Biznes i ochrona środowiska

BIZNES I OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO. W warun¬kach współczesnych tzw. zagrożenia cywilizacyjne, a zwłaszcza dewastacja śro-dowiska przyrodniczego, stały się równe zagrożeniom militarnym - możliwości użyczana powszechną skalę broni termonuklearnej. W obu przypadkach mogą one prowadzić do unicestwienia gatunku ludzkiego. Problem zagrożeń i ochrony środowiska jest szerokim problemem społecznym samym w sobie. Zajmuje się nim wiele organizacji i stowarzyszeń międzynarodo¬wych i krajowych, a także wiele dyscyplin naukowych - przyrodniczych, technicz¬nych, społecznych. Także filozofia i etyka. Dzisiaj rozwija się więc nie tylko np. inżynieria ochrony środowiska czy ekonomia, ale też filozofia i etytyka (lub bioetyka), których przedmiotem jest właśnie środowisko (lub życie w ogó¬le), jego zagrożenia i ochrona. Życie gospodarcze - wydobycie surowców i wytwarzanie, dymy i gazy, transport i spaliny, konsumpcja, odpady technologiczne i spożywcze itp. - pozostaje w szcze¬gólnej relacji ze środowiskiem przyrodniczym: jest w podstawowym zakresie odpo¬wiedzialne za jego dewastacje. Za zatruwanie ziemi, wody, powietrza i pożywie¬nia, wyniszczanie lasów, rabunek surowców naturalnych. I na nim też spoczywa głów¬ny ciężar odpowiedzialności za jego ochronę - ono ma współcześnie najwięcej możliwości w tym zakresie, władne jest przywracać środowisku naturalny stan, eli¬minować dokonane już zniszczenia. Problematyka ta zasługuje, rzecz jasna, na szerokie potraktowanie. Tutaj jednak¬że możemy ją jedynie skrótowo zasygnalizować. Można ją sprowadzać do konkretnych przejawów działania indywidualnej przedsię-biorczości, lub ujmować w makro-kategoriach cywilizacji przemysłowej. Można ją wyrażać w sensie etycznym, poprzez szczegółowe rygory i zalecenia dotyczące "przyjazne¬go" wobec przyrody działania. Ale można ją też należy ujmować na szerszej, filozo¬ficznej już, światopoglądowej płaszczyźnie koncepcji i strategii rozwoju społecznego, postępu, dobra i szczęścia, miejsca i roli gatunku ludzkiego w świecie. Po jednej stronie umiejscowić tu można drapieżne w swej istocie koncepcje walki z przyrodą, nieograniczonego panowania nad nią i eksploatacji jej dóbr. Także koncepcje "nieograniczonego wzrostu" gospodarczego, utożsamianego z postępem i drogą ku lepszemu życiu ludzkości, z usuwaniem nędzy, głodu i cierpień, oraz z maksymalizacją konsumpcji, gromadzeniem i używaniem rze¬czy jako warunku powszechnego szczęścia. Po drugiej zaś stronie coraz powszechniejsze i głośniejsze są przestrogi ¬zawarte np. w raportach Klubu Rzymskiego, iż nieograniczona eksploatacja przy¬rody, zużycie energii, produkcja odpadów i zatrucie środowiska naturalnego, emisja gazów itp. prowadzą nieuchronnie do totalnej klęski (np. efektów ciepl¬nych, czym zajmowała się m.in. międzynarodowa konferencja w Kioto, grudzień 1997). Towarzyszą temu koncepcje ograniczania produkcji i konsumpcji (czemu sprzeciwiają się kraje biedne i cywilizacyjnie zacofane), eliminowania nędzy i głodu, skrajności ekonomicznych w świecie przez bardziej równomierną i spra¬wiedliwą dystrybucję wytwarzanych dóbr i nieszkodliwej dla środowiska tech¬nologii. Jest to idea "zrównoważonego rozwoju" wszystkich państw, mająca za¬pewnić ludzkości wyższą jakość życia. Skoligacone z tymi koncepcjami są międzynarodowe i rządowe programy i regu¬lacje prawne z zakresu ochrony środowiska. Także wymagania moralne odnoszące się do podmiotów gospodarczych i organizatorów życia gospodarczego. Głównymi są tu postulaty społecznej odpowiedzialności za stan środowiska, przewidywania szkodliwych skutków swoich działań, a zatem i powstrzymywania się od wytwarza¬nia i dystrybucji produktów mogących szkodzić ludziom lub środowisku. Za swoisty kodeks etyczny określający obowiązki ludzi wobec przyrody, a zwłasz¬cza zasady postępowania wobec środowiska przyrodniczego w toku działalności gospodarczej uważa się "Deklarację z Rio w sprawie środowiska i rozwoju". Zosta¬ła ona przyjęta na konferencji ONZ "Środowisko i rozwój" (zwanej też "szczyt Zie¬mi"), która odbyła się w czerwcu 1992 r. w Rio de Janeiro- uczestniczyło w niej ok. 160 państw, w tym i Polska. W "Deklaracji" zawarto 27 zasad mających obowiązy¬wać w całym świecie w erze ekologicznej i zapewniać zdrowe, wolne i twórcze życie ludzi w hannonii ze środowiskiem przyrodniczym. W różnych propozycjach kodeksów dla biznesmena można znaleźć zwłaszcza takie postulaty moralne z dziedziny ochrony środowiska: - Tak działać, aby nigdy nie przyczynić się do niszczenia środowiska naturalnego. - Nie produkować niczego, co mogłoby zagraiać życiu Iub zdrowiu ludzkiemu. A ma tu miejsce, po stronie negatywów, zarówno brak kompetencji, niewiedza, działanie nieracjonalne, a także niedbalstwo i lekkomyślność - jak i świadoma, ce¬lowa działalność gospodarcza prowadząca do dewastacji przyrody (np. przysłowio¬wy "handel odpadami", import trujących odpadów, zaśmiecanie nimi środowiska). Tutaj jednakże zaczynają się istotne dylematy. Ograniczenia i wymagania moral¬ne często znajdują się bowiem w sprzeczności z dążeniem do zysku, z rentownością, czy wręcz "utrzymaniem się przy życiu" danego przedsiębiorstwa. Dotyczy to nie tylko poszczególnych finn, ale i gospodarek całych krajów.