Cechy powieści tendecyjnej i cechy realizmu w "Nad Niemnem"

Jakie cechy powieści tendencyjnej, a jakie cechy realizmu wielkiego dostrzegasz w powieści „Nad Niemnem”? ‘Nad Niemnem” E. Orzeszkowej spełnia ideał powieści „dobrze skomponowanej” jak określali to współcześni krytycy. Powieść „dobrze skomponowana” tzn. przemyślana, o zwartej strukturze, w której wszystkie elementy są logicznie powiązane i uzasadnione. Taką powieścią „Nad Niemnem” jest, przy czym spełnia wiele założeń realizmu, choć nie da się ukryć, że jest nieco tendencyjna – preferuje, bowiem ideał pracy i program pozytywistów. Jakim jest wobec tego gatunkiem? „Nad Niemnem” jest powieścią realistyczną z pewną skłonnością do tendencji (powieści z tezą). „Nad Niemnem” jako powieść realistyczna na plan pierwszy wysuwa świat przedstawiony i prawdę o nim. Orzeszkowa jest narratorem wszechwiedzącym, nie ujawnia bezpośrednio swoich ocen. Epickość powieści ujawnia się w opisach przestrzeni, w których dostrzegamy realizm szczegółu i dokładność relacji. Przykładem może być opis siedzib np. Korczyna, który rysuje w wyobraźni jako długi, drewniany dwór z wielkim gankiem i rzędem okien. Dalszy opis postępuje „okiem kamery”, jakby z punktu widzenia kogoś, kto zbliża się do budynku, wchodzi do środka i ogląda wnętrze. /Dokładnie serwuje nam autorka prezentację ludzi, zaznaczając wiek, wygląd, charakter, przeszłość, uderza drobiazgowość opisu stroju. Orzeszkowa dokładnie określa czas – porę roku, pogodę, wprowadza słynne opisy przyrody, stanowiące panoramę nadniemeńskiej okolicy. Używa pisarka scenicznej prezentacji zdarzeń, – czyli zanim wprowadzi postać, „tworzy” jej scenę, opisuje miejsce, a potem narracja staje się ramą dialogu. Bohaterowie – ludzie z krwi i kości, realni, są przedstawicielami różnych warstw społecznych, mówią językiem, który odzwierciedla rzeczywistość obyczajową 8i społeczną. Akcja jest prawdopodobna, pozbawiona jakiejkolwiek fantastyki czy baśniowości, zwarta – jedne wydarzenia pociągają za sobą następne. Można śmiało nazwać tę powieść ‘nadniemeńskim zwierciadłem”, że pisarka udowadnia założone z góry tezy, ujawniają się jej pouczenia i moralizatorstwo. Dzieje się tak np., gdy płyną mądre (chwilami przemądrzałe0 wypowiedzi Witolda, gdy czytamy charakterystykę osób i zauważamy tendencję pisarki do podziału postaci na „dobre” i „złe’. Taką czarną postacią jest, np., Kirło, a białą – Jan Bohatyrowicz. Zabawny jest nieco fakt, że wszyscy pracowici Bohatyrowiczowie są zadowoleni z siebie, piękni, radośni i zdrowi fizycznie. Tutaj zabrakło Orzeszkowej nieco realizmu – piękno i zdrowie niekoniecznie bowiem zależą od pracy, a praca to nie tylko radość, lecz także wysiłek, trud i zmęczenie. „Podejrzana” jest także miłość głównych bohaterów – jest jednak nieco „papierowa’, pozbawiona prawdy uczuć, erotyzmu – funkcjonuj jako dowód założonej tezy, ze pracowici będą szczęśliwi. Podsumowując rozważania o cechach „Nad Niemnem”, można uznać tę powieść za realistyczną, posiadającą nawet cechy epopeiczne, choć w niektórych warstwach tendencyjną.