Chłopomania w powieści Reymonta "Chłopi"

W epoce Młodej Polski, w której tworzył między innymi Władysław Stanisław Reymont wielu pisarzy skupiało swą uwagę na społecznościach wiejskich. Zjawisko to zostało nazwane chłopomanią. Tematem tym zainteresował się również sam Reymont, który w swym dziele pt. „Chłopi” ukazał losy gromady oraz jej stosunki z dworem i kościołem. Choć gromada traktowana jest jako scalona społeczność, to jednak pozostaje zróżnicowana wewnętrznie, od najbogatszego chłopa po biednego żebraka. Na czoło utworu wysuwają się przede wszystkim postaci Macieja Boryny, jego syna Antka oraz drugiej żony Jagny, uwikłanych w klasyczny dla powieści trójkąt miłosny. Ja chciałbym w tej pracy skupić się zarówno nad głównymi jak i pozostałymi bohaterami powieści analizując ich osobowości pod kątem wątku miłosnego, pozycji w społeczeństwie oraz konfliktów wewnętrznych, które są przedstawione w utworze. Kultura chłopska została ukazana w powieści jako kultura „zamknięta”. Obrzędów, rytuałów oraz wzorów zachowania przestrzega cała wieś, ale społeczność ta nie jest wcale jednolita. Obok chłopów najbogatszych i średniozamożnych spotykamy w Lipcach biedotę wiejską i wyrobników, pozbawionych nie tylko ziemi, ale również własnych chat. To właśnie ziemia odgrywa wśród mieszkańców wsi dominujące znaczenie. Jednym z zamożnych chłopów, posiadających własne pola jest Maciej Boryna. To najważniejszy we wsi gospodarz, bardzo pracowity i gospodarny. Ludzie traktują go z należytym szacunkiem i zwracają się do niego z wieloma problemami. Jest zapraszany na różnego rodzaju posiedzenie mające wpływ na losy wsi. Takiej pozycji społecznej nie mógłby uzyskać w inny sposób. Pieniądze lub sprawowanie urzędów stawiane było w dalszej kolejności. Przykładem może być wójt, który nie ma poważania wśród ludności. Nie jest on dobrym urzędnikiem, ponieważ dba bardziej o własne interesy niż sprawy wsi. Boryna dobrze wie, że największą wartością jest ziemia. Jest gotów walczyć o nią i stawia to dobro wyżej niż najbliższą rodzinę. Do klasy ubogich chłopów można zaliczyć z całą pewnością Agatę i parobka pracującego u Boryny, Kubę. Nie posiadają oni żadnego majątku. Agata, która jest już starą kobietą zostaje przed zimą wypędzona przez swych krewnych z domu i musi udać się na żebry do miasta. Sytuacja ta powtarza się każdego roku ponieważ w tym okresie rodzina nie może znaleźć dla niej pracy. Jednak kobieta nie narzeka, a nawet stara się usprawiedliwiać swoich krewnych. Kuba jest pracowitym i pobożnym człowiekiem, jednak bieda przymusiła go do złamania prawa, w efekcie czego poniósł śmierć. Warto zauważyć w tym miejscu, że pierwsze zdanie powieści brzmi: „Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus”, a ostatnie: „Ostańcie z Bogiem, ludzie kochane”. Właśnie wśród ludzi najbiedniejszych najsilniej odzywają się uczucia religijne. Jednak nawet podczas mszy w kościele widoczny był podział na klasy. Najubożsi wierni stawali na końcu, natomiast przednie miejsca zajmowali zamożni. Fakt ten został wyraźnie podkreślony gdy Kuba będący w bardzo dobrym nastroju zajął jedno z przednich miejsc w kościele. Jednym z konfliktów w powieści jest wystąpienie młodych przeciwko starym. Spór ten przejawia się najbardziej w postawie Antka, który reprezentuje młodych oraz Boryny, reprezentującego grupę starych. Syn Boryny zarzuca ojcu, że wciąż ciężko dla niego pracuje jednak nie słyszy od niego żadnych pochwał. Chciałby, aby ojciec przepisał na niego swoją ziemię i pozwolił mu rządzić wedle własnego uznania. Podobnego zdania jest Mateusz i wielu innych młodych gospodarzy, którzy uważają, że starzy gospodarze sprawują rządy nieudolnie i nie dopuszczają swych synów do decydowania o sprawach