Analiza totalitaryzmu w "Innym Świecie"

Analiza totalitaryzmu Inny Świat to książka, w której autor zamieścił wiele faktów. Jest ona dokumentem pobytu w sowieckim łagrze, ale przede wszystkim okazją, by wykorzystać te obserwacje do refleksji natury ogólnej. Grudziński podejmuje ocenę systemu totalitarnego, na którego usługach było niesprawiedliwe prawo, oraz miejsca odosobnienia osób ideolo¬gicznie „niebezpiecznych”. Komunizm był doktryną opartą na obietnicach, pozorach i fałszu. By utrzymać posłuch i karność, należało eliminować ze społeczeństwa jednostki nawet w minimalnym stopniu „podejrzane”. Z większą suro¬wością traktowano więźniów politycznych, kryminalnym pozostawia¬no pewien margines swobody (por. pozycja „urków” w Jercewie). Rozbudowany aparat bezpieczeństwa służył obronie ustroju i intere¬sów monopolistycznej partii rządzącej. Organizacja państwa opierała się na wszechstronnej kontroli obywateli (szpiegowanie, cenzura w różnych dziedzinach sztuki, indoktrynacja komunistyczna nauki, eli¬minowanie wszelkich zagrożeń natury ideologicznej), na czuwaniu nad stanem ekonomii (temu służyły miejsca pracy przymusowej) oraz rozbudowie NKWD i armii. Miniaturą państwa był obóz pracy w Jercewie. Tu również można zaobserwować wymienione wyżej zjawiska. Sterowanie społeczeństwem w celu osiągnięcia posłuchu i wydajności pracy, skłócanie ludzi, by łatwiej było nimi manipulować, podporząd¬kowanie obywateli władzy, bezwzględne narzucanie sposobu myśle-nia, policyjny system kontroli wszelkich przejawów życia społeczne¬go – to cechy państwa totalitarnego. Grudziński ocenia sowiecki totalitaryzm jednoznacznie negatywnie. Jest to system stojący w zupełnej sprzeczności z postawą humanitary¬zmu, niszczący wszelkie przejawy indywidualizmu, ukierunkowany na osiąganie celów władzy drogą kłamstwa i terroru, nie dbający o in¬teresy obywateli. Metody prowadzenia śledztwa i przesłuchiwania are¬sztowanych oraz traktowanie więźniów w obozach to formy działalno¬ści zbrodniczej, skierowanej przeciwko zdrowiu i życiu ludzi. W syste¬mie tym człowiek to tylko narzędzie pracy. Nie docenia się jego wraż¬liwości i godności. Totalitarny imperializm niemiecki osłaniał się doktryną „rasy”, „krwi i ziemi”, wyższości narodu niemieckiego, sowietyzm głosił „wy¬zwalanie” narodów, burzenie „niesprawiedliwych” ustrojów państwo¬wych, wprowadzanie sprawiedliwości „klasowej”, opartej na „spo¬łecznej własności” gospodarki.7 Wartością książki jest oparcie analizy totalitaryzmu na osobistych do¬świadczeniach autora. Bodźcem do tak częstego pisania o komunizmie jest u Grudzińskiego nienawiść do systemu będącego śmiertelnym za¬grożeniem dla człowieka, redukującego jego podmiotowość, godność i suwerenność do rzędu surowca Historii. Grudziński nie teoretyzuje. Pa¬mięta co uczyniono z nim i jego współbraćmi z odrutowanej żony i z tej pamięci wypływa je go sprzeciw i krzyk ostrzeżenia, a nie przekleństwa.8