Człowiek jednostka wolna czy zdeterminowana

Dość często zdarza się nam słyszeć w środkach masowego przekazu, w radiu, telewizji lub czytać w prasie, że teraz w Polsce jest wolność, Polacy! Jesteśmy wolni mamy demokracje, pluralizm, zniszczone zostały wszelkie bariery naszą swobodę , narzuconą przez system komunistyczny. Dodatkowo nasza wolność gwarantuje Organizacja Narodów Zjednoczonych, czy Deklaracje Praw Człowieka i Obywatela. Więc jesteśmy Wolni, Wolni. Naprawdę? Gdy pan X stoi przed wyborem , i jeden wybór sprawi, że narazi się dyrektorowi fabryki a druga, że postąpi niewłaściwie wobec pracowników, załogi, to jest wolny. Wolność człowieka zależy od układów, układzików, jest wpleciony w system wzajemnych zobowiązań, wątpię czy naprawdę jest wolny. Dowód na to, że człowiek to istota uzależniona, doszukać się można w literaturze polskiej jak również i obecnej. Istnieje według mnie różne zniewolenie człowieka; - przez rzeczywistość historyczną(Grudziński , Borwski, Andrzejewski)- przez ideały(Judym , Bozowska bohaterowie romantyczni)- przez miłość (Wokulski)- Przez otoczenie(Marta Korczynska). W naszym tam bardzo urozmaiconym życiu spotykamy jeszcze wiele innych sposobów zniewolenia człowieka, ale ja postaram się skoncentrować na czterech wyżej wymienionych. Marta Korczyńska jedna z postaci przedstawionych przez Orzeszkową w powieści „Nad Niemnem” jest przykładem jednostki uzależnionej, jednostki na którą duży wpływ ma grupa społeczna, z której się wywodzi. Na pytanie zadane jej przez Justynę dlaczego nie wyszła za mąż za Andrzeja, zgorzkniała, stara panna odpowiada "… przyczyny, przyczyny. Dwie ich były: raz Ze krolewna okrutnie bała się ludzkiego śmiechu, po wtore że bardzo zwlekła się ciężkiej pracy. Ot i wszystko. Zabraniać nie zabraniali , bo nikt też prawa do tego nie miał(…). Ale wyśmiewali się, żartowali ,kpili”. To śmiech ludzki sprawił, że Marta przed ludźmi zapierała się swej miłości, a potem płakała z tęsknoty za ukochanym, który na jej nieszczęście urodził się chłopem. Marta do końca swego życia jest nieszczęsliwa i żałuje swego wyboru. Przykładem człowieka zniewolonego przez miłość jest Stanisław Wokulski, bohater „Lalki” B. Prusa. Chcąc zapewnić sobie przychylność Izabeli Leckiej stara się za wszelką cenę „wkraść’ do arystokracji. Wokulski miał od początku świadomość, że podjęta przez niego gra o szczęście, pociągnie za sobą koszty, które nie dawały się przeliczyć na pieniądze. Pomyślał o tym na samym wstępie „Co się tu łudzić, ona i ja to dwa różne gatunki istot, naprawdę jak motyl i robak. Mam dla niej skrzydła opuszczać swoją norę i innych robaków?” ‘To- są moi ci którzy leżą tam na śmietniku i może dlatego są nędzni, a będą jeszcze nędzniejsi, że ja chcę wydawać po 30000 rubli na zabawę w motylki. Głupi handlarzu podły człowieku !” Mimo to bawi się nie tyle w motylki co w wielkiego pana. W filantropie, w wyścigi, w przejażdżki wodnym powozem, w angielski język, w salon, w zagraniczne wojaże. A koszty rosły, rosły. Nie tylko pogarda dla samego siebie, ale także świadomość, że z Rzeckim nie mogli znaleźć wspólnego języka, że nędza przestała go kłuć w oczy, Ze powiedziano o nim raz i drugi „wyzyskiwacz” , że zrzekł się sklepu, który hańbił go w oczach Izabeli itd. Wokulski przestaje być sobą. I nie wiadomo co było gorsze, zdrada, którą popełniła Izabela czy zdrada, którą popełnił on sam wobec siebie. Miłość Wokulskiego to uczucie tak silne, że podporządkowuje sobie całe życie. Ten energiczny i przecież mądry człowiek staje się zupełnie bezbronny wobec kaprysów ukochanej. Dla zaspokojenia kaprysów Izabeli nie waha się robić rzeczy śmiesznych i bezsensownych. W literaturze polskiej i obcej spotykamy także bardzo często ludzi zniewolonych przez wyznawane przez siebie ideały. Doktor Judym dla zrealizowania swych celów, ideałów przekonań, rezygnuje z własnego szczęścia i idzie za głosem moralnego nakazu. Pozostaje przy swym zadaniu życiowym, a nawet podejmuje decyzję całkowitego oddania swych sił pracy dla ludzi ubogich, pokrzywdzonych. Rezygnuje z poślubienia ukochanej i darzącym go wielkim uczuciem Joasi, odrzuca więc szczęście osobiste, możliwość założenia rodziny i domu. On, który „bezdomny’ w swej trudnej młodości, który został wyobcowany ze środowisk inteligenckich za to, że nie godził się na oportunizm, decyduje się pozostać samotnym do końca. „Bezdomność” to według Judyma warunek konieczny do realizacji zadań, które przed sobą postawił, to jest pracy dla ludzi biednych, pokrzywdzonych, cierpiących nędzę. Podobnie do Judyma postępuję Stanisława Bozowska, która realizując młodzieńcze ideały wśród tych najbiedniejszych, najbardziej potrzebujących, umiera w nędzy. Przykładem ludzi zniewolonych przez swe ideały mogą być bohaterowie romantyczni np. Konrad Wallenrod czy Konrad z III cz. „Dziadów”. Konrad Wallenrod rezygnuje ze szczęścia osobistego, chcąc uchronić Polskę przed wrogiem państwem krzyżackim. Człowiekiem narażającym się na niebezpieczeństwo jest bohater „Dżumy” A. Barinsa – doktor Rieux. Narażając się na chorobę i śmierć, pozostaje w mieście (chociaż ma szansę wyjazdu), sprowadzić z Paryża szczepionkę „serum’ leczy chorych, niestrudzenie walczy z chorobą do końca. Etyka lekarska, jego sumienie, nie pozwalają mu na zajęcie innej postawy. Poświęca się bez reszty pracując od świtu do nocy. „Więc jest pan lekarzem dla idei” – pyta Torrou, na co Rieux odpowiada: „Nie wiem co mnie czeka i co nastąpi po tym wszystkim. Na razie są chorzy i trzeba ich leczyć. Potem oni zastanowią się i ja także. Ale najpilniejsza sprawa jest ich leczyć. Bronię ich jak mogę oto wszystko”. Najbardziej jaskrawym przykładem zniewolenia człowieka jest jego zależność od rzeczywistości historycznej. Ogromny wpływ na bohaterów Grudzińskiego, Solzenicyna, Borowskiego i Nałkowskiej miał totalitaryzm i jego dwie odmiany, stalinizm i faszyzm. Wiekszość przedstawionych przez Grudzińskiego i Solzenicyna bohaterów to ludzie zdeterminowani. Cechuje ich brak prawdziwej miłości. Jest ona dla nich tylko zaspokojeniem potrzeb seksualnych (Urkowce i ich nocne łowy) Głód, chce ratowania się przed śmiercią i wydostaniem z obozu sprawiają, że człowiek zdolny jest do wydania wyroku na współwięźniów, do złożenia fałszywych zeznań przeciw nim. Warunki życia sprawiają że więzień patrzy na więźnia jak na wroga. Solzenicyn podobnie jak Grudziński pokazuje nam stosunek więźniów wobec siebie, wykorzystanie przewagi silniejszych nad słabszymi, ciągłą walkę o przetrwanie. Bardzo podobne sposoby zniwolenia ludzkości niósł ze sobą faszyzm. To on jest sprawcą tego, że bohater opowiadania Nałkowskiej „Przy torze kolejowym” postępuje tak a nie inaczej. Zabija on bezdomną, ranną kobietę, której udało się zbiec z pociągu wiozącego ludzi do obozu. Przecież nikt go do tego nie zmuszał, miał możliwość postąpić inaczej. Mógł tej kobiecie pomóc. Tutaj właśnie uwidacznia się wpływ faszyzmu na jednostkę, na jej postępowanie. Śmierć w tym czasie była zjawiskiem tak powszechnym, że życie ludzkie utraciło zupełnie Swą wartość. Przykładem jednostek zdeterminowanych przez rzeczywistość historyczną, a dokładniej mówiąc przez wojnę, są również bohaterowie Borowskiego. Zastraszeni ludzie, których solidarność złamali hitlerowcy, są zobojętnieni na śmierć swych najbliższych. Zamykają się w sobie. Reagują milczeniem na pełne rozpaczy wołanie nagich ludzi, jadących do komór gazowych. To warunki obozowe sprawiają, że za naturalne uważa się zabicie własnego dziecka, które kradnie chleb (dzień na Harmenzach ). Bohater „Popiołu i diamentu” Andrzejewskiego – Antoni Kossacki przed wojną poważny sędzia o niezachwianym autorytecie w obozie załamuje się. Aby przeżyć obóz stara się jakoś urządzić w nim swe życie. Zostaje sztabowym, przyczynia się do śmierci wielu towarzyszy niedoli. Na podstawie powyższych przykładów mogę powiedzieć, że człowiek jest jednostką zdeterminowaną. Na zdeterminowanie człowieka mają wpływ różnorodne czynniki. Człowiek ulega bardziej lub mniej istniejącym warunkom w zależności od ich natężenia. Nie możemy przewidzieć naszych reakcji na zaistniałe w naszym życiu sytuacje „bo nie wiemy o sobie ile nas sprawdzono”.