Charakterystyka CEFTY

Charakterystyka umowy CEFTA była początkowo porozumieniem trójstronnym, regulującym zasady i harmonogram tworzenia strefy wolnego handlu między Czechosłowacją, Polską i Węgrami. Liberalizacja dotyczyła barier taryfowych, pozataryfowych i parataryfowych. Negocjowana była na zasadzie bilateralnej: każdy z każdym. Obecnie CEFTA jest porozumieniem. Jego układ wzorowany był na tekście Układów Europejskich zawartych między tymi krajami a Wspólnotami Europejskimi. Porozumienie składa się z preambuły, 42 artykułów, VII załączników i jest porozumieniem symetrycznym (co oznacza równoczesne otwieranie się rynków) w odróżnieniu od Układów Europejskich, które są umowami asymetrycznymi (wcześniejsze otwieranie się rynków krajów członkowskich Wspólnoty Europejskiej niż rynków krajów w procesie transformacji). Różnice przyjętych rozwiązań wynikają z różnic rozwojowych między stronami układów. Rozdział I omawia zasady liberalizacji obrotów produktami przemysło¬wymi. Zasady te zawarte są w artykułach 2 – 10 oraz załącznikach I – VII. Rozdział II przedstawia zasady liberalizacji handlu produktami rolnymi. Są one zawarte w artykułach 11-15 oraz protokołach bilateralnych: w protokole 4 (Republika Czechosłowacka – Republika Węgierska), protokole 5 (Republika Czechosłowacka – Rzeczpospolita Polska) oraz w protokole 6 (Republika Węgierska – Rzeczpospolita Polska), w których wymienia się wzajemne koncesje uzgodnione na zasadzie bilateralnej miedzy trzema krajami. W artykule 14, dotyczącym specyficznych środków ochronnych, stwierdzono, że jeśli realizacja umowy spowoduje poważne zakłócenia na rynku jednej strony, bądź stron, to pozostałe strony powinny niezwłocznie rozpocząć konsultacje w celu poszukiwania rozwiązania. Do czasu znalezienia takiego rozwiązania strony mogą zastosować środki, które uznają za niezbędne. Zasada niezmienności (stand still) odnosi się do regulacji sanitarnych i fitosanitarnych (artykuł 15). Interpretując wymienione przepisy można powiedzieć, że chociaż założeniem CEFTA jest nieodwracalna liberalizacja, tworzy się podstawy do odejścia od tej zasady w sytuacji, kiedy państwo liberalizujące swe kontakty handlowe z partnerem stanie w obliczu trudności gospodarczych. Działania ochronne można wprowadzić w przypadku występowania nierównowagi bilansu płatniczego, w celu ochrony niektórych gałęzi przemysłu, borykających się z zacofaniem, poprawy konkurencyjności lub w przypadku poważnego wzrostu bezrobocia. Rozdział III zawiera przepisy ogólne (artykuły 16 – 42). Określono w nim prawa i obowiązki stron, a także uregulowania dotyczące konkurencji przedsiębiorstw, monopolu państwa, pomocy państwa, zamówień rządowych oraz dostosowań strukturalnych, dumpingu, procedury stosowania środków ochronnych i procedur stosowanych przy pojawieniu się trudności w bilansie płatniczym. W artykule 34 powołano Wspólny Komitet składający się z przedstawicieli stron, który jest odpowiedzialny za realizację porozumienia. Ustalono też, że w celu realizacji porozumienia strony będą się wymieniały informacjami oraz na wniosek którejkolwiek z nich przeprowadzały konsultacje w ramach Komitetu. Do kompetencji Komitetu należy podejmowanie decyzji w przypadkach przewidzia¬nych w porozumieniu oraz wydawanie zaleceń w innych.