Analiza "Piesek przydrożny" Czesława Miłosza

Zawsze tęskniłem do formy bardziej pojem¬nej... Ostatnią pozycją pióra Czesława Miłosza na polskim rynku wydawniczym jest Piesek przydrożny, książka do początku zapowiadana jako „wydarzenie” i uznana przez krytyków za jedną z najważniejszych w dorobku naszego noblisty”.21 Jest to zbiór wierszy, mini-ese¬jów, mikroopowiadanek, dających czytelnikowi wrażenie niezwykle osobistego, wręcz intymnego kontaktu z ich autorem. Formy bardzo drobne, niczym okruchy, olśniewają jednak bogactwem myśli, skrzą się dowcipem, zaskakują świeżością spostrzeżeń i uczuć. Miłosz drugą część książki określa tytułem Tematy do odstąpienia, nieco kokieteryjnie zastrzegając się, iż daje czytelnikowi do ręki dzieło nie w pełni dopracowane: Dlaczego odstępuję tematy? Najprościej na to mota odpowie¬dzieć, że jestem stary i nie będę mógł ich sam wykorzystać. Ziemia wydaje mi się bardzo ciekawym miejscem pobytu i żal się z nią rozsta¬wać. Co jednak mogę na to poradzić. [...] A przecież muszę pisać. Od młodości czułem obecność mego dajmoniona czy, jeżeli kto woli Mu¬zy, i gdyby nie to towarzystwo, zginąłbym marnie. Jednakże pisanie ciągle się zmienia, idąc za zmianami naszej świadomości. Moja świadomość dzisiejsza jest inna niż dziesięć czy dwadzieścia, a tym bardziej pięćdziesiąt lat temu. Czy też, co może bardziej poprawne, inna jest moja nieświadomość. Od dość dawna moje wewnętrzne kłopoty sprowadzają się do pytania: jak unieść pamięć?22 Jak to się często zdarza w przypadku Miłosza – uwiedziony precy¬zją wywodu czytelnik wpada w logiczną pułapkę: wbrew początko¬wym zastrzeżeniom – właśnie ascetyzm formy i narzucone sobie nie¬wielkie rozmiary poszczególnych tekstów pomagają pisarzowi w osiągnięciu klarowności myśli i jasności wypowiedzi: Moje tematy mogą się przydać ludziom znużonym literaturą wy¬znań, rozlewającego się strumienia percepcji, bezkształtem opowieści o sobie. Błogosławiony klasycyzm i miejmy nadzieję, że nie przeminął na zawsze.23 Wydaje się, że poeta nareszcie osiągnął to, o czym marzył przez ca¬le życie: Zawsze tęskniłem do formy bardziej pojemnej, która nie byłaby zanadto poezją ani zanadto prozą i pozwoliłaby się porozumieć nie narażając nikogo, autora ani czytelnika, na męki wyższego rzędu.24 Może już zatem porzucić swoje najciemniejsze lęki (Wszystko by¬łoby dobrze, gdyby nie zwodził nas język, dla tego samego wynajdu¬jąc coraz to inne nazwy w różnych miejscach i czasach.)25, obawy, że zawiedzie go „wierna mowa”, której – jedynej – poświęcił całe swo¬je życie.