Barokowe wyobrażenie czasu i przestrzeni oraz rozmyślania o słabości człowieka

Problem przestrzeni i czasu. Antynomie. Refleksja o słabości i znikomości człowieka. Barokowe wyobrażenia czasu żywiły się tradycją antyczną. Czas związany z postacią rzymskiego boga Saturna, bywał wyobrażany jako skrzydlaty starzec z nakrytą głową, trzymający w prawej dłoni sierp, w lewej – węża kąsającego swój ogon. Z jednej strony dostrzegano w Czasie niszczycielską siłę, symbolizowaną sierpem, z drugiej – jego zdolność do wydobywania prawdy. Nakryta głowa Czasu oznaczała, że dla Prawdy (jego córki) nic nie jest zakryte. Wąż kąsający własny ogon symbolizował Wieczność. Jej pojęcie, tak ważne dla filozofii antycznej zostało schrystianizowane i odniesione do Boga – jedynej Niezmienności i Niewzruszonego Trwania. Dzięki odkryciom astronomicznym i postępom dokonanym w badaniu budowy mikroświata zmianie uległo pojęcie przestrzeni. Wszechświat okazał się nieskończenie wielki, a każda rzecz oglądana z bardzo bliska zmienia swoją naturę. Nieskończoność i małość nie do ogarnięcia umysłem nie dawały ówczesnemu człowiekowi spokoju. Śmiertelność ludzkiego ciała i poczucie nieśmiertelności duszy, przemijalność życia i duchowy głód wieczności, istnienie człowieka w świecie podległym prawom stałego ruchu i potrzeba zachowania w nim swej tożsamości – takie oto dramatyczne bieguny wyznaczały rozmaite postawy objawiane w sztuce. Sęp Szarzyński proponował zdobywanie wartości niewzruszonych i odrzucenia mamiących pozorów. Inni poeci rozumieli życie jako ciągłe umieranie, a śmierć jako początek prawdziwego żywota; przekonani o nikłej wartości jakichkolwiek ludzkich starań, propagowali postawę bierną, pogrążenie się w "wewnętrznej twierdzy" i zawierzenie Bogu. Jeszcze inni, podkreślając nietrwałość, ale i świetność świata, proponowali, aby przed śmiercią nacieszyć się jego urokami, ukazując radością życia wdzięczność za nie.