Człowiek wobec świata w poezji Szymborskiej

TEMAT: Człowiek wobec świata i cywilizacji w poezji W. Szymborskiej. „Minuta ciszy po Ludwice Wawrzyńskiej”. Płonie do, w nim czworo dzieci. Kobieta nie zastanawia się, idzie na pomoc, choć to cudze dzieci. Potrzebują pomocy, więc odruch jest oczywisty. Godny podziwu jest taki gest, stąd w tytule minuta ciszy. W obliczu zagrożenia trzeba było natychmiast podjąć decyzję, nie liczyć się ze swymi potrzebami, nie zaznać już miłości, nie zobaczyć piękna świata. W tym momencie ona żyła tylko dla innych, choć miała własne plany i marzenia. Autorka pyta o sens człowieczeństwa, o prawdę o człowieku. Czy tacy są właśnie ludzie jak Ludwika Wawrzyńska, czy tak postąpiłby każdy? Podmiot liryczny charakteryzuje siebie jako kogoś, kto zna świat, kocha przyrodę, zgruntował tajniki wielu dziedzin wiedzy, ale czy w krytycznej chwili potrafiłby być człowiekiem, czy jego wybór byłby właściwy, czy zamiast niesienia pomocy nie wybrałby przypadkiem własnej wygody i spokoju, czy udałoby się pokonać strach. Na te pytania nikt nie ma prawa i nie jest w stanie odpowiedzieć, gdyż „tyle wiemy o sobie, ile nas sprawdzono”. Dopiero, kiedy życie wystawi nas na próbę, dowiadujemy się czegoś o sobie. Człowiek to zatem wielka tajemnica nawet dla samego siebie. „Sto pociech”. Spojrzenie na człowieka i ludzkość z perspektywy kosmicznej. Rozpatrywane jest miejsce człowieka w kosmosie ze względu na historię, ewolucję, rozwój cywilizacji i kultury. Człowiek przeszedł wiele etapów ewolucji, ale ciągle jest tworem niedoskonałym - „oczami tylko widzi, uszami tylko słyszy”. A może właśnie cywilizacja sprawiła, że oddalił się od natury i odbiera świat jedynie empirycznie. Z rozumu, mowy człowiek czyni nie najlepszy pożytek. To iskra w kosmosie w pobliżu jednej z prowincjonalnych gwiazd, a mimo to wykazuje tyle żywotności i indywidualizmu. Stawia pytania o cel i sens życia. Marzy mu się szczęście, prawda i wieczność. Jego życie upływa w stadzie, a mimo to pozostaje w pełni indywidualistą, potrafi być zawzięty i uparty. Jeśli wytrwa w tym uporze, to czym okaże się w przyszłości, jak daleko zaprowadzi człowieka nauka i wiedza, skoro dopiero było krzesiwo, a już jest rakieta i badanie kryształu. Czy właśnie w technice człowiek powinien się samo realizować? Czy czasem ludzie stają się całkiem bezradni wobec świata, który coraz lepiej poznają i który sami tworzą? Ale to jest właśnie człowiek, mierzy siły na zamiary, całe sto pociech. „Obmyślam świat”. Filozofia egzystencjalizmu mówi, że człowiek jest skazany na istnienie, na wybór, przemijanie i śmierć. Te konieczności budzą lęk, a czasem bunt. Z buntu właśnie rodzi się chęć obmyślenia innej, lepszej wersji świata. Marzy się poetce „wydanie drugie, poprawione”. Taką możliwość stwarza pisarzom ich twórczość. Właśnie w utworach mogą stać się kreatorami lepszej rzeczywistości. W literackiej, poprawionej wizji świata sarnie nie stanie się krzywda, bo tak chce autor, ale w życiu jest inaczej. Elementy z życia (sarna, las, drzewa) zestawia poeta ze słowami związanymi z pisaniem (kalka, papier, atrament). Wizja nowej rzeczywistości zawarta jest w 3 rozdziałach. Pierwszy dotyczy mowy zwierząt i roślin. Marzy się poetce świat, w którym powstanie słownik mowy zwierząt, dzięki czemu wymienimy dzień dobry z rybą, a od jeża nauczymy się cennych aforyzmów. Wiele miejsca u autorki zajmuje empatia, czyli życzliwość i zrozumienie dla zwierząt. Uzmysławia Szymborska, że człowiek żyje w powiązaniu z innymi istotami żywymi, oraz podlega prawu przyrody. Rozdział drugi dotyczy czasu. Wtrąca się on do wszystkiego, kruszy góry, przesuwa oceany, jest obecny przy krążeniu gwiazd. Jedynie nie ma najmniejszej władzy nad kochankami. Zakochani są zawsze młodzi, ich uczucia zawsze świeże. Rozdział trzeci to lepsza wizja cierpienia i śmierci. Marzy się poetce taka rzeczywistość, w której cierpienie nie znieważa, nie poniża człowieka, a śmierć przychodzi nagle, najlepiej we śnie. Taka wizja świata to pozorne przezwyciężenie nieuchronnych praw.