Co to jest epos?

epos jeden z najstarszych gatunków epickich Dla europejskiej literatury podstawowe znaczenie ma epos starożytnej Grecji: “Iliada” i “Odyseja”, utwory przypisywane Homerowi. Najstarszym jest sumeryjski epos o królu Gilgameszu, pochodzący sprzed dwu tysięcy przed naszej ery Główny gatunek epiki dominujący w niej aż do pojawienia się powieści. Rozbudowany utwór, zazwyczaj wierszowany, ukazujący dzieje legendarnych lub historycznych bohaterów przedstawionych na tle wydarzeń przełomowych dla danej społeczności narodowej. Genetycznym źródłem eposów są: mity, podani i baśnie a zatem wszystkie te gatunki, które utrwalają wyobrażenia na temat narodzin więzi i instytucji społeczno-narodowych. Zadaniem społecznym eposu jest utrwalenie pamięci o wybitnych postaciach i ważnych zdarzeniach oraz wyznawanych zbiorowo wartościach i wierzeniach religijnych Na literaturę europejską, a zatem i polską, szczególny wpływ miały eposy greckie Iliada i Odyseja pióra, równie jak i one, mitycznego Homera. Powstały one z pieśni aojdów - przedhomeryckich śpiewaków wykonujących najczęściej własne utwory przy akompaniamencie formingi lub gitary oraz rapsodów - recytatorów wygłaszających teksty innych autorów, występujących w wieńcu i z laską. Naśladowcą Homera był Wergiliusz, autor łacińskiej Eneidy. Cechą owych najpopularniejszych w kulturze europejskiej eposów greckich jest: paralelizm płaszczyzn fabularnych (świata bogów i ludzkich bohaterów), fakt, że zasadniczą motywacją poczynań ziemian jest wola bogów, silny związek ludzkich bohaterów ze środowiskiem społecznym, szczególnie z jego tradycjami obyczajowymi i podporządkowane ich czynów kwalifikacjom moralnym, antropomorfizacja bogów (przypisywanie im cech ludzkich), fabuła o charakterze epizodycznym, wszechwiedzący narrator, obiektywny, zachowujący jednolity dystans wobec opowiadanych wydarzeń. Najczęściej ujawniający się w bezpośrednich zwrotach do czytelnika - odbiorcy np. w Inwokacji Wskazane cechy eposu występują jedynie w jego odmianie antycznej Średniowieczny epos rycerski: francuskie chansons des gestes (“Pieśń o Rolandzie”), niemiecki cykl o Nibelungach, angielski o rycerzach Okrągłego stołu, ruskie “Słowo o wyprawie Igora” nie był ogniwem rozwojowym eposu antycznego Jego źródła znajdowały się w kulturze feudalnej i folklorze poszczególnych narodów. Tradycje eposu antycznego wskrzesiło odrodzenie Epos renesansowy: ‘Orland szalony” Ariosta, “Jerozolima wyzwolona” Tassa i XVII “Raj utracony” Miltona wyrósł bezpośrednio z kultury ludowej. Podstawową jego cecha było ograniczenie roli świata pozaziemskiego. Ostatni etap rozwoju eposu to wiek XVII (w Polsce “Wojna chocimska” Potockiego). W późniejszych czasach gatunek ten przestał być żywotny, a wszelkie próby jego odświeżenia w XVIII w. (“Henriada” Voltaire’a, “Wojna chocimska” Krasickiego) kończyły się niepowodzeniem. W XIX w. epika wierszowana zmienia swój charakter i epos traci swoje jednoznaczne cechy gatunkowe, stąd też “Pan Tadeusz’ pomimo, że zawiera jedynie wybrane cechy eposu został za takowy uznany. W literaturze współczesnej nie kultywuje się już zupełnie tradycyjnej epiki wierszowanej poemat heroikomiczny Łączy się bezpośrednio z eposem, ponieważ jest jego parodią. Rozwinął się w XVII w., a w XVIII należał do najbardziej charakterystycznych gatunków poetyckich (“Monachomachia” i “Myszeida” Krasickiego). Jako parodia przejmuje patetyczny ton eposu, ale łączy go z błahym tematem. W wyniku tego zestawienia powstaje konflikt pomiędzy kształtem, a charakterem przedstawionego świata. Rozwój poematu w XVIII w. wiąże się z kryzysem tradycyjnego eposu poemat epicki ma on również pewne związki z eposem, opiera się na niezbyt rozbudowanej fabule, ale nie obfituje w epizody, skupiając się na głównym nurcie fabuły. Najbardziej charakterystycznym przykładem tego gatunku jest “Grażyna” Mickiewicza.