Co to jest system GATT

W 1947 r. podpisany został Układ Ogólny w sprawie Taryf i Handlu (General Agreement on Tariffs and Trade). Jest to wielostronny traktat zawierający kodeks postępowania w światowej wymianie handlowej. Ponadto GATT stanowi międzynarodowe forum, na którym poszczególne kraje mogą rozwiązywać swoje problemy handlowe i negocjować obniżenie barier w handlu. GATT funkcjonuje na zasadzie spotkań ministrów lub szefów państw objętych porozumieniem. Głównym jego celem jest znoszenie barier taryfowych (pozataryfowych i parataryfowych także, choć w mniejszym stopniu). W preambule wymienione zostały takie kwestie jak: podniesienie stopy życiowej, osiągnięcie pełnego zatrudnienia, pełne wykorzystanie zasobów światowych i wymiany dóbr. Członkowie GATT zamierzają osiągnąć te cele drogą zawierania porozumień zmierzających, na zasadzie wzajemności i wzajemnych korzyści, do istotnego zredukowania taryf celnych i innych utrudnień w wymianie handlowej, jak również do wyeliminowania dyskryminacji w handlu międzynarodowym. Dziś GATT zrzesza ponad 120 krajów, których udział w handlu światowym wynosi w sumie około 84%. Podstawowe korzyści płynące z uczestnictwa w systemie Porozumienia jest zasada nie dyskryminacji partnerów handlowych, która sformułowana została w postaci Klauzuli Najwyższego Uprzywilejowana obejmującej wszystkich członków GATT. Drugą fundamentalną zasadą a zarazem korzyścią jest zasada wzajemności, tj. równych korzyści i koncesji w handlu międzynarodowym. Odstępstwem od tego jest GSP, tzn. Powszechny System Preferencji, który dotyczy preferencji celnych dla krajów słabo rozwiniętych. Kolejną kwestią są interwencje w handlu. Mimo generalnych zasad: zakazu ograniczeń ilościowych oraz ochrony przemysłu krajowego tylko przez cła, a także stosowania tylko stawek celnych ujętych w taryfie celnej, istnieje możliwość stosowania innych ograniczeń w konkretnych okolicznościach. Twórcy Układu w tych wyjątkowych sytuacjach przewidzieli możliwość stosowania ograniczeń ilościowych (są one skuteczniejsze od ceł). Najważniejsze dopuszczalne odstępstwa są związane z : - niskim poziomem rozwoju gospodarczego - zagrożeniem równowagi bilansu płatniczego państwa - potrzebą wynikającą ze względów bezpieczeństwa - funkcjonowaniem programów rządowych w sektorze produkcji rolnej - stosowaniem ograniczeń dewizowych Ograniczenia ilościowe powinny być stosowane w sposób niedyskryminacyjny. W sprawie liberalizacji handlu międzynarodowego odbywają się wielostronne rundy negocjacyjne. W 1947 r. w Genewie odbyła się I runda, której skutkiem było zewidencjonowanie poziomu taryf celnych. Poziom ceł w 1947 r. wynosił około 40%. Runda II z 1949 r. odbyła się w Annesy i dotyczyła możliwości wielostronnej obniżki ceł. Przyniosła ona obniżenie ceł na część towarów. Kolejne rundy (III - Torquay - 1951 r.; IV - Genewa - 1956 r.; V - Genewa - 1962r. tzw. runda Dillona) to dalszy ciąg negocjacji dotyczących głównie kolejnych obniżek ceł. W latach 1964 - 1967 odbyła się tzw. runda Kennedy'ego. Skutkiem tych rozmów był drastyczny spadek poziomu ceł. Nastąpiła redukcja stawek taryfowych na artykuły nierolnicze o 30-35%. Dwie trzecie z obniżonych ceł zmniejszono o 50%. Redukcją objęto około 64% ówczesnego eksportu światowego. Uzyskany dzięki temu wzrost wymiany towarowej był wyraźnie odczuwany w państwach wysoko rozwiniętych. W czasie rundy VII zwanej tokijską (1973 - 1976) po raz pierwszy podjęto temat barier pozataryfowych. Ostatnie rozmowy toczące się w ramach rundy "urugwajskiej" rozszerzają temat negocjacji o handel usługami, ochroną praw własności intelektualnej i handlowe aspekty inwestycji. Konsekwencją działalności negocjacyjnej GATT jest 5 - 6 % poziom ceł na świecie, przy czym na towary przemysłowe cła w zasadzie zostały zlikwidowane. W ciągu ponad czterdziestu lat istnienia "tymczasowy" Układ stopniowo przekształcił się w trwałą organizację o niezbyt rozbudowanej, ale elastycznej i efektywnej strukturze instytucjonalnej.