Budżet Phare dla Polski

Podstawę prawną dla bezzwrotnej pomocy finansowej, jaką Polska otrzymuje z Unii Europejskiej w ramach programu Phare, stanowi Umowa Ramowa podpisana 31.5.1990 r. przez Rząd Polski i Komisję Europejską. W Układzie Stowarzyszeniowym między Polską a Wspólnotą Europejską z 16.12.1991r., kwestie dotyczące środków pomocowych są regulowane w artykułach 96-101, w rozdziale dotyczącym współpracy finansowej. W grupie państw Europy Środkowej i Wschodniej Polska jest największym beneficjentem pomocy finansowej Phare. W latach 1990-2000, w ramach programów Phare, Unia Europejska przyznała Polsce około 2,5 miliarda euro. Wykorzystanie przyznanych środków można oceniać w przypadku programów dla których okres kontraktowania został już zamknięty. I tak z ogólnej sumy przyznanej w latach 1990 - 1997 (oprócz programu dotyczącego infrastruktury transportowej - którego okres kontraktowania upływa pod koniec 2001 roku) wykorzystano 99 środków. W przypadku programów Phare 1998 -2000, kontraktowanie przebiega tak jak wskazano w poniższej tabeli. Poniższa tabela przedstawia wartość przyznanych środków pomocowych Phare w Polsce i ich wykorzystanie w latach 1990-2000 Ewolucja programu Phare w Polsce Od 1990 roku wielokrotnie zmieniały się priorytety programu Phare, doskonalono formy dokonywania płatności oraz wymogi dotyczące monitoringu i kontroli. Z programu, skonstruowanego początkowo na zasadzie pomocy finansowej dla transformacji gospodarczej i politycznej, Phare stawał się coraz bardziej programem wspierającym przygotowania Polski do przyszłego członkostwa. W funkcjonowaniu programu Phare w Polsce można wyróżnić cztery etapy: I. Pomoc humanitarna /1990/ W swoim początkowym okresie program miał przede wszystkim na celu wzmocnienie transformacji ustrojowej i ekonomicznej w Polsce. Finansowane z funduszu Phare dostawy żywności, leków, pasz, pestycydów oraz pomoc rzeczowa dla rolnictwa, miały przede wszystkim zapobiec sytuacjom kryzysowym w państwie. II. Pomoc dla gospodarki rynkowej /1990 - 1994/ Umocnienie gospodarki rynkowej i udzielenie odpowiedniego wsparcia technicznego stanowiło w powyższym okresie najważniejsze zadanie programu. Większość środków była kierowana na rzecz restrukturyzacji przedsiębiorstw państwowych oraz pomoc dla prywatnego sektora gospodarki: przekazywanie know how z zakresu prowadzenia analiz rynkowych, formułowania business planów, rozwoju centrów szkoleniowych dla przedsiębiorców. III. Pierwsze przymiarki do przyszłego członkostwa /1994 - 1997/ W wyniku postanowień szczytu UE w Kopenhadze, w czerwcu 1993 roku, nastąpiła istotna zmiana założeń programu Phare. Rada Unii Europejskiej po raz pierwszy, oficjalnie potwierdziła wówczas możliwość przyjęcia państw stowarzyszonych do Unii Europejskiej. Strategia przedczłonkowska, przyjęta w grudniu 1994 roku, podczas szczytu w Essen, wprowadziła istotne zmiany w zasadach udzielania pomocy w ramach Phare, podporządkowując ją przygotowaniom do przyszłego członkostwa. Priorytetowym zadaniem stały się inwestycje infrastrukturalne w dziedzinie transportu i ochrony środowiska. Zasadniczym zmianom uległy zasady programowania pomocy i uruchamiania funduszy Phare w Polsce. Podczas gdy w latach 1990-1994 fundusze Phare były uruchamiane w cyklu rocznym, od roku 1995 operacje finansowe są oparte na Wieloletnim Planie Indykatywnym. Warunkiem uruchomienia środków dla kraju-beneficjenta jest przedstawienie Krajowego Programu Operacyjnego na dany rok i jego uzgodnienie z Komisją Europejską w ramach Memorandum Finansowego. IV. Pomoc UE elementem strategii przedczłonkowskiej /1997 - 1999/ Nowa Orientacja Phare W tym okresie pomoc UE została skoncentrowana na projektach jednoznacznie służących przyspieszeniu integracji Polski z Unią Europejską. Do priorytetowych celów programu należy dostosowanie polskiego prawodawstwa do wymogów prawa wspólnotowego oraz rozbudowa infrastruktury i transeuropejskich sieci transportowej. Według wytycznych Nowej Orientacji Phare, środki finansowe mogą być wykorzystane tylko w ściśle określonych dziedzinach: 30% funduszy musi zostać przeznaczonych na wsparcie i budowę instytucji zapewniających sprawne wdrażanie unijnego dorobku prawnego oraz funkcjonowanie administracji publicznej /na przykład wzmocnienie systemu kontroli skarbowej i administracji podatkowej, podniesienie skuteczności kontroli celnej/. Natomiast 70% funduszy ma służyć dofinansowaniu inwestycji w dziedzinie infrastruktury /na przykład modernizacja linii kolejowych, budowa autostrad, budowa mostów granicznych, skuteczna gospodarka odpadami, poprawa jakości wody pitnej.