać się wyrzutem sumienia wobec tysięcy zamordowanych i zagazowanych. Tadeusz Borowski, wrażliwy pisarz i wielki moralista, chciał wstrząsnąć sumieniem ludzkości i pokazać czytelnikom, do czego sprawny, faszystowski system doprowadził człowieka... do tego, że przestał już nim być, a więc do utraty człowieczeństwa i zaniku jakichkolwiek wartości. Ukazał również, że obozy XX wieku były konsekwencją rozwoju cywilizacji europejskiej, że ona zawsze opierała się na zbrodni i na nią przyzwalała. Szczególnie wiele miejsca poświęcił pisarz roli literatury i pisarza we współczesnym świecie. Zarzucił nawet literaturze minionych epok, że nie dość wyraźnie ukazywała prawdę o istniejącym świecie, krzywdę ludzką, niewolnictwo i cierpienie. Zasłaniając się hasłami prawdy, piękna, dobra opisywała świat pełen ułudy i zbyt rzadko dotykała najważniejszych konfliktów moralnych. Zdaniem T. Borowskiego pisarz powinien dać świadectwo swojemu czasowi i być sumieniem. Prawda może być, jego zdaniem, okrutna i wstrząsająca, ale ukrycie jej jest nieetyczne. Utwór „Inny świat” G. Herlinga–Grudzińskiego również w zamierzeniu miał być świadectwem czasów, które przedstawia. Stał się jednak jednocześnie dziełem, które wstrząsnęło sumieniami ludzi i otworzyło oczy wielu na to, czym był totalitaryzm sowiecki i obozy pracy. Miały one oczywiście na celu wychowanie nowego, radzieckiego człowieka, który myśli i czuje jak władza sowiecka. Szereg aktów utraty człowieczeństwa, które przedstawia Grudziński, wiedzie człowieka do refleksji: jak łatwo jest o podłość, o zbrodnię, byleby uratować swe życie. Czyż nie są zaprzeczeniem człowieczeństwa gwałty, kradzieże, donosy i brak solidaryzmu więźniów? Podobnie nieludzka wydaje się katorżnicza praca i walka o każdy kęs jedzenia, jak również wyrzekanie się przez zastraszone rodziny kontaktów z więźniami. Ale utwór ten ukazuje także istnienie wielkiej woli człowieka do obrony swojej godności. Przykładem jest przypadek Rostylewa, który walczyło swoją niezależność przez samookaleczenie. Bywa, że aktem człowieczeństwa i decydowania o sobie jest samobójstwo. W utworze Grudzińskiego–moralisty łatwo więc odnaleźć jego poglądy i myśli. Sądzi on, że wartości moralne nie ulegają tak łatwo zniszczeniu, nawet w tym strasznym „Innym świecie”. Pisarz swoją twórczością nie godzi się więc na zło – im gorsze istnieje, tym bardziej trzeba poszukiwać człowieczeństwa, choćby we wspomnieniach, marzeniach, a nawet w samounicestwieniu. Można więc śmiało powiedzieć, że literatura dotycząca II wojny światowej, a zwłaszcza przedstawiająca obozy zagłady niemieckie i radzieckie, nie tylko chciała dać świadectwo swoim czasom, ale i pragnęła być sumieniem ludzkości, przypominać jej, do czego bywa zdolna w niektórych okolicznościach.

Czy literatura może być sumieniem ludzkości?

Materiały

Grupy społeczne i ich podział Podział grup społecznych: I kryterium wielkości: mała, duża - mała to taka, w której kontakty między członkami mają charakter osobowy (twarzą w twarz), - grupa duża – gdzie jednostki nie kontaktują się bezpośrednio a za pośrednictwem innych ludzi lub technicznych środków przekazu. II kryterium podziału to charakter więzi społecznej (...

Zarządzanie przez motywację Zarządzanie przez Motywację Konieczność wiedzy o psychologicznych mechanizmach motywowania, Różne ujęcia motywacji – mechanizmy motywacyjne: 1. potrzeby (Maslowa, Herzberga, McClelland) 2. oczekiwania 3. Skutki poprzedniego działania – procesuczenia się: bodziecreakcjakonsekwencjeprzeszłe wyniki 4. Poczu...

Praca i cierpienie w "Innym Świecie" Praca Jercewski obiekt, podobnie jak inne łagry sowieckie, był nastawiony na wykorzystywanie więźniów jako darmowej siły roboczej. W trud¬nych warunkach klimatycznych surowej Syberii zmuszano ludzi do nadludzkiej pracy zazwyczaj przez 11-12, czasem przez 20 godzin dziennie, w lichym ubraniu, bez odpowiedniego wyżywienia i wystar¬...

Mity greckie i ich sens Mit o Dedalu i Ikarze. Dedal - ateński budowniczy, rzeźbiarz i mechanik; obciążony zbrodnią uszedł na Kretę. Dedal był wielkim wynalazcą, w związku z tym król Krety - Minos, nie chciał go wypuścić poza granice swego kraju. Dedal postanowił odlecieć wraz ze swoim synem Ikarem, przy użyciu skrzydeł własnej konstrukcji. Przd lotem Dedal ostrzegł...

Analiza rynku - zakres Zakres analizy rynku: 1) jakościowej:  określenie rodzaju konsumentów oraz ich potrzeb, preferencji i motywów zachowań rynkowych;  wyodrębnienie segmentów rynku;  rozpoznanie kanałów rynku (sposobów docierania produktów do ostatecznych odbiorców);  rozpoznanie natężenia i struktury konkurencji, 2) ilościow...

Kosmopolityzm - wyjaśnienie pojęcia Kosmopolityzm - postawa społeczno-polityczna i ideologia, według których zasady organizacji państwowo-narodowej są przestarzałe, więzi narodowe i historyczne - nieistotne, a prawdziwą ojczyzną człowieka jest cały świat. Kosmopolityzm wyraża się często pogardliwym stosunkiem do tradycji, kultury i żywotnych interesów własnego i innych narodów.

Oda do młodości utwór romantyczny czy klasyczny Oda do młodości\" powstała w grudniu 1820 roku w Kownie. Stała się progra-mem ideowym filomatów. Według Mickiewicza, człowiek młody powinien pró-bować poznać to, co pozazmysłowe. Apostrofa do młodości - ma mu pomóc wynieść się do góry, przeniknąć wszystko. Świat bez uczuć i fantazji jest mar-twy. Kontrast pomiędzy wyżynami intelektu a fantazją, ...

Opis trzech typów środowiska Trzy typy środowiska: 1. środowisko pierwotne (naturalne), 2. środowisko fizyczno – geograficzne, 3. środowisko sztuczne (antropogeniczne). Środowisko pierwotne (naturalne) – nie nosi śladów człowieka, są to wysokie partie gór np. Andy, na obszarach pustyń, puszczy, w Tajdze syberyjskiej, Amazonii, Kotlinie Kongo, Malezja. Śro...