majątku i wsi. Jednak obecni posiadacze ziem obawiają się, że wraz z powierzeniem rządów swym synom zostaną wypędzeni ze swych domów i będą wiedli tułacze życie podobnie jak stara Agata. W tym wątku poznajemy również osobowość Kowala, zięcia Boryny. Na jarmarku usilnie stara się on nakłonić teścia do wypłacenia córce należnego jej posagu, a Antkowi radzi aby przekonał ojca do dokonania podziału ziemi między dzieci. Kowal okazuje się być osobą chciwą i przebiegłą. Bohaterów utworu poznajemy również w wątku miłosnym przewijającym się przez całą powieść. W klasyczny trójkąt są uwikłani Maciej Boryna, Jagna Paczesiówna oraz Antek. Boryna bardzo kocha swą żonę. Jest jej oddany i wierny, jednak gdy dowiaduje się o romansie Antka i Jagny, jego pierwszym zamiarem jest zabicie żony i syna. Jagna jest młodą i bardzo ładną dziewczyną. Została rozpieszczona przez swą matkę przez co boi się pracy. Jest romantyczką i marzycielką, ziemia nie stanowi dla niej bogactwa, o które należy walczyć. Jeszcze przed ślubem z Boryną zwróciła uwagę na Antka, który odwzajemniał jej uczucia. Jest osobą, która nie potrafi panować nad własnymi żądzami. To właśnie popęd płciowy doprowadza do jej romansu z Antkiem, wójtem oraz Jasiem. Decyzję o zamążpójściu Jagny podjęła jej matka, Dominikowa, która kierowała się bogactwem kandydata do ręki córki. Z tego powodu Jagny nie cieszył zbliżający się ślub, a pan młody był jej obojętny. Po ślubie miłość Antka i Jagny trwała nadal, co doprowadziło do wypędzenia Antka i jego żony z domu Boryny. Młody Boryna przeniósł się wówczas na drugi koniec wsi do domu ojca Hanki. Nie mógł jednak znaleźć pracy, przez co wraz z żoną żyli w skrajnej nędzy. Te wydarzenia doprowadziły do olbrzymiej przemiany w Hance. Przed opuszczeniem domu Boryny była ona cichą, nieśmiałą i zalęknioną kobietą. Teraz stała się samodzielną, zaradną i energiczną gospodynią która musiała pracować na utrzymanie rodziny. Początkowo nienawidziła Jagny jednak jej odczucia zmieniły się gdy pojęła, że żona Boryny jest bardzo nieszczęśliwa. Miłość do Jagny doprowadziła Antka do pijaństwa. Wszczynał on liczne awantury i budził powszechną niechęć wśród mieszkańców Lipiec. Ogrom swych win pojął dopiero gdy usłyszał w kościele kazanie potępiające jego postępowanie. Jednak nienawiść do ojca nadal w nim pozostała. W powieści Reymont ukazuje również inne osoby. Poznajemy miedzy innymi Rocha, Księdza, Dominikową, Mateusza oraz Jankiela. Roch to postać bardzo tajemnicza. Jest on żebrakiem przychodzącym czasami do Lipiec, jednak wywodzi się prawdopodobnie ze stanu wyższego niż chłopski. Wskazuje na to jego wykształcenie, które wykorzystuje przy udzielaniu dzieciom lekcji pisania, czytania i historii. Ksiądz, który wydaje się być dobrodusznym i poczciwym człowiekiem, jest w rzeczywistości bardzo interesowny. Nie wdaje się w konflikty i z reguły staje po stronie bogatszych chłopów. Dominikowa, matka Jagny to bogata wdowa, która wybiera męża dla swej córki. Na jej decyzję miał wpływ głównie majątek Boryny. Jest posądzana o uprawianie czarów. Mateusz jest kawalerem starającym się o względy Jagny. Z tego powodu dochodzi w tartaku do bójki pomiędzy nim a Antkiem. Później Mateusz wraz z młodym Boryna wspólnie występują przeciwko starym. W swej powieści W. S. Reymont ukazał bardzo wiele zróżnicowanych osobowości. Bohaterowie choć stanowią najniższą klasę społeczną – chłopstwo, są również podzieleni wewnętrznie. W niektórych postaciach można zauważyć głębokie przemiany, a wielu musi sprostać poważnym problemom. Pojawiają się osoby kontrowersyjne i tajemnicze. Występują zarówno chłopi bogaci oraz biedni i żebracy. To wszystko sprawia, że w powieści można zauważyć tak wielkie bogactwo typów chłopskich.