Analiza utworu "Beniowski"

Utwór "Beniowski" jest dla autora "polem do popisu" w dziedzinie możliwości kreacyjnych, zawiera więc dużą ilość połączonych gatunków literackich. Ironia w utworze kształtuje obraz świata i dzieła jako swobodnej i apodyktycznej gry wartości. Narrator dominuje i scala sobą utwór. Nie jest jednorodny, lecz zmienia się raz w gawędziarza, raz w poetę lub przywódcę, liryka czy polemistę. Narrator jest więc najważniejszą postacią poematu. Kreuje on także adresatów, ujawniając ich obecność. Czytelnik nie jest jednak równorzędny narratorowi. Narrator podporządkowuje sobie i panuje nad adresatem. Taka konwersacja jest także popisem: wiersz jedenastozgłoskowy, oktawy. Słowacki chce więc zadziwiać czytelnika swą zręcznością w rozwiązywaniu problemów warsztatowych wynikających ze stosowania takiej formy. W "Beniowskim" daje się zauważyć łączenie stylów antycznego klasycyzmu z romantycznym. Wyraźnie widać także byronizm i premedytacje w nawiązaniach do wzoru. Dzięki "opowiadaniu z natchnienia" i wtrącaniu "rzeczy do powieści nie należących" poemat staje się improwizatorskim popisem, o swobodzie w wymienności elementów. Istnieją jednak reguły: jedność opowiadania oraz przemowa fabuły wprost do czytelnika. Jedność narracji natomiast widać w przenikaniu i kontrastowaniu tematów. Fabuła "Beniowskiego" nawiązuje do czasów konfederacji barskiej. Głównego bohatera tworzy autor dzięki pamiętnikom hr. Maurycego Beniowskiego poddając go polonizacji i deheroizacji. Autor ukazuje go raz jako zwykłego człowieka, raz jako bohatera ojczyzny (w przyszłości). Literackie konwencje zostały więc w tym utworze podważone, sparodiowane i odwrócone. Poemat z początku jest szlachecką gawędą na koniec jest liryczno-erotyczną rozprawą. Bohater spełnia funkcję polemiczną-jako zwykły człowiek jest "przeciw-bohaterem". W utworze ukazane są także trudności warsztatowe twórcy (autotematyzm). Autor dzięki swej narracji staje się głównym bohaterem